اگر بخواهیم ابتدا از تاریخچه سدسازی در ایران برایتان بگوییم بایستی عنوان کنیم که اولین سدها در این کشور، در دهه ۱۹۵۰ میلادی ساخته شدند. تا به امروز سدهای بسیاری در ایران ساخته شده است؛ به گونه ای که ایران را یکی از کشورهایی می دانند که دارای بیشترین تعداد سد در جهان است. در این رده بندی کشور چین و ترکیه مقام اول و دوم را دارند. اما معروف ترین سدهای ایران کدام سدها هستند و چرا معروف شده اند؟ محل بسیاری از این سدها امروزه تبدیل به یکی از مکان های تفریحی و گردشگری برای بسیاری از مردم کشورمان شده است. مجله ی گردشگری الی گشت برای معرفی تمام سدهای ایران چنین مطلبی را آماده نموده و شما را با معروف ترین سدهای ایران آشنا می نماید. اگر چه در کنار بسیاری از این سدها می توانید برای کمپینگ، استراحت، ماهیگیری و تفریح بروید، ولی به هیچ عنوان شنا در آب های جمع شده پشت سد را به شما و هیچ کس دیگر توصیه نمی کنیم. همچنان علامت شنا ممنوع! را در کنار تمام سدها می بینید.
مطالب مرتبط: معرفی بهترین «اقامتگاه های بومگردی کویری» در ایران معرفی بهترین مناطق کویری ایران برای رصد آسمان شب شهرهای مناسب برای سفرهای تابستانی در ایران
هر چند که نام اولیه این سد در هنگام ساخت، سد سفید رود بود اما در سال ۱۳۴۶ شمسی، سد سفید رود را با نام سد شهبانو فرح شناختند. در نهایت این نام پس از انقلاب، دوباره به همان نام قبلی خود بازگشت. این سد هم از قدیمی ترین و معروف ترین سدهای ایران است که قبل از انقلاب ساخته شده و بیش از ۸۷ کیلو وات برق تولید می کند. این سد، در ابتدای رودخانه سفید رود و در سال ۱۳۳۵ ساخت آن شروع شد. این سد دقیقا در مکانی که دو رود قزل اوزن و شاهرود به هم می پیوندند، ساخته شده و در استان گیلان قرار گرفته است. ساخت سد در سال ۱۳۴۰ شمسی به پایان رسید اما تا اوایل سال ۱۳۴۱ بهره برداری از آن، صورت نگرفت.
از مشخصات این سد می توان به ارتفاع ۹۲ متری و داشتن تاجی به اندازه ۴۲۵ متر اشاره کرد که پنج واحد تولید برق دارد. وجود این سد برای کشاورزان استان گیلان بسیار اهمیت دارد. مهندسان فرانسوی این سد را ساختند.
- آدرس: ۷۵ کیلومتری جنوب شهر رشت و در کنار شهر منجیل قرار گرفته است.
سد گلپایگان را با نام سد شاه اسماعیل نیز می شناسند. این سد که به دلیل قدمت و تاریخی که دارد از قدیمی ترین و معروف ترین سدهای ایران است، به شیوه های قدیمی هم ساخته شده است. سد گلپایگان هر چند که در سال ۱۳۲۶ ساخت آن آغاز شد اما مدت ها قبل از آن (سال ۱۳۲۳)، تحقیقات ساخت سد شروع شده بود. این سد پس از گذشت ۱۰ سال، ساخت آن تمام شد و به عنوان اولین سد مدرن و البته اولین سد مخزنی خاکی در ایران و در سال ۱۳۳۶ افتتاح شد. با بارش های اخیر و در طی امسال، حجم آب پشت سد پر شد.
جالب است بدانید که ظرفیت مفید مخزن سد گلپایگان ۴۲ متر مکعب بوده و دو برابر افزایش یافته است. نام سد از شهر کناری آن گرفته شده و دو روستای «پشت کوه» و «عباس آباد» در مسیر آن قرار دارند. سد گلپایگان دومی هم به نام سد کوچری وجود دارد که در سال های اخیر ساخته شده است. شهر گلپایگان نیز در ۱۸۰ کیلومتری شمال غربی استان اصفهان قرار گرفته است.
درون رودخانه قم رود یا همان اناربار که سد روی آن ساخته شده، ماهیانی مانند قزل آلا، ماهی سفید، کپور و سوف وجود دارند. هم اکنون طول دریاچه آن، ۴ کیلومتر است.
- آدرس: ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر گلپایگان در استان اصفهان
یکی از معروف ترین سدهای ایران بوده که در میان صخره ها و دره ای بسیار زیبا روی رودخانه ساخته شده است. از سدهایی در ایران است که توسط پیمانکاران ایتالیایی و در سال ۱۳۳۸ هجری شمسی ساخت آن آغاز شد. این سد در ابتدا با نام سد محمدرضا پهلوی شناخته می شد که بعد از انقلاب نامش تغییر یافت. سد دز که روی رودخانه دز ساخته شده، سدی بتی برای تولید برق آبی بوده که توسط شخصی به نام کنسرسیوم ایتالیایی در شمال شرقی شهر اندیمشک و در سال ۱۳۴۱ ساخته شد. سد دز توانایی نگهداری ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون متر مکعب آب را دارد. ارتفاع آن نیز ۲۰۳ متر بوده که آن را در میان پنجاه سد مرتفع دنیا قرار می دهد. جالب است بدانید که این سد، در هنگام ساخت عنوان ششمین سد مرتفع دنیا را داشته است.
