یخدان موئدی در کرمان یکی از بزرگترین یخچال‌های خشتی در کل جهان بوده که از دوره سلسله صفویان در ایران به‌یادگارمانده است. این موضوع به همراه پیشینه تاریخی این یخچال باعث شده تا یخچال خشتی موئدی که در کرمان واقع شده است، به یکی از جاذبه‌های گردشگری کرمان و کل ایران تبدیل شود. در گذشته علاوه بر این که یخدان موئدی یخ مورد نیاز افراد را در تابستان تأمین می‌کرده است، یک مکان تفریحی بسیار زیبا برای جوانان هم محسوب می‌شده و افرادی که در آن زمان زندگی می‌کردند، خاطرات بسیار خوشی از این بنای تاریخی دارند. اگر شما هم دوست دارید تا کرمان را به عنوان مقصد بعدی خود برای ایران گردی انتخاب کرده و با بزرگترین یخدان خشتی ایران و جهان در این شهر بیشتر آشنا شوید، ادامه این مطلب از مجله گردشگری الی گشت را به هیچ عنوان از دست ندهید.
یخدان موئدی در کرمان که به عنوان بزرگترین یخچال خشتی دنیا شناخته می‌شود، یکی از آثار ملی به‌جای‌مانده از دوران صفوی در ایران است. آب مورد نیاز برای کارکرد یخچال موئدی را قناتی مشهور با همین نام تأمین می‌کرده است. به همین دلیل هم نام آن را یخچال موئدی گذاشتند. کاربرد این یخچال در گذشته، نگهداری یخ و مواد غذایی مورد نیاز مردم در تابستان بوده است. بسیاری از مردم به لطف این یخچال می‌توانستند در تابستان مواد خوراکی سالم داشته باشند و با مشکل کمبود آذوقه مواجه نشوند.
علاوه بر خنک نگه داشتن مواد خوراکی و تأمین یخ برای مردم، این یخچال به یک مکان تفریحی بسیار عالی هم تبدیل شده بود. بسیاری از فالوده فروشی‌ها می‌توانستند بساط خود را در سایه دیواره‌های بلند این یخدان بنا کرده و فالوده درست کنند. مردم هم در کنار فالوده فروشی‌ها جمع شده و اوقات خوشی را سپری می‌کردند. این بنا در گذشته به دلیل کاربرد خود برای تأمین یخ و نگهداری از مواد غذایی در تابستان برای ایران اهمیت بسیاری داشت. اما امروزه اهمیت اصلی یخدان موئدی در کرمان، عنوان بزرگترین یخچال خشتی دنیاست که از آن خود کرده است. این یخچال در سال ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۴۳۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و همچنین یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری ایران محسوب می‌شود.
رزرو هتل کرمان از سایت الی گشت
پس از معرفی کلی تاریخچه و کاربرد یخدان موئدی در کرمان، بد نیست که نگاهی هم به معماری و ساختار این یخچال انداخته باشیم. بدیهی است که برای داشتن یکی یخچال خشتی خوب، معمار باید بنا را جوری طراحی کند که کمترین میزان نور و گرما توسط آن جذب شود. به همین دلیل هم معماری یخچال خشتی موئدی به صورت مخروطی است. این نوع معماری در نوک بنا، باعث می‌شود که کمترین میزان نور خورشید جذب شده و در نتیجه گرمای کمتری هم به داخل یخچال نفوذ کند. اتاقک‌هایی که در اطراف این یخچال ساخته شده‌اند، به گونه ای طراحی شده‌اند که در تابستان کاملاً خنک و در زمستان گرم هستند.
نکته دیگری که درباره معماری این بنا وجود داشته و باعث می‌شود تا دمای داخلی آن کاهش پیدا کند، دیوارهای بلند آن است. دیوارهای بلند یخچال باعث شدت یافتن جریان وزش باد شدن و با سایه انداختن نقش بسیار مهمی در خنک کردن فضای داخلی یخچال ایجاد می‌کند. در این یخدان خشتی می‌توان پله‌هایی هم مشاهده کرد که همگی برای دسترسی آسان به خشت‌های بنا و تعمیر به موقع آن طراحی شده‌اند. این پله‌ها به افراد اجازه می‌دهند تا یک لایه خشت جدید روی گنبد اضافه کرده و برای تعمیر خشت‌های آسیب دیده اقدام کنند. دیواره‌های جانبی بسیاری هم می‌توان در این بنا مشاهده کرد که برای جلوگیری از تابش نور آفتاب ساخته شده بودند.
آب مورد نیاز برای ساخت یخ در یخدان موئدی، توسط قنات موئدی تأمین می‌شد و به همین دلیل هم نام این یخچال را یخدان موئدی گذاشتند. سطوح یخگیری در این یخچال باید به طور بسیار دقیقی اندازه گیری می‌شد، طوری که دیواره‌های اصلی و دیواره‌های جانبی روی این سطوح سایه انداخته و از گرم شدن آن‌ها جلوگیری کنند. در صورتی که آفتاب از زوایای دیگری به سطوح یخگیری می‌افتاد، با ساخت دیواره‌های جانبی جلوی تابش گرفته می‌شد.
در تمامی طول روز همواره کارگرهایی بودند که در یخدان موئدی در کرمان مشغول به کار بودند و آب را از قنات موئدی به یخگیرها هدایت می‌کردند. آب باید در طول شب به قدری به این سطوح انتقال پیدا می‌کرد که سرمای زمستان بتواند از شب تا صبح آن را منجمد کند. در صورتی که آب اضافه‌تری روی سطوح قرار می‌گرفت، امکان این که یخ تولید نشود وجود داشت. به همین دلیل هم اندازه گیری درست آب برای تولید یخ اهمیت زیادی داشته است.
پس از آن که یخ‌های تشکیل شده روی سطوح یخگیری قطر مناسبی پیدا می‌کردند، کارگران آن‌ها را به اندازه‌های کوچک‌تری برش داده و به داخل انبارهای یخدان می‌بردند. این انبارها نه تنها یخ‌ها را نگهداری می‌کردند، بلکه به‌گونه‌ای طراحی شده بودند تا بتوانند آب‌های حاصل از ذوب شدن مقداری از یخ‌ها در فصل تابستان را هم ذخیره کرده و دوباره به یخدان منتقل کنند. برای این که یخ‌ها در طول زمستان به یکدیگر نچسبند و بتوان در فصل‌های گرمتر به راحتی آن‌ها را استخراج کرد، روی تمامی آن‌ها مقداری کاه می‌پاشیدند. سپس در فصل‌های گرم‌تری مانند تابستان، مردم می‌توانستند یخ تمیز داشته باشند و بسیاری از مواد خوراکی موردنظر خود را هم تازه نگه دارند.
متأسفانه از سال ۱۴۰۰، درب‌های یخدان موئدی در کرمان به روی بازدیدکنندگان بسته شد و دیگر امکان بازدید از فضای داخلی این بنای تاریخی وجود نداشت. اما همواره افراد می‌توانند از بنای خارجی و معماری حیرت انگیز آن دیدن کنند. یخدان موئدی کرمان در نزدیکی جاذبه‌های دیدنی کرمان مانند حمام گنجعلی خان، بازار کرمان و سایر مکان‌های دیدنی دیگر قرار گرفته است. به همین دلیل هم دسترسی به آن با استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی یا خودروی شخصی امکان پذیر است.
آدرس یخدان موئدی در کرمان: کرمان، خیابان شهید کامیاب، یخدان موئدی
همان طور که در بخش قبلی به این موضوع اشاره شد، امروزه امکان بازدید از بنای داخلی یخچال موئدی در کرمان وجود ندارد. اما علاقه‌مندان و مسافران می‌توانند در تمامی طول روز برای بازدید از فضای بیرونی آن بروند. امکان بازدید از محیط خارجی این بنا در تمامی فصل‌ها وجود دارد. اما در صورتی که می‌خواهید از طبیعت زیبا و سرسبز اطراف لذت ببرید، بهترین فصل بازدید از یخدان موئدی، اواسط بهار تا اواخر تابستان است. در این فصل‌ها هوای کرمان بسیار معتدل بوده و امکان بازدید از محیط سرسبز اطراف یخدان موئدی هم وجود دارد.
در این مطلب با یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کرمان، یخدان موئدی آشنا شدیم. یخدان موئدی در کرمان که به عنوان بزرگترین یخچال خشتی کل دنیا شناخته می‌شود، یکی از آثار تاریخی مهم به‌جای‌مانده از دوران حکوت صفوی در ایران است. با وجود این که امروزه دیگر امکان بازدید از داخل این یخچال وجود ندارد، اما معماری و طبیعت اطراف آن همواره بازدیدکنندگان بسیاری را از بین مسافران داخلی و خارجی به خود جذب می‌کند. جاذبه‌های گردشگری و مکان‌های دیدنی بسیار دیگری هم در نزدیکی این یخچال وجود داشته که مسافران می‌توانند از آن‌ها هم بازدید کنند. برای آشنایی بیشتر با جاذبه‌های دیدنی، غذاهای محلی و بهترین اقامتگاه‌های کرمان، سایر مطالب الی گشت را به هیچ عنوان از دست ندهید. از این که در یک مطلب دیگر ما را همراهی کردید از شما سپاس گزاریم.
یخدان موئدی یکی از آثار تاریخی مهم به جای مانده از دوران صفویان در کرمان، خیابان شهید کامیاب است.
در فصل زمستان آب قنات به یخ‌گیرهایی که با دیوارهای بلند احاطه شده بودند منتقل می‌شد تا یخ تولید شود. سپس این یخ‌ها به انبار منتقل می‌شد تا در فصل تابستان از آن‌ها استفاده شود.
آب مورد نیاز برای تأمین یخ‌های یخدان موئدی در کرمان از قنات مشهوری به نام قنات موئدی تأمین می‌شد و همین موضوع باعث شده بود تا این یخدان به نام یخدان موئدی شناخته شود.
در حال حاضر امکان بازید از فضای داخلی یخدان موئدی وجود ندارد، اما افراد می‌توانند در تمامی طول روز برای بازدید از معماری خارجی این یخدان بروند. بهترین فصل برای بازدید از این بنا بهار و تابستان است.
مطالب مرتبط: معرفی مجموعه ابراهیم خان در کرمان هولناک ترین باغ ایرانی: باغ سنگی سیرجان
۱ نظرات