چیزهایی از نقش رجب که تا به امروز نمی دانستید!

معرفی نقش رجب

جاذبه های گردشگری کشورمان آنقدر زیاد است که به راحتی نمی توان یک لیست از آن تهیه کرد. کشور ما همه گونه تنوع و جاذبه طبیعی و آثار تاریخی را در خود دارد. این سرزمین مانند همه نقاط کره زمین دارای ویژگی های طبیعی و انسانی و تاریخی خاص خود است، تاریخی دارد با قدمتی دیرینه، و آثار طبیعی و تاریخی دارد پر از جاذبه. یکی از  نقاطی که آثار تاریخی فراوان دارد استان فارس است در این بخش از سری سفرهای ایرانگردی الی گشت به حوالی شیراز می رویم به نقش رجب.

موقعیت نقش رجب

مطالب مرتبط:
گور دخمه چیست؟
همه چیز درباره نقش رستم شیراز

سه کیلومتری شمال تخت جمشید در کنار جاده اصفهان به شیراز به اثری تاریخی می رسیم که کمتر گردشگران و بازدید کنندگان از آثار تاریخی استان فارس و شیراز به آن توجه دارند مگر گردشگران خارجی. اینجا نقش رجب در نهایت سکوت و مظلومیت آن گوشه جاده چشم به راه شماست بد نیست به آن سری بزنید. چیزهای جالبی می بیند نقش برجسته ها و سنگ نگاره های زیبایی در این مکان با آرامشی عجیب در کنار هم قرار دارند سنگ نگاره هایی از دوره ساسانی. شهر تاریخی استخر در سمت دیگر جاده قرار دارد. به نظر می رسد علت این نام گذاری قهوه خانه ای بوده که در آن نزدیکی وجود داشته و به نام آن شخص که رجب نام داشته، بوده است  به همین دلیل به نقش معروف گشته است. شهر تاریخی زادگاه اردشیر و شاپور ساسانی  بوده و آنان مراسم تاجگذاریشان را شهر زادگاه خود یعنی همین استخر برگزار می کردند. به همین دلیل سنگ نگاره ها و نقوشی از مراسم تاجگذاری آنان در نقش رجب و نقش رستم وجود است. بنیانگذار سلسله ساسانی، اردشیر نقاط گوناگون مراسم تاجگذاری خود را حک نموده؛ تنگاب فیروزآباد، نقش رستم  و همین جا یعنی نقش رجب. در نقش رجب چهار کتیبه با سنگ نگاره وجود دارد که مجالس گوناگون را شرح و نمایش می دهد:

کتیبه های نقش رجب

کتیبه ها یا نقش برجسته های موجود در نقش رجب این ۴ مجلس را نشان می دهد:

• تاجگذاری اردشیر پاپکان بنیان گذار شاهنشاهی ساسانی
• تاجگذاری شاپور اول پسر و جانشین اردشیر پاپکان
• شاپور اول پسر و جانشین اردشیر پاپکان و همراهان او
• نقش برجسته کرتیر موبدان موبد و بزرگ روحانی عالی مقام دوره ساسانی

کتیبه یا نقش برجسته اول:

تاجگذاری اردشیر پاپکان بنیان گذار شاهنشاهی ساسانی

در میانه این سنگ نگاره آنچه وجود دارد نشان دهنده آیین تاجگذاری بنیانگذار سلسله ساسانی و اعلام شاهنشاهی اردشیر پاپکان. این سنگ نگاره کعه پهنای آن چهار متر و نیم است هشت تن را نشان می دهد که شامل مرد و زن و کودک می باشد و آنچه که نشان می دهد از سوی موبدان موبد روحانی عالی مقام دوره ساسانی مظهر اهورامزدا یا حلقه پادشاهی و یا تاج شاهی به شاهنشاه تقدیم می شود. اما پشت سر شاه نیز دو نفر دیگر دیده می‌شوند یکی از آنان یک ملازم یا از همراهان درباری است و در حالی که مگس پرانی را بر بالای سر شاه نگاه داشته  پشت سر پادشاه قرار دارد و آن شخص دیگر یکی از نجبا و بزرگان عالی مقام کشوری می باشد که با حالت و ادای احترام درست در پشت سر پادشاه ایستاده است. اما در مقابل پادشاه و آن شخص تاج دهنده، دو فرد کم سال یا کودک در مقابل هم قرار دارند، یکی از آن دو کودک که در مقابل شاهنشاه ایستاده این طور به نظر می رسد که شاهزاده، ولیعهد و فرزند پادشاه باشد. موبدان موبد روحانی عالی مقام ساسانی با یک دست خود تاج یا حلقه شاهی را به شاهنشاه ساسانی، اردشیر اعطا می کند و در دست دیگرش عصای پادشاهی را دارد که در حال تقدیم نمودن به شاهنشاه است. پشت سر موبدان موبد روحانی بزرگ، دو تن از بانوان دربار به چشم می خورد این دو بانو به گونه ای جدا گانه مراسم و آیین احترام به مجلس مورد بحث و شاهنشاه را بجا می‌آورند. اما در سمت چپ و بیرون مجلس، تصویر نقش شده انسانی را دیده می شود که با حالت احترام دست راست خود را برداشته و سنگ نگاره ای را نشانه گرفته و به دیگران نشان می دهد.