- آدرس: استان خوزستان، دزفول، شهر اندیمشک و در نهایت شمال شرقی اندیمشک
از دیگر سدهای معروف ایران که در سال ۱۳۳۸ و قبل از نقلاب ساخته شده، سد اکباتان است. سد اکباتان (با نام قدیمی سد شهناز) در استان همدان و به دلیل رفع نیاز به تامین آب شرب این استان و همچنین کشاورزی ساخته شد. مکان این سد را پس از تلاقی دو رود یلفان و رود ابرو و در مکانی که رود نام آبشینه دارد، در نظر گرفته اند. دریاچه این سد، ۶۰ هکتار وسعت، ۱۸ متر تا ۳۲ متر عمق دارد. گردشگرانی که برای تفریح و کمپینگ به کنار این سد می روند، می توانند نه تنها از امکانات جدید ساخته شده در کنار آن مانند رستوران، چایخانه و مهمانسرا استفاده کنند؛ بلکه امکان انجام تفریحات آبی نیز دارند. در نزدیکی این سد باغ قدمگاه نیز وجود دارد که یکی از مکان های تفریحی نزدیک همدان است. این سد تا شهر همدان، ۱۱ کیلومتر فاصله داشته و از معروف ترین سدهای ایران است.
- آدرس: همدان، پنج کیلومتری جاده ملایر-همدان، نرسیده به روستای سنگستان، جاده سد اکباتان و پس از گذشتن از روستای تفریجان به مسیر منتهای به سد در سمت راست جاده خواهید رسید.
از جمله سدهایی که در استان تهران قرار گرفته می توان به سد لتیان یا همان سد فرحناز قدیم اشاره کرد. این سد که روی رودخانه جاجرود و در سال ۱۳۴۶ ساخته شده، سدی بتنی بوده که ۳۰ درصد از آب شرب اهالی تهران را فراهم می کند. ساخت آن در سال ۱۳۴۲ شروع شد و از سدهایی است که در مدت کوتاه ۴ سال ساخته شد. محل دقیق این سد، مکانی است که رود برگ جهان به رود جاجرود می پیوندد. نام دوم آن از روستا و اراضی گرفته شده که در نهایت به دلیل ساخت سد به زیر آب رفته است. اهالی لتیان زمین های خود را در طول ساخت سد به دولت فروختند و در لواسان ساکن شدند.
اطراف سد به دلیل وجود دو پارک جنگلی لتیان و تلو به یکی از مکان های تفریحی برای تهرانی ها و اهالی استان مازندران در آخر هفته ها تبدیل شده است. همچنین کوه های بندک، جاجرود و آلون آن را احاطه نموده اند. اینجا برای قایقرانی و ماهیگیری مکان بسیار مناسبی بوده و در کنار این سد، حتی هتل هم ساخته شده است.
- آدرس: تهران، جاده دماوند، لواسان، جاده سد لتیان
دلیل مشهور بودن سد مهاباد به دلیل قرار گیری این سد درون شهر مهاباد است و از این بابت می توان آن را اولین سد درون شهری در نوع خود دانست. سازه سنگریزه ای این سد در سال ۱۳۴۸ شمسی، توسط مهندسان کشور یوگوسلاوی ساخته شد. نوع سازه سد هسته ای رسی مایل داشته و از پر آب ترین و معروف ترین سدهای ایران است. ابتدا نام سد را شاپور اول نهادند که بعد از انقلاب به سد مهاباد تغییر پیدا کرد. ارتفاع سد ۴۷.۵ متر و طول آن ۷۰۰ متر بوده که منظره ای بسیار زیبا را به همراه جاده ارتباطی مهاباد به سردشت و پیرانشهر را ایجاد نموده است.
جدای از وجود ماهی هایی مانند کپور و سوف که امکان ماهیگیری را برای علاقه مندان فراهم نموده، می توانید برای تفریحاتی چون قایقرانی هم به این سد بروید. اطراف سد نیز مکان های جذابی مانند قاضی آباد، سر میدان و تافه دار (تک درخت) و جزیره وجود دارند که اهالی در روزهای سیزده به در و تعطیلات به آنجا می روند.
