شوشتر، از کهن ترین شهرهای ایران و استان خوزستان است که با جاذبه های گردشگری و دیدنی های فراوان توانسته نظر توریست های بسیاری را به خود جلب کند. این شهر باستانی در دامنه رشته کوه زاگرس قرار گرفته و دارای آب و هوایی مطبوع و زیبایی های فراوان است. یکی از بزرگ ترین مجموعه های صنعتی در دوران قدیم، سازه های آبی شوشتر است که قدمت آن ها به دوران هخامنشیان بازمی گردد. دراین میان نهر داریون یکی از شگفت انگیزترین و قدیمی ترین سازه های آبی شوشتر است که یک کانال آبی دست کند می باشد. در ادامه با الی گشت همراه شوید تا درباره نهر داریون و تاریخ آن بیشتر بدانید.
مطالب مرتبط: موزه هفت تپه، تماشای آثار باستانی در خوزستان ۱۵ ویژگی عجیب و منحصر‌به فرد ۱۵ شهر ایرانی!
رود شطیط شاخه اصلی رودخانه کارون در شوشتر است که چهاردانگه نیز خوانده می شود. رودخانه کارون پس از وارد شدن به خوزستان با برخورد به صخره ای بزرگ و سد میزان به دو شاخه تقسیم می شود یکی از آن ها رود شطیط یا چهاردانگه ودیگری گرگر یا دو دانگه می باشد. سر انجام این دو شاخه پس از طی حدود چهل کیلومتر در منطقه بند قیر جنوب شوشتر به یکدیگر می پیوندند و با ادغام با رود دز، کارون بزرگ را تشکیل می دهند.
بنا به گفته تاریخ نویسان شوشتر به معنی خوب تر است، و چون شهر شوش رو به ویرانی می رفت، در شش فرسنگی شهری نو بنا شد که خوش آب و هواتر و حاصل خیزتر از شوش بود و آن را شوشتر یعنی از شوش بهتر نامیدند. علت دیگری نیز برای انتخاب این نام عنوان شده است که بیان می کند اصل واژه شوشتر احتمالا ششدر بوده است. آن بدین دلیل بوده که این شهر دارای شش دروازه بوده است.
داریون نهری است در شوشتر که از رود شطیط جدا می شود و دوباره به آن می پیوندد. این نهر داریوش یا دارا نیز نام دارد و در زمان داریوش هخامنشی حفر شده است. به گفته نویسنده تحفه العالم: «در حوالی شهر باغ و بوستان نبود و رودخانه از حوالی شهر تخمیناً نیم فرسخ دور بود و مردم قری و قوافل به کشتی از رودخانه عبور می نمودند و به این سبب زحمت بسیاری کشیدند تا این که دارای اکبر نهر داریان را ابتدا نموده فرصت اتمام نیافت و دارا بن دارا به اتمام آن کوشید و آب از میان شهر و صحرای گرگر جاری ساخت و این قبل از اسکندر ذوالقرنین بود».
سر دهانه نهر در زیر قلعه سلاسل قرار دارد و توسط میراب ها از همین قلعه کنترل می شده است. وظیفه این نهر، آبیاری دشت میاناب شوشتر است. داریون برگرفته از نام داریوش است. در نوشته مورخان یونانی داریوش را داریون معرفی می کنند. این نهر تنها سازه آبی شوشتر است که پس از گذشت قرن ها همچنان نام بانی خویش را یدک می کشد. پل بند شادروان حدود ۳۰۰ متر پایین تر از آبگیرهای نهر داریون سطح آب را برای سوار شدن بر نهر داریون بالا می آورد. این نهر نه تنها آب مورد نیاز کشاورزی ساکنان شهر را تامین می کند بلکه با حفر تونل های آب بر نیز مانند قنات آب را به درون شوادان (زیرزمین) منازل بافت قدیم هدایت می کرد.
اگرچه بسیاری از مورخان پل بند شادروان را از سازه های آبی دوره ساسانی می دانند، با توجه به وجود نهر داریون در دوره هخامنشی و قرار داشتن ارتفاع آبگیرهای نهر داریون در فاصله ای بالاتر از سطح آب رودخانه در دوره کم آبی می توان به وجود پل بند شادروان در دوره هخامنشی نیز با قطعیت نظر داد و به طور حتم در دوران ساسانی مجددا بازسازی شده است. این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۱۴۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این سد آب کارون را به نسبتهای دو و چهار بین رودهای گرگر و شطیط (دو دانگه و چهار دانگه) تقسیم می کند. مصالح به کار رفته در بند میزان سنگ (تراشیده شده شوشتر) و ساروج هستند. این بند از چند دهانه تشکیل شده است که مهمترین آنها دهانه ای است جدا که تنظیم آب دو شاخه رودخانه را انجام م ی‌دهد به گونه ای که اگر دبی گرگر بیشتر از یک سوم باشد آن را به شاخه شطیط انتقال می دهد و بلعکس واین خود از شاهکارهای معماری این بند است. این بند سابقا میزان و همچنین پل قیصر نام داشت.
از نوع مصالح ساختمانى که در آن به کار رفته و از نوع سبک‌هاى متفاوتى که در ساختن طاق آن استفاده شده، قدمت دیرین آن را مى توان تشخیص داد. این پل را به طرز زیبا و باشکوه و با پیچ و خم ساخته اند و جمع طول آن ۵۲۱ متر است. ساختمان اولیه بند میزان به زمان هخامنشیان مربوط است و به بند و پل شاپوری نیز نامیده می شود پس از آن در دوران ساسانی نیز مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. ولی پس ازخرابى ها و تعمیرات متعدد، ساختمان کنونى آن را به پسر فتحعلى شاه قاجار یعنى محمد على میرزا دولتشاه والى خوزستان نسبت مى دهند. به همین علت به بند محمد على میرزا یا بند خاقان نیز مشهور است.
آبگیرهای نهر داریون که از زیر صخره های ساحلی رودخانه شطیط در زیر قلعه سلاسل آغاز می شوند. این مجموعه شامل هشت آبگیر است که بعضی از آن ها با گذشت سال های زیاد مسدود شده اند. در زیر قلعه سلاسل پله هایی جهت برداشت آب از نهر داریون تعبیه شده بود به طوری که در هنگام محاصره و بسته شدن درهای قلعه به راحتی امکان برداشت آب از رود وجود داشت. هشت کانال مذکور در زیر قلعه سلاسل تبدیل به دو کانال بزرگ می شوند و پس از خروج از زیر قلعه به یک کانال بزرگ تبدیل می شوند که تا فاصله زیادی به صورت یک کانال روباز به درون دشت میاناب هدایت می شود. درون قلعه نیز حمام های متعددی ساخته شده که آب آن ها از نهر داریون تامین می شده است.