دومین قله بلند ایران بعد از دماوند، قله علم کوه است که در منطقه تخت سلیمان استان مازندران با شکوهی وصف ناپذیر جای خوش کرده است. در میان این کوهستان، یخچال هایی طبیعی وجود دارند که بازماندگانی از آخرین دوران یخبندان بر روی کره زمین هستند. این یخچال ها، یکی از مهم ترین منابع آب شیرین در کشور به شمار می روند و به تعدیل آب و هوایی کشور نیز کمک شایانی می کنند. برای آشنایی بیشتر با یخچال های علم کوه با الی گشت همراه شوید.
مطالب مرتبط: هیمالیا، بلندترین منطقه کوهستانی دنیا ۳ مسیر فوق العاده برای دوچرخه سواری کوهستان در کوه‌های آلپ
کره زمین همواره در طول عمر دراز و پر فراز و نشیبش، تغییرات و دگرگونی های زیادی را تجربه کرده است. گاهی از درون خود گدازه های آتشین بیرون ریخته و گاهی نیز دوره های یخبندان گسترده ای را بر روی خود شاهد بوده است. طی این دوره های یخبندان، سراسر زمین را یخ فرا گرفت و یخچال های عظیم، در جای جای آن پراکنده شدند. یخچال های طبیعی، منابع مهمی از آب شیرین در سراسر جهان هستند که با نابودی آن ها، حیات بشری هم با تهدیدی جدی مواجه خواهد شد.
یخچال ها چرخه زندگی پیچیده ای نیز دارند، چرخه ای که از تشکیل شدن شروع و با ذوب شدنشان پایان می یابد. امروزه در نقاط کمی از کره زمین، این یادگارهای عصر یخبندان باقی مانده اند. بسیاری از آن ها در دو قطب زمین هستند و برخی نیز در میان کوهستان های بلند آن. کوهستان علم کوه در کشورمان، یکی از این مکان هاست که این منابع بسیار ارزشمند را در دل خود جای داده است.
میلیون ها سال پیش و با شروع شدن دوره طولانی عصر یخبندان، یخچال ها بر روی سطح زمین گسترده شدند. پس از سال های بسیار طولانی یخبندان، شرایط آب و هوایی کره زمین دوباره تغییر کرد و با گرم شدن نسبی هوا، این یخچال های به سرعت آب شدند و به سمت دو قطب زمین عقب نشینی کردند. اما این عقب نشینی در تمامی مکان ها به طور کامل رخ نداد و بقایایی از این یخچال ها در مناطقی از زمین باقی ماندند. یکی از این مکان ها، علم کوه با شکوه کشورمان است.
قله با شکوه علم کوه، دومین قله بلند ایران است و با رتفاع ۴۸۵۰ متری خود مجموعه نسبتا وسیعی از یخچال های طبیعی را در اطراف خود دارد. یخچال های علم کوه عبارتند از: یخچال های “سرچال”، “علم چال”، “تخت سلیمان”، “مرجیکش”، “خرسان”، “هفت خوان”، “چالون”، “شانه کوه” و “اسپیلت”.
در فصول گرم سال، بخش های رویی این یخچال ها، رفته رفته آب شده و شیارهایی در سطح یخچال ها ایجاد می کنند. به این شیار ها در اصطلاح “شیارهای سطحی” می گویند. مکان هایی در این کوهستان وجود دارند که برف در آن ها جمع می شود و موجب تغذیه یخچال از بالادست می شود، به این مکان های برف گیر در کوهستان علم کوه، “کاسه های برف” یا “سیرک های یخچالی” می گویند. در ارتفاعات بالای ۴۰۰۰ متری این کوهستان، رده هایی از یخچال های پراکنده دیده می شوند که در اثر آب شدن یخ ها، به این مکان ها منتقل شده اند. به این یخچال های پراکنده نیز در اصطلاح “زباله های یخچالی” می گویند.
شاید برایتان کمی عجیب باشد، ولی تمامی یخچال های دنیا حرکت می کنند. یخچال های در حقیقت توده های عظیم برف های انباشته شده بر روی هم هستند که در اثر سرمای شدید یخ می زننند و تشکیل توده های بلورین می دهند. این توده های عظیم یخی، در اثر وزن زیادشان و البته جاذه زمین، در طول زمان به آهستگی حرکت کرده و به سمت پائین سرازیر می شوند.
حرکت یخچال های علم کوه را می توان به سقوط بهمن تشبیه کرد، با این تفاوت که بهمن با سرعت و به طور ناگهانی سقوط می کند ولی یخچال ها با سرعتی بسیار آهسته. پس از پایان یافتن فصل گرما و با شروع فصل سرما، یخچال ها از حرکت باز می ایستند و فرآیند تشکیل توده های یخی جدید، دوباره آغاز می شود.
حرکت آهسته یخچال ها بر روی سطح زمین، همانند یک سمباده عمل کرده که سطح زمین را سیقل می دهد و باعث ایجاد اشکالی بر سطح زمین می شود. این نقوش و اشکال، اهمیت فراوانی برای زمین شناسان دارند. زمین شناسان از طریق این شکل ها، جهت حرکت و مسیرهای طی شده یخچال ها در طی قرن ها را شناسایی می کنند.
اما این یخچال ها همراه خود تکه های سنگ های کوچک و بزرگی را حمل می کنند. سنگ های غول پیکری که شاید وزن آن ها به هزاران تن هم برسد. مطالعه این سنگ های تک افتاده که جنسشان نیز از جنس منطقه ای که در آن هستند متفاوت است، زمین شناسان را در شناسایی جهت حرکت این یخچال ها یاری می دهد.
در علم کوه هم تکه های عظیمی از سنگ گرانیت دیده می شود که از مکان اصلی خود جدا شده و در مکانی دیگر قرار گرفته اند. تنها نیروی که می تواند این سنگ های عظیم را جا به جا کند، نیروی حرکت یخچال های علم کوه است. حتی سیل آب های شدید این منطقه نیز، قدرت حمل این سنگ ها را ندارند.
یخچال های علم کوه بزرگترین یخچال های متحرک کشورمان هستند. توده های یخی آن ها، کیلومترها حرکت کرده اند و سنگ های بزرگ گرانیتی را بر روی زمین های اطراف پراکنده اند. تمامی این عوامل، منطقه علم کوه و یخچال هایش را مقصد بسیار جذاب و مناسبی برای اهداف ورزشی و ژئوتوریسم تبدیل کرده است. صعود به قله علم به تجهیزات کامل و آموزش های وسیع در زمینه کوهنوردی دارد و رفتن به آن فقط با گروه های کوهنوردی آموزش دیده توصیه می شود. هر ساله کوهنوردان بسیاری برای صعود به این قله مرتفع، به کلاردشت و آبادی رودبارک سفر کرده و مسیر صعود خود را از این روستا آغاز می کنند.