امروز می خواهیم بار و بندیل ایران گردی خود را جمع و جور کنیم و به سمت شهر همیشه زیبا و زنده ی اصفهان برویم. گشتی در شهر و گوشه گوشه ی زیبایش بزنیم و بعد به سراغ یکی از معروف ترین جاذبه هایش یعنی پل خواجو در اصفهان برویم. این پل از جمله پل های تاریخی این شهر است که بر روی زاینده رود و در سمت شرقی سی و سه پل قرار گرفته است. این پل بسیار زیبای اصفهانی ها پر است از داستان های که راویان آن از چندین قرن پیش بر روی آن قدم برداشته بوده اند. داستان هایی از دوره ی صفویان تا همین حال و حتی بعدها! ما امروز می خواهیم تا همه چیز را درباره ی پل خواجو در اصفهان مورد بررسی و معرفی قرار دهیم پس در ادامه با ما در الی گشت همراه باشید.
اگر مسافر اصفهان هستید و می خواهید تا از این شهر زیبا و تاریخی و پل خواجویش دیدن کنید، باید اطلاعاتی را درباره نکات اساسی و مهم این شهر به دست آورید. برای همین پیشنهاد می کنیم که راهنمای سفر به اصفهان را برای همین امر مطالعه بفرمایید.
مطالب مرتبط: معرفی ۱۵ مورد از خانه های تاریخی اصفهان لیست کاروان سراهای اصفهان سی و سه پل، نمادی تاریخی و ارزشمند در اصفهان
درباره ی تاریخ و زمانی که پل خواجو ساخته شد باید بگوییم که بر اساس منابع تاریخی که هنوز هم موجود هستند، این پل در سال ۱۰۶۰ ساخته شده و دستور ایجاد آن را شاه عباس دوم صفوی داده بوده است. البته قبل از این که این پل ایجاد بشود، یک پل دیگر هم در همین قسمت از شهر اصفهان وجود داشته که اسمش پل حسن بیگ بوده است و به دستور شاه عباس این پل را خراب کردند و به جای پل قدیمی، پل جدیدی ساختند که امروزه غنای تاریخی و شهرتی عالم گیر دارد!
از نکاتی که ممکن است درباره ی پل خواجو وجود داشته باشد و خیلی ها از آن اطلاع نداشته باشند این است که این پل چند اسم دیگر هم دارد.
برخی از این اسم ها عبارتند از: پل بابا رکن الدین و پل شاه.
تنها دلیلی که مردمی که اسم پل خواجو را بابا رکن الدین گذاشته بودند برای این بوده است که این پل در سر راه رسیدن آن ها به آرامگاه بابا رکن الدین و تخت فولاد بوده و به همین خاطر این نام را به این پل دادند.
البته درباره ی معمای اسم ها و نام هایی که این پل تاریخی به آن شهرت دارد باید این نکته را نیز اضافه نماییم که اسم اصلی این پل در ابتدا پل بیگلر بیگی بوده است.
علت این هم که نام فعلی این پل امروزه خواجو است به این علت هست که محل قرار گیری این پل محله ی خواجو نام دارد.
این پل تاریخی دارای عرضی برابر با ۱۲ متر و طولی بربار با ۱۳۳ متر می باشد. همچنین این پل دارای ۲۳ ستون در خود است.
در وسط این پل به دستور شاه عباس دوم برای او و خانواده ی سلطنتی صفوی ساختمان مخصوصی ساخته شد که امروزه به بیگلر بیگی شهرت پیدا کرده است.
این ساختمان که امروزه هنوز هم وجود دارد خود یکی از بناهای شاخص اصفهانی است که دارای تزئینات بسیار زیبا و شاخصی می باشد. به طور مثال طاق های این بنا دارای نقاشی ها و تزئینات بسیار زیبا و خاصی هست که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می نماید.
علت تمایز پل خواجو نسبت به دیگر پل های تاریخی و موجود در این شهر این است که این پل دارای تزئینات و کاشی کاری های بسیار زیبا و خاصی می باشد که در دیگر پل های ساخته شده در این شهر همچون آن وجود ندارد.