- آدرس: استان آذربایجان غربی، شهر مهاباد در میانه جنوبی دو شهر میاندوآب و نقده
سد معروف و جنجالی ساخته شده روی رودخانه زاینده رود که در سال ۱۳۴۹ و ابتدا با نام سد شاه عباس کبیر ساخته شد. سد زاینده رود از معروف ترین سدهای ایران بوده که برای تامین آب در مصارف کشاورزی و البته جلوگیری از سیلاب های فصلی و تامین برق ساخته شد. گنجایش سد زاینده رود ۱.۴ میلیارد متر مکعب بوده و دیواره سد، از نوع سدهای قوسی شکل است. رودخانه زاینده رود از کوه های زاگرس مرکزی و زردکوه بختیاری سرچشمه می گیرد و به سمت شرق و مرکز ایران جاری می شود؛ در نهایت هم به تالاب گاوخونی می ریزد.
حداکثر ارتفاع سد، ۱۰۰ متر و طول تاج آن ۴۵۰ متر است. آب های جاری شده به رود زاینده رود شامل چشمه دیمه، چشمه نمک، آب زری، آب چم دره و بسیاری دیگر می شوند. از دیدنی های این سد، وجود دریاچه ها و پرندگان مهاجر در میانه دریاچه سد آن است.
- آدرس: استان اصفهان، نجف آباد، شهرستان چادگان، دهکده زاینده رود. روستای حجت آباد نیز در نزدیکی این سد قرار گرفته است.
از دیگر سدهایی که در استان آذربایجان غربی و به شیوه هسته رسی و مخزنی ساخته شده، سد شهید کاظمی است. این سد که به نام های دیگری مانند سد بوکان یا سد کوروش کبیر هم نامگذاری شده، از جمله سدهایی است که قبل از انقلاب و در سال ۱۳۴۶ ساخت آن شروع شد. مهندسان اتریشی در نهایت پس از تمام شدن ساخت سد در سال ۱۳۵۰، در نزدیکی شهر بوکان و با حضور محمدرضا شاه پهلوی آن را افتتاح کردند.
این سد در مسیر رودخانه زرینه رود ساخته شده اما دریاچه پشت آن، از رودهای زرینه رود، سیمینه رود، خورخوره و سقزچای پر آب می شود. رهاسازی آب پشت سد شهید کاظمی بوکان به درون دریاچه ارومیه به بهبود اوضاع این دریاچه کمک نموده است. همچنین برای تامین آب آشامیدنی شهرهای اطراف از این سد استفاده می شود.
همانند دیگر سدها، برای تامین آب مورد نیاز زمین های کشاورزی اطراف هم نقش مهمی دارد. حجم مخزن آن ۸۰۰ میلیون متر مکعب بوده که با بارش های سال های اخیر، ارتفاع آب دریاچه پشت سد، افزایش یافته است.
- آدرس: استان آذربایجان غربی، شهر میاندوآب، شهر بوکان. از بوکان جاده ای که به سمت روستاهای البلاخ، یکشوه و درزپولی می رود را پیش بگیرید. در دوراهی به سمت قلندر رفته و در نهایت مسیر سد را پیش بگیرید.
سد درودزن در نزدیکی شیراز و در کنار بقایای تاریخی سدی مربوط به دوره هخامنشیان ساخته شد. بنابراین این سد که روی رودخانه کُر ساخته شده، یکی از مهم ترین سدهای ایران است. جالب است بدانید که از این سد، به عنوان یکی از قدیمی ترین سدهای خاورمیانه هم نام می برند که در سال ۱۳۵۱ هجری شمسی ساخته شده است. هم اکنون این سد در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و یکی از معروف ترین سدهای ایران است.
سد درودزن که با نام تاریخی سد داریوش هم شناخته می شود، (در واقع ۲ سد در یک مکان ساخته شده اند) به دلیل قرار گیری در نزدیکی روستایی به همین نام، به سد درودزن معروف شده است. آب آشامیدنی شهرهای مرودشت و شیراز و آب مورد نیاز زمین های کشاورزی اطرافش و مرودشت و کامفیروز با این سد تامین می شود.
- آدرس: استان فارس، شهر مرودشت، جاده منتهی به روستاهای فتوح آباد، شهرک ابرج و در نهایت درودزن
هر چند که روی رودخانه کارون سدهای بسیاری ساخته شده اما منظور از ما قدیمی ترین سد ساخته شده روی این رود بوده که از معروف ترین سدهای ایران هم هست. روی رودخانه کارون در استان خوزستان، سدی در سال ۱۳۵۴ افتتاح شد که ابتدا نام رضاشاه کبیر را برای آن انتخاب کردند. بعد از انقلاب، نام این سد را سد کارون ۱ نامیدند.
این سد در سال ۱۳۴۴ شمسی، ساختش شروع شده و حدود ۱۰ سال به طول انجامید. بدنه این سد چنان محکم است که در زمان جنگ هشت ساله ایران و عراق، عراقی ها یک موشک به بدنه سد زدند اما آسیب جدی به آن وارد نشد. لکه های سیاه ناشی از اصابت گلوله به سد هم اکنون بازسازی شده اند.
- آدرس: استان خوزستان، شهر مسجد سلیمان، ۵۰ کیلومتری شمال شرقی این شهر
۴ نظرات