گنبد یک ساختار نیمکره ای شکل بوده که دارای سقف می باشد. سازه های گنبدی توسط تمدن های مختلف در طول چند دوره از تاریخ ساخته شده است. در گنبدهای باستانی خاور نزدیک به عنوان مقبره ای توپر و مستحکم ساخته شده است. اینوت ها نیز در قطب شمال بلوک های برف فشرده را توسط اسکیمو ها روی هم قرار داده و به طور کلی به شکل یک گنبد خانه های خود را می ساخته اند. گنبد های سنگی با نیمکره های سنگی بزرگ در مقیاس های بسیار وسیعی توسط رومیان باستان ساخته شده اند که از لحاظ فنی بسیار قابل توجه بوده است. امپراتوری ساسانی ساخت اولین گنبدها را در ایران آغاز کرده در حالی که در دوران رنسانس و باروک این گنبدها محبوبیت خود را در اروپا به دست آوردند تا در نهایت برخی از آن ها به عنوان مشهورترین گنبدها در جهان شناخته شوند. با الی گشت همراه شوید تا در مورد این گنبدهای زیبا بیشتر بدانیم.
مطالب مرتبط: کلیسای جامع مالاگا، بنای ۵۰۰ ساله اما نیمه کاره اسپانیایی کلیسای الکساندر نوسکی صوفیه، نماد پایتخت بلغارستان! مساجد معروف در هند
امارت یا کپیتول محل قرارگیری کنگره ایالات متحده بوده و در منطقه کپیتول هیل در واشنگتن دی سی واقع شده است. اولین جلسه کنگره در ۱۷ نوامبر سال ۱۸۱۸ در محل کپیتول برگزار شد اگرچه که ساختمان آن هنوز کامل نشده بود. گنبد با قالب گچی که در بالای این ساختمان قرار داشته اولین گنبدی نیست که برای ان ساخته شده بود و این دومین می باشد. گنبد اولیه پس از آنکه در سال ۱۸۵۰ کپیتول گسترش یافت تغییر کرد تا قانونگذاران کشورهای تازه پذیرفته شده را نیز در خود پذیرا باشد. این گسترش بیش از دو برابر طول کپیتول بوده و به اجبار گنبد اصلی و اولیه با قالب چوبی تغییر نمود.
کلیسای سنت پائول که در قرن هفدهم ساخته شده است یکی از مشخص ترین و مشهورترین گنبدها در لندن و جهان می باشد. کلیسای جامع در طول جنگ جهانی دوم زمانی که بمباران شده بود توسط آتش نشانان از تخریب نجات یافت. گنبد قابل توجه این بنا از کلیسای سنت پیتر در رم الهام گرفته شده و ۱۰۸ متر ارتفاع دارد که در نوک آن یک صلیب قرار گرفته است. گنبد بلند بیرونی در واقع غیر ساختاری بوده و تنها از بیرون ساختمان قابل رویت است اما دو گنبد درونی که در زیر آن قرار گرفته اند فضای داخلی را متعادل می کنند.
استوپا بزرگ در سانچی قدیمی ترین ساختار سنگی در هند به شمار رفته و در اصل توسط امپراتوری آشوکای بزرگ در قرن سوم قبل از میلاد ساخته شده است. هسته مرکزی این ساختار یک گنبد آجری بوده و در بالاتر از آثار مجسمه های اطراف آن قرار گرفته است. استوپا یک قرن پس از اینکه ساخته شد توسط بلوک های سنگی تقریبا به اندازه دو برابر سایز اصلی خود گسترش یافت. این گنبد در نزدیکی نوک آن تقریبا صاف شده و توسط سه نرده مربعی شکل پوشانده شده است.
پروژه ادن بزرگترین گلخانه دنیا است که در کورنول واقع شده است. ساخت این پروژه حدود ۲ سال به طول انجامیده و در نهایت در سال ۲۰۰۱ درهای خود را بر روی عموم باز کرد. پروژه ادن در دو محوطه بزرگ با ضمائمی ساخته شده که از جمله آن ها گنبدهای عظیمی می باشد که