بسیاری از پژوهشگران و تاریخ نگاران درباره ی پل خواجو اصفهان گفته اند که این پل را شاه عباس صفوی برای این ساخت که دو محله ی معروف شهر اصفهان را که دروازه ی حسن آباد و خواجو را با راه شیراز و تخت فولاد که نام گورستانی مشهور در اصفهان است، مرتبط سازد.
پل خواجو از آن جایی که پلی معروف و زیبا از همان ابتدا و حتی تا به الان بوده؛ بسیاری از شعرا و اهالی ادب شهر اصفهان از آن داخل اشعار و آثار خود نام برده اند. معمولا هم این شاعران از این اثر تاریخی تعریف های زیادی کرده اند و به ستایش زیبایی های آن پرداخته اند.
یکی از معروف ترین اشعاری که در وصف پل خواجو در اصفهان گفته شده قطعه ای است که توسط شاعر صاحب نام و معروف کشورمان، صائب تبریزی سروده شده است. موضوع این سروده که در واقع قصیده ای بلند و بالاست؛ درباره ی یکی از روزهایی است که بر روی این پل جشنی برپا بوده و بر روی آن را چراغانی کرده بوده اند.
اصفهان یک دل روشن ز چراغان شده است پل ز آراستگی تخت سلیمان شده است
باده چون سیل ز هر چشمه روان گردیده است کمر پل ز می لعل، بدخشان شده است
از گل و شمع که افروخته و ریخته است کهکشان دگر از خاک نمایان شده است
چون مه عید که گردد ز شفق چهره فروز طاق ها از می گلرنگ فروزان شده است
عالم آب، دو بالا شده از عشرت پل شادی و عشرت ایام دو چندان شده است
…
البته به جز شاعران و کاتبان، جهانگردان و گردشگرانی که در دروه های مختلف تاریخی به شهر اصفهان آمده اند، از زیبایی و عظمت پل خواجو بسیار گفته اند و از این پل به عنون یکی از موفق ترین آثار معماری مخصوص ایرانی و همچنین سبک اسلامی معرفی کرده اند.
شاردن جهانگرد معروف و پروفسور پوپ درباره ی این پل گفته اند که؛ پل خواجو یکی از جالب ترین پل های فارسیان است که ساخته شده و وجود دارد.
درباره ی ویژگی های این پل زیبا و دیدنی هر چه که برایتان بگوییم کم است و راستش را بخواهید اصلا حق مطلب به این سادگی ها برای شما ادا نمی شود!
درباره ی پل خواجو گفته می شود که از لحاظ ویژگی های ساختاری از خیلی جهات شبیه به پل الله وردی خان است.
با این حال درباره ی پل خواجو در اصفهان باید بدانید که پایه ی تزئینات این پل بر اساس کاشی کاری شکل گرفته است. در این زمینه تزئینات این پل به گونه ای است که حتی از پل بسیار معروف و همشهری خود یعنی سی و سه پل هم پیشی گرفته و معروف تر می باشد.
در ساخت پل خواجو از مصالحی همچون: ساروج، سنگ و آجر استفاده شده است.
جالب است درباره ی پل خواجو این را بدانید که این گذرگاه در زمان صفویان به عنوان زیباترین پل در سراسر جهان نیز شناخته می شده است.
می گویند که بهترین فصل برای بازدید از پل خواجو در فصل بهار است که آب و هوای این شهر زیباتر و دیدنی تر از همیشه می شود.
یکی از استفاده های جالب و چندگانه ای که از پل خواجو می شده این بوده که از آن به عنوان سد و بند هم استفاده می شده است.
بر روی پل خواجو علاوه بر ساختمان بیگلر بیگی، در میان هر کدام از اضلاع غربی و شرقی این پل ساختمانی ساخته شده است که دارای چندین اتاق مختلف است که هر کدام از این اتاق ها دارای، نقاشی های جالبی می باشند. به این ساختمان که به آن شاه نشین می گفته اند در واقع شاهان، شاهزادگان، امیران، صاحب منصبان و افراد مهمی که بر روی پل خواجو می آمده و قصد شرکت در مسابقاتی مثل شنا و قایقرانی را داشته اند به اصطلاح قدیمی ها جلوس می کرده و به تماشای مسابقات می پرداختند.