کتیبه یا نقش برجسته سوم:

تاجگذاری شاپور اول پسر و جانشین اردشیر پاپکان

در این مجلس مراسم تاجگذاری جانشین و فرزند اردشیر پاپکان، شاپور اول، به چشم می خورد. در این نقش برجسته پادشاه ساسانی، شاپور اول سوار بر اسب، تاج یا حلقه شاهی را در یافت می کند. این نشان یا حلقه شاهی از سوی موبدان موبد، روحانی بزرگ که او هم بر اسبی سوار است به شاه تقدیم می شود. لازم به توضیح است که مقابل نقش رجب محوطه گسترده ای وجود دارد که گویا زمانی در آن خانه‌هایی وجود داشته و نقطه آبادی بوده است. و نقش برجسته ای که وجود دارد گویای آن است که چشمه آبی در آن مکان وجود داشته و در حقیقت به نوعی تفریگاه زیبایی بوده که دو تن از پادشاهان ساسانی مراسم تاجگذاری خود را در آنجا به تصویر کشند و برای آیندگان از خود به یادگار گذارند.

کتیبه یا نقش برجسته سوم:

شاپور اول و همراهان پسر و جانشین اردشیر پاپکان

این سنگ نگاره در سمت شمالی نقش رجب قرار دارد باید گفت نقش رجب یک مکان و محوطه بسیار کوچک است و این اولین سنگ نگاره که یک متر و نیم بالاتر از سطح زمین در قسمت شمالی محوطه قرار دارد دومین شاهنشاه ساسانی شاپور اول را سوار بر اسبی با اندامی درشت نشان می دهد. پشت سر شاپور اول نه تن از بزرگان کشوری در کنار هم ایستاده اند. گویا این نه تن به افتخار بزرگی نائل شده اند که در این مجلس حضور دارند و این طور به نظر می رسد که برای گرفتن تاج شاهنشاهی و حضور در این مجلس شادی بخش و امور مهم دیگر اینجا گرد هم آمده اند. اسب پادشاه در قسمت سینه اش ۴ سطر نوشته به خط پهلوی ساسانی حک شده و کم آن طرف تر شش سطر دیگر به خط یونانی با همان محتوا نگاشته شده است. در این سنگ نبشته آمده است: اهورامزدا، خداوندگار شاپور، شاهنشاه ایران و انیران، که چهر از ایزدان دارد فرزند بغ مزدا پرست خدایگان اردشیر شاه شاهان که چهر از ایزدان دارد نوه خدایگان بابک شاه.

کتیبه یا نقش برجسته چهارم

نقش برجسته کرتیر موبدان موبد و بزرگ روحانی عالی مقام دوره ساسانی

این سنگ نگاره که به نام کتیبه کرتیر نیز معروف گشته در نقش رجب وجود دارد. باید گفت کرتیر موبدان موبد و روحانی مقتدر و بانفوذ آیین زرتشت در دوره شاهنشاهی ساسانی بود که دوره پادشاهی شش تن از پادشاه ساسانی را به خود دیده و در کارنامه زندگیش دارد و از زمان پادشاهی اردشیر بابکان تا نرسه زندگی کرد. می توان گفت برای مدت یک سده این شخصیت دوره ساسانی همه کاره حکومت و پادشاهی این سرزمین بوده و اختیار تمام امور کشور را به دست داشت. کرتیر را تاریخ نگاران مردی با تعصبات دینی خشک و سرسختی های غیرمعمول دانسته اند که برای به رسمیت شناختن آیین زرتشت به عنوان دین رسمی این سرزمین در آن دوره با تعصب از هیچ کوششی فرو گذار نکرده و تا پیروزی کامل از پای ننشست. مرد سالخورده ای که بدون ریش با کلاهی با سرش و پوشش رسمی آن دوره در نقش برجسته به چشم می خورد همان کرتیر معروف است که از او چهار نقش برجسته به جا مانده است. این کتیبه‌ها به طور کلی بیانگر دو موضوع اصلی و مهم است: یکی معرفی کرتیر و عناوین و القابی که صاحب آن ها بوده و همچنین شرح اقداماتش در دوره هر پادشاه، و دیگری شرح عروج او است.  مکان این چهار نقش برجسته در این چهار نقطه است:

• سنگ نگاره کرتیر در سرمشهد هشتاد کیلومتری کازرون
• سنگ نگاره کرتیر در نقش رستم
• سنگ نگاره کرتیر در کعبه زرتشت
• سنگ نگاره کرتیر در نقش رجب