بزرگترین شهر خشتی جهان، چان چان

چان چان | Chan Chan مقر فرماندهی اینکاها در پرو

چان چان پایتخت امپراطوری  چیماو Chimau بود که در قرن ۱۵ میلادی دقیقا قبل از سقوط اینکاها به اوج قدرت خود رسیده بود. طرح ساختن این شهر بزرگ که پهناورترین شهر باستانی منطقه بوده است بیانگر استراتژی های سیاسی و اجتماعی آن دوران است به گونه ای که شهر را به ۹ ارگ مختلف تقسیم کرده اند. با الی گشت همراه شوید تا به برسی قلمرو هزاران کیلومتری اینکاها در امتداد اقیانوس آرام  در کشور پرو بپردازیم. شهری که قدمت آن به سال ۸۵۰ میلادی باز می گردد و بیش از ۶۰۰۰۰ نفر در آن سکونت داشته اند.

روزهای درخشان

مطالب مرتبط:
زنگ تاریخ؛ همه چیز درباره تمدن اینکاها و تاریخ پرو – بخش یکم
سفر به شهر گمشده اینکایی‌ها+ ویدئو

چان چان شهری در نوار ساحلی اقیانوس آرام روزگاری پایتخت تمدن چیماو بود. حکومتی که از سال ۸۵۰ میلادی تا ۱۴۷۰ میلادی مقتدرانه در آمریکای جنوبی حکومت می کرد. کلان شهری که مساحتی بیش از ۶۰۰ مایل از جنوب اکوادور تا مرکز شهر پرو را در قرن ۱۵ میلادی شامل می شد. این شهر از ۹ ارگ مستطیلی تشکیل‌ شده است که توسط دیوارهایی به ارتفاع ۹ تا ۱۸ متر احاطه‌ شده ‌اند. در هریک از این بخش ‌ها، هزاران بنا اعم از اقامتگاه، انبار، فضاهای باز، مخازن و محل مراسم عزاداری قرار دارند. دیوارهای بناها نیز اغلب با کنده‌کاری نقوشی مانند مفاهیم انتزاعی و حیوانات تزئین شده‌ اند.

چان چان ۲۰ کیلومتر مربع وسعت داشت و تا ۶ کیلومتر حومه اطراف آن زندگی جریان داشت. در خارج از این ۹ ارگ مستطیل شکل، ۴ بخش صنعتی برای کارهایی مانند صنایع چوبی، بافندگی، طلاسازی و نقره‌سازی تعبیه ‌شده‌ا ند.هر یک از این ارگ ها با حجم عظیمشان شبیه به شهرهای کوچک با دیوارهای بزرگ به نظر می رسند.  در میان هرکدام از این ساختارها ۳ طبقه قرار دارد. شمالی، مرکزی و جنوبی. در طبقه اول چندین نیمکت وجود دارد که احتمالا برای نشستن از آن ها استفاده می کردند و راهی برای رفتن به بخش جنوبی در آن قرار داشت که منتهی به بخش جنوبی می شد  که احتمالا خدمتکاران افراد مهم در آن زندگی می کردند.

بخش مرکزی جایی است که ساختارهای زیادی متعلق به انبار محصولاتی که در اطراف شهر رشد می کردند در آن یافت شد. همچنین مراسم تشییع جنازه در این محل انجام می شد محلی که فرمان روای اصلی در آن دفن شده است. محلی که پس از غارت اسپانیایی ها در سال ۱۵۳۲ تماما غارت شد. البته ممکن این است این غارت قبل از آمدن اسپانیایی ها و در زمان سقوط اینکاها در سال ۱۴۷۵ رخ داده باشد. بخش جنوبی جایی است که مردم در آن زندگی می کردند. خانه ها، اتاق ها و اتاق خواب ها در آن قرار داشت. جایی که چاه آب در آن حفر شده بود و آب را به تمامی افراد شهر می رساند.

