استان خوزستان یکی از جنوبی ترین استان های ایران است و لفظ خوزستان ظاهراً به معنی سرزمین خوزیها یا هوزی‌ها است که شهر اهواز مرکز کنونی آن نیز در آن قرارگرفته است. مردمان خونگرم و جاذبه های گردشگری جذابی که در این منطقه وجود دارد همگی سبب شده اند که تا افراد زیادی قصد سفر به سمت این استان گرمسیر ایران را داشته باشند. اما ما در این مطلب از مجله ی گردشگری الی گشت قصد داریم تا درباره یکی از جاذبه های منحصر به فرد این استان که در شهرستان رامهرمز قرار دارد به نام چشمه های قیر صحبت کنیم؛ چشمه های جوشان قیر ماماتین از جاذبه‌های دیدنی و حیرت‌آور شهرستان رامهرمز به شمار می‌رود که گاهی طلای سیاه از آن‌ها به بیرون می‌جهد. اگر موضوع برایتان جذاب است می توانید در ادامه ی این مطلب همراه با ما باشید تا بیشتر درباره آن خدمتتان توضیح دهیم.
مطالب مرتبط: راهنمای سفر به خوزستان سفری به دهکده زراس خوزستان بهترین و معروفترین جاذبه های خوزستان
در ۱۱۶ کیلومتری شرق شهر اهواز، شهری به نام رامهرمز قرار دارد شهری تاریخی که باستان شناسان قدمت ان را به چیزی حدود ۴۰۰۰ سال پیش نسبت داده اند و گفته می شود که دومین شهر استان خوزستان بعد از شهر شوش است که پایتخت ایران بوده است. در هر صورت در فاصله ی ۲۵ کیلومتری از این شهر منطقه ای به نام ماماتین قرار دارد جایی که ثروت سیاه در آن قرار رفته است و در واقع این منطقه چشمه های عجیبی دارد که از این چشمه ها قیر بیرون می آید! شاید تا به حال فکر می کردید که از چشمه ها فقط آب به بیرون می جهد اما از چشمه های قیر ماماتین قیر بیرون می آید که به آن طلای سیاه هم گفته ی شود و همین موضوع باعث عجیب شدن آن ها و تبدیل شدن آن ها به یکی از جالب ترین و حیرت آورترین جاذبه های گردشگری رامهرمز در استان خوزستان شده است.
مطمئنا تا به این جا برایتان جالب شده که از چشمه های قیر ماماتین بیشتر بدانید، گفته می شود در این متطقه از رامهرمز که به آن ماماتین گفته ی شود ۱۰ چشمه ی قیر وجود دارد که کاملا طبیعی هستند، این چشمه ها در مسیل کم آب قرار گرفته اند و گاهی درست مثل یک کوه آتششانی فوران می کنند . در این زمان است که در بستر رودخانه قرار می گیرند. نام این رودخانه رود زرد است و قیر این چشمه ها با آب این رودخانه ترکیب می شود و همین موضوع باعث می شود تا از شدت و غلظت قیر کم شود.
در منطقه ماماتین حدود ۱۰ چشمه قیر طبیعی وجود دارد که با مصالحی نظیر قلوه سنگ و ملات ساروچ در دو طرف یک مسیر کم آب نیز قرار گرفته اند و هنگامی که این چشمه ها فوران می کنند در بستر رودخانه نیز قرار می گیرند. چشمه های سیاه رنگ این منطقه با آب رودخانه رامهرمز که رود زرد نام دارد ترکیب می شود و در نهایت زمانی که غلظت نفت و قیر آن کمتر شد به زمین های کشاورزی نیز می رسد. در امتداد رودخانه در نقاطی که عمق رودخانه به دو متر می رسد و غلظت نف و قیر کمتر می شود ماه های زیادی در آب قیرآلود و نفتی رودخانه نیز زندگی می کنند. در نزدیکی این چشمه‌های قیر، کوره‌هایی وجود دارد که از دوران قدیم به جای مانده‌اند و هنوز کاملا سالم هستند. این کوره‌ها در دوران گذشته مخصوص تفکیک قیر از آب و املاح بوده اند.
