کلیسای سنت استپانوس در جلفا، دومین کلیسای ارامنه در ایران

آشنایی با کلیسای سنت استپانوس در جلفا

جلفا شهر مرزی میان ایران، جمهوری آذربایجان و ارمنستان می باشد که در استان آذربایجان شرقی واقع شده است و به دلیل کلیساهای تاریخی که در آن وجود دارد بسیار مشهور است و ساکنین آن اغلب دارای اقلیت های مذهبی هستند، جلفا همینطور از طبیعت بسیار زیبایی برخوردار است که زیبایی‌های آن شما را مجذوب خود خواهد کرد. در این مطلب از مجله ی گردشگری الی گشت ما به سمت شهرستان جلفا در جلفا رفته ایم تا هم از حال و هوای این محله ی قدیمی برایتان بگوییم و هم درباره کلیسای سنت استپانوس در جلفا که در منطقه جلفا واقع است خدمتتان اطلاعات لازم را ارائه دهیم. تا اینجای کار اگر بخواهیم مختصری درباره ی آن بگویم اینطور می شود که کلیسای سنت استپانوس مقدس دومین کلیسای مهم ارامنه ایران است که از نظر اهمیت بعد از قره‌ کلیسا قرار می‌گیرد، که درباره قره کلیسا اطلاعات کامل و جامعی درباره آن در سایت الی گشت ارائه شده که می توانید آن را مطالعه کنید؛ در ادامه همراه با ما باشید تا بیشتر درباره کلیسای سنت استپانوس در جلفا خدمتتان ارائه دهیم.

مطالب مرتبط:
کوه عینالی، تفرجگاهی هیجان انگیز برای تبریزی ها
مجموعه تفریحی ایل گلی، نگین گردشگری تبریز
حمام نوبر، جاذبه ای تاریخی از دوره قاجار در تبریز

همانطور که در بالا ذکر کردیم، کلیسای سنت استپانوس در جلفا و در شهرستان جلفا قرار دارد که در سده ی نهم میلادی ساخته شده است. مطابق با اسناد تاریخی موجود این کلیسا دومین کلیسای مهم ارامنه در ایران محسوب می شود که اولین آن قره کلیسا در آذربایجان غربی است. متاسفانه این کلیسا در اثر زلزله ای شدید دچار آسیب جدی شده که در دوران صفویه مورد مرمت و بازسازی نیز قرار گرفت. این کلیسای زیبا در دامان طبیعت در قلب کوه های منطقه بین منطقه مرزی جلفا و جمهوری آذربایجان و در کناره رودخانه ارس و در دامنه بلندی هایی به نام ماغارد بنا شده و بنا به همین موقعیت جغرافیایی در منابع کتب ارمنی به آن (دیر ماغارد) نیز گفته شده است.

لازم به ذکر است که کلیسای سنت استپانوس در جلفا، قره کلیسا در آذربایجان و کلیسای زور زور در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند.

کلیسای استپانوس درون دژی استوار نیز واقع می باشد و ارمنیان به مجموعه بناهایی که در این گونه دژها بنا می ‌کردند وانک می‌گویند. این کلیسا مورد احترام تمام مسیحیان و تقریبا تمامی ادیان است اما در واقع به شاخه مسیحیان گریگوری (پیروان گریگور روشنگر) که ساکن ارمنستان هستند تعلق دارد. در یک روز از سال هزاران نفر از ارمنیان در این نقطه گردهم می‌آیند تا ضمن زیارت، مراسم و مناسک خاص خود را به‌ جای آورند.

سنت استپانوس که بود؟

شاید برایتان سوال پیش بیاید که چرا نام این کلیسا سنت استپانوس است، برای همین لازم است بگوییم که استفان سنت استپانوس جز اولین شهدای راه دین مسیحیت بوده است و از اولین مبلغان مسیحیت و حواریون حضرت مسیح به شمار می رفته است. از همین رو کلیساهای زیادی در سرتاسر جهان با همین نام وجود دارد. استفان مقدس در ۲۶ دسامبر سال ۳۶ میلادی در اورشلیم توسط یهودیان به اتهام زدن سخنانی بر خلاف شریعت یهود، سنگسار شد.

مختصری از تاریخ کلیسای سنت استپانوس  

اگر بخواهیم درباره ی تاریخ کلیسای سنت استپانوس در جلفا بگوییم، این طور بیان می شود که تاریخ دقیق ساخت آن با توجه بررسی های شواهد تاریخی مشخص نیس اما قدیمی ترین سندی که از وجود وانک در این منطقه نشانی می دهد مربوط به سال ۶۴۹ میلادی می شود. عده از کارشناسان و باستان شناسان ساخت این کلیسا را به دوره صفویان نسبت می دهند در حالی که سبک معماری و مصالح به کار رفته در آن حاکی از معماری است که برای کلیسای طاطائوس در آذربایجان غربی بین قرن های چهارم و ششم هجری می باشد. با توجه به این ضد و نقیض ها نمی توان بیان کرد که قدمت این کلیسا دقیقا که به چه زمانی برمی گردد. این کلیسا قرینه ای را نیز در ساحل شمالی ارس دارد بنابراین نشان از این می باشد که در هنگام ساخت و تکمیل این بنا یک قدرت واحد بر هر دو طرف ساحل رود ارس حکومت می کرده است.