چان چان در دوران اوج خود که حدود ۶۰۰ سال پیش در شمال پرو بود بزرگترین شهر آمریکا و بزرگترین شهر خشتی جهان بود.  ده هزار سازه برخی با دیوارهایی به طول بیش از ۹ متر در میان هزارتویی از خیابان ها و دالان ها قرار داشتند. دلیل بقای چان چان ساخت آن در یکی از خشک ترین مناطق جهان بود. متاسفانه امرزوه با تغییر شرایط آب و هوایی و بارش باران های سیل آسا بر روی آن در معرض تخریب قرار گرفته است.

۶۰۰۰۰ نفر در چان چان زندگی می کردند که بیشتر آن ها کارگرانی بودند که با تمام وجود خود به پادشاهان و افراد خاص جامعه مانند یزرگان مذهبی و استادکاران خدمت می کردند. در چان چان سلسله مراتب سخت گیرانه ای حکمفرما بود و فاصله طبقاتی در آن بسیار زیاد بود.

کشاورزی در میان بیابان

شهر در میان یکی از خشک ترین بیابان های ساحلی جهان ساخته شده بود. بیابانی که میانگین بارش سالانه در آن کم تر از ۲.۵ سانتی متر است. با وجود این خشک سالی ها اینکاها توانستند با طراحی فوق العاده کانال ها و حفرچاه ها شبکه آبرسانی و کشاورزی را در شهر توسعه دهند و باغ هایی پر گل در میان شهر پرورش دهند.

هنگامی که خشکسالی سال ها پیش دامن گیر شهر شد. فرومان روایان چیماو دستور اجرای طرحی برای انتقال آب از طریق یک کانال را از رودخانه چیکاما در فاصله ۸۰ کیلومتری شمال شهر چان چان صادر کردند.

به گفته  Charles Ortloff استاد دانشگاه شیکاگو تمدن چیماو اولین جامعه در دنیای مدرن بود که داران انجمن مهدسین بود. او اضافه می کند که متدهای مهندسین چیماو تا اواخر قرن ۱۹ برای اروپایی ها و ساکنین آمریکای شمالی ناشناخته بود. اگرچه مردم چیماو خطی برای نوشتن و ثبت اندازه گیری ها و محاسبات نداشتند اما به نحوی مرموز با دقت بررسی و ساخت کانال عظیم خود را از طریق زمین لرزه های سخت بین دو دره نجات دادند. در حالی که منابع آب نا محدود باعث ایجاد چالش های فراوان برای کشاورزی شدند. چیماو همیشه می توانستند بر روی دریا و مزایای آن حساب باز کند.

پایان یک امپراطوری

در سال ۱۴۷۰ میلادی سرانجام دوران اقتدار و درخشندگی چان چان به پایان رسید. شهر اینکاها به تسخیر بیگانگان در آمد و و امپراطوری چیماو فروپاشید. بسیاری از شهروندان آن به شهر Cuzco در ۶۰۰ مایلی جنوب شهر فرار کردند. هنگامی که فرمانده اسپانیایی Francisco Pizarro در سال ۱۵۳۲ به منطقه رسید شهر کاملا متروکه شده بود. اما آوازه هایی که از تزیینات گران بهای شهر به گوشش رسیده بود او را بدین جا کشاند. چان چان به دستان یک شرکت معدن اسپانیایی افتاد که هدفش غارت طلاها و نقره های شهر بود.

پس از اتمام طلاها و نقره ها، شهر در دستان طبیعت رها شد. چیماو تمدنی بسیار پیشرفته بودند و شهر را طوری ساخته بودند که هر تخریبی که توسط باد و باران به شهر خشتی چان چان وارد می شد فورا قابل تعمیر بود. اکثر تخریب هایی که امروزه مشاهده می شود توسط طوفان های ال نینو بر آن وارد گشته است. که بین هر ۲۵ تا ۵۰ سال روی می دهد.

این پدیده امروزه بیش از پیش رخ می دهد. تغییرات آب و هوایی عامل اصلی ایجاد سیلاب ها است. گرمای جهانی باعث خشکی بیشتر و باران های سیلابی بیشتر شده است که به سرعت در حال تخریب چان چان است. در حال حاضر انستیتو ملی فرهنگی پرو مسئول نگهداری از این کلان شهر باستانی است.

منبع: smithsonianmag.com