و منحصر بفرد بودن چشمه های جوشان قیر ماماتین در رامهرمز باعث شده تا افسانه هایی هم در مورد آن ها به وجود بیاید. اگر نگاهی به تاریخ اساطیری ایران و باورهای مردم بیندازیم می توانیم داستان اسفندیار را بخوانیم کسی که به عنوان ابر قهرمانی رویین تن شناخته می شود که البته یک عیب بزرگ داشته است. در این داستان ها این طور آمده که گشتاسب پدر اسفندیار بوده است و به واسطه ی زرتشت ۴ مورد را درخواست می کند: او در واقع ۴ آرزو داشته است که شامل دیدن جایگاه خود در جهان بعد از مرگ، گشایش احوال جهان بر او، تاثیر نگذاشتن هیچ جنگ افزاری روی او و زندگی جاودان بوده است. زرتشت هم قبول می کند تا این ۴ آرزوی گشتاسب را به یک شرط قبول کند، این که یکی را برای خود بردارد و ۳ آرزوی دیگر را به دیگران ببخشد. گشتاسب هم اولین آرزویش را برای خود و سه آرزوی دیگر را به ترتیب برای جاماسب، اسفندیار که پسر او بوده و پشوتن که پسر دیگر او بوده است می بخشد.
در بالا گفته شد که اسفندیار رویین تن بوده است و همین موضوع باعث می شده تا در هر نبردی پیروز شود، او برای اینکه رویین تن شود، در آب مقدس شست و شو داده شد اما وقتی که در این آب بود چشم های خود را بست و به همین دلیل چشم های او رویین تن نشدند.
در یکی از این نبردها سعی می کند تا ۲ خواهر خود به نام های هما و به آفرید را که در کشوری بیگانه اسیر بودند را ازاد کند و برای این کار مجبور می شود که هفت مرحله را پشت سر بگذارد که این هفت مرحله هم به نام های «هفت خوان اسفندیار» مشهور شده اند. در یکی از خوان ها که هما خوان سوم است اسفندیار با یک اژدها روبرو می شود و شکم آن را می درد بعد از این کار خونی به رنگ سیاه از شکم اژدها بیرون می آید. حالا مردم رامهرمز بر این عقیده اند که این خون سیاه رنگ اژدها باعث به وجود آمدن چشمه های قیر ماماتین شده است.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید که این چشمه هایی که یکی از شگفتی های ایران و استان خوزستان و از حیرت آورترین پدیده ای هستند کاربردی هم دارند یا خیر. در لوح های تخت جمشید رد و پای این چشمه ها به چشم می خورد، در واقع در نوشته های تاریخی ای که از این لوح ها به دست آمده است در زمان های گذشته مردم از قیر استفاده های زیادی می کرده اند که یکی از این موارد در ساخت ظروف بوده است.
در منطقه ی تپه چغامیش دزفول هم ظرف هایی در جریان کند و کاوها کشف شد که در آن های رد و پای قیر دیده شده است، قدمت این ظرف ها به زمان های دور و به هزاره چهارم بعد از میلاد مسیح برمی گردد و همین موضوع نشان دهنده ی این است که قیر در بعضی از بناهای تاریخی عیلامی هم کاربرد داشته است.
در ۹۵ کیلومتری اهواز که مرکز استان خوزستان است شهرستانی به نام رامهرمز قرار دارد که به دارا بودن ذخایر نفت و گاز فراوان نیز معروف است. این شهرستان به غیر از نفت و گاز دارای معادنی از شن و ماسه هم است و همین ها خود دلیلی بر وجود آمدن جاذبه ای به نام چشمه های قیرجوشان ماماتین شده است که در این مطلب درباره آن خدمتتان صحبت کردیم. در زمان های گذشته این شهرستان دارای باغ های میوه ای نظیر پرتقال، زردآلو، سیب، نارنج و انگور نیز می باشد. آثار باستانی دیدنی و تفرجگاه های زیادی در این شهرستان وجود و قدمت ۴۰۰۰ ساله آن نیز سندی محکم بر این حرف است. یاقوت حموی می‌گوید که رامهرمز متشکل از دو کلمه رام (shahr) و هرمز (نام یکی از خسروان ساسانی) بوده است. برخی می‌گویند رامهرمز نامی کوتاه شده از رامهرمز اردشیر بوده و این شهری است نام دار در خوزستان و عامه مردم خوزستان این شهر را roomez گویند. برخی نیز گفته‌اند به دلیل بنا شدن شهر رامهرمز در دوره هرمز ساسانی نام این شهر رامهرمز گذاشته اند.
از دیگر جاذبه های دیدنی که در این شهرستان وجود دارد نیز می توان به خرابه‌های قدیم شهر رامهرمز، تل گسر، تل سوده، قلعه شیخ، آثار آبرسانی و قنات قریم، آرامگاه علمدار، آرامگاه هرمز ساسانی، شهرک مختارک، آثار و ویرانه‌های قلعه یزدگرد یاتاشار، آثار دورق و اسک که به نام قباد پسر انوشیروان، جوبجی( که گنجها و مسکوکات طلای بسیاری در آن یافت شده است) و قلعه امیر مجاهد(این قلعه در زمان استقرار و سلطه خوانین بختیاری(کلانتر هرمزی) در منطقه رامهرمز در اواخر قاجاریه ساخته شده‌است) نیز اشاره کرد.