البته از آن همه جلال و جبروت امروزه فقط یک نیمکت سنگی باقی مانده است که می گویند باقی مانده از صندلی شاه است.
۲۴ دهانه ای که بر روی این پل وجود دارد همگی از مکعب هایی که به زیبایی تراش خورده و ساخته شده اند به وجود آمده است.
در قسمت های میانی این پل خواجو در اصفهان سدهای چوبی ایجاد شده اند که برای مسدود کردن رودخانه ساخته شده اند.
یکی از فایده هایی که پل خواجو برای شهر اصفهان داشته این است که از جمله پل هایی است که جریان آب را تنظیم می نموده و به خاطر وجود یک دریچه و دروازه بند در زیر قوس هایش، آب رودخانه را به خوبی کنترل می کرده است.
از جمله ی دیگر خصوصیات مثبت پل خواجو این است که مهندسی این سازه باعث شده بوده است که با بسته شده دریچه های آب، آب پشت سد بالا بیاید و به این ترتیب آبیاری باغ هایی که این آب به سمت آن ها هدایت می شده آسان تر بشود. به این صورت حتی آبیاری باغ های بالا دست هم به وسیله ی این پل ممکن می شده است.
پل خواجو در اصفهان در طول قرن هایی که وجود داشته بارها مورد ترمیم و بازسازی قرار گرفته که متاسفانه در طول یکی از این بازسازی ها در سال های اخیر از سنگ های جدید برای جایگزینی سنگ های قدیمی و تاریخی این بنا استفاده شده است و به این صورت به اصالت آن از نظر خیلی ها آسیب وارد شده است.
درباره ی نوع مهندسی پل خواجو در اصفهان روایت جالبی وجود دارد که هر چه قدر به آن آب برسد بر عکس تصورات ما، باعث استحکام پایه های این پل می شود و عمر آن را بیشتر می نماید و در مقابل اگر آب به آن نرسد، باعث خرابی پل به مرور زمان می شود.
پل خواجو در تاریخ ۱۰ دی ماه سال ۱۳۱۰ و با شماره ی ثبتی ۱۱۱ در لیست آثار تاریخی کشور به ثبت رسید.
از دیگر جاذبه های دیدنی که بر روی پل خواجو در اصفهان وجود دارد این است که در گوشه ی ضلع های شرقی این پل ۲ عدد شیر سنگی وجود دارد.
این دو شیر سنگی ظاهرا نمادی از محافظ زاینده رود و شهر اصفهان به نام سپاهیان بختیاری می باشند.
منظور از بختیاری، قوم بختیاری ها است که در طول قرن ها همیشه شاهد رشادت ها و فداکاری های آنان بوده ایم.
در واقع این دو شیر در حدود ۴ قرن است که گویی مراقب زاینده رود و شهر اصفهان هستند.
پشت هر کدام از این شیرها یک حرف حکاکی شده است که می گویند اول اسم کسی است که این شیرها را ساخته است.
از دیگر نقش هایی که بر روی این شیرها حک شده، نشانه هایی از ورزش های باستانی ثبت شده است.
این شیرهای جالب به گونه ای ساخته شده اند که وقتی به آن ها نگاه کنید اینگونه تصور خواهید کرد که آن ها در حال نظاره کردن شما هستند.
چشم های این شیرهای سنگی همچون گذشته از درخشندگی بسیاری بهره می برند.
چشم این شیرها در شب بسیار براق می شود و همین باعث به وجود آمدن داستان ها و افسانه های بسیاری شده است.
پشت شیرهای پل خواجو امروزه به قدری صاف و مسطح شده اند که گویی آن ها را صیقل داده اند و دلیل آن این است که در طول سال ها به علت عدم مراقبت های لازم و انجام کارهایی مثل سوار کردن کودکان خردسال بر پشت این شیرها و یا گرفتن عکس های یادگاری با این دو شیر به صورتی که گویی بر پشت آن ها سوار شده اند، باعث صیقل و آسیب به این شیرها شده است.
برای رفتن به پل خواجو باید به شهر اصفهان و رودخانه ی زابنده رود بروید.