جاب است بدانید که کلیسای سنت استپانوس در جلفا علاوه بر محلی برای انجام فرایض مذهبی و کلاس های علوم دینی جایی برای تجمع هنرمندان و پرداختن به هنرهایی چون نقاشی و تذهی، سرود و موسیقی، خوشنویسی، علم و فلسفه و … نیز محسوب می شده است.

معماری کلیسا سنت استپانوس در جلفا

اگر کمی بخواهیم درباره موقعیت قرارگیری کلیسا سنت استپانوس در جلفا برایتان بگوییم، اینطور بیان می شود که این کلیسا در محوطه ی سرسبز و محصور در میان درختان بلندقد نیز واقع شده است و بنای آن استوانه ای است و یک گنبد مخروطی شکل هم آن را می پوشاند. تمام قسمت های بنا از حصار و سنگ با هفت برج نگهبانی و پنج استوانه سنگی مانند دژ های مستحکم دوره ساسانی ساخته شده است، این کلیسا از نظر معماری تلفیقی از معماری اورارتویی، اشکانی و رومی می باشد. تمام کلیسا از سنگ های صورتی، سرخ و سفید ساخته شده است. ابعاد این کلیسا در حدود ۱۵ در ۲۲ متر است و دارای دو ورودی هم می باشد. ورودی غربی که در بالای آن بر روی ۴ ستون بالکنی وجود دارد برای سرودخوانی گروه کرکلیسا و همچنین ورودی بعدی که در سمت جنوب کلیسا واقع شده است، در قسمت بیرونی آن و درست چسبیده به کلیسا ساختمان ناقوسخانه گنبد دار قرار دارد. چیزی که در مورد ظاهر این بنا جالب و البته زیبا است این است که دیوارهای خارجی آن با سنگ های خوش تراش که با حجاری های بسیار زیبا و چشمگیری تلفیق شده است.

ساختمان اصلی کلیسای سنت استپانوس در جلفا از ۳ بخش تشکیل شده است که آن ها عبارتند از:

صحن کلیسا و گنبد ۱۶ ضلعی | برج ناقوس | اجاق دانیال

کتیبه کلیسای سنت استپانوس

در سال ۱۸۳۰ میلادی عباس میرزا، ولیعهد ایران در زمان قاجار و والی آذربایجان روستای دره شام را از محبعلی بیک نخجوان خرید و وقف وانک استپانوس کرد. از همین کتیبه ای هم با خط نستعلیق بر روی سنگ آهنکی سرخ رنگی از نوع سنگ های خود بنای کلیسا در ورودی کلیسا نیز نصب نمود.

“بسم الله الرحمن الرحیم و هو قدیم ، در عصر سلطنت اعلی حضرت قدر قدرت قضا تواء مان سکندرحشمت، دارادربان، نواب اشرف، حضرت نائب السلطنه العلیه، عباس میرزا ارواحنا فداه، که خلف ارشد نامدار جمجماه، ظل الله، فتحعلی شاه قاجار است ابقی الله عمره و سلطنت وادام الله ملکه که مرحمت بی‌نهایت درباره کمترین دعا گوی سرگیس ولد استپان خلیفه جلفای من قراء نخجوان داشت که گویا حسن خدمت کمترین در پیشگاه حضور والا جلوه‌گر شد بنابراین قریه دره شام را در تاریخ سنه ۱۲۴۶ به این کمترین که دعا‌گوی دولت ابد مدت شاهی بودم تیول، مرحمت فرمودند که صرف اوجاق دانیال (ع) نمایم و دعا‌گوی عمر دولت شاه و شاه‌زاده و امیرزاده‌ها باشم و در تاریخ سنه ۱۲۴۶ قریه دره شام را از عالی جاه محبعلی بیک نخجوانی به مبلغ سه صد تومان گرفته و وقف اوجاق دانیال (ع) ساختیم که هرکس در این مقام مبارک بعد از این خلیفه بوده باشد به دولت‌شاه ایران واجب است دعا نماید ثانیا لعنت خدا و نفرین رسول بر آن کسی که این قریه را بفروشد یا به بیع گذارد و صرف اوجاق ننماید”

کلیسا های نزدیک به سنت استپانوس در جلفا

• کلیسای مریم مقدس
• کلیسای گودرک مقدس
• کلیسای چوپان
• کاروانسرای خواجه نظر

به منظور سفر بازدید از این کلیسا بهترین زمان ممکن فصل های بهار و تابستان به خصوص ماه اردیبهشت است.

ساعت بازدید از این کلیسا از ۸ صبح تا ۵ عصر است. (توجه داشته باشید که عصر و شب کلیسا تعطیل می باشد).

قبل از ورود به ساختمان، از گیشه روبروی بنا، بلیط می‌خریم. قیمت بلیت ورودی ۲۵۰۰ تومان است. از فروشگاه کلیسا هم می‌توانیم یادگاری بخریم.

دسترسی به کلیسای سن استپانوس در جلفا

به منظور دسترسی به کلیسای سنت استپانوس در جلفا می بایست به ۱۷ کیلومتری غرب شهر جلفا و در فاصله ی ۳ کیلومتری رودخانه ارس نیز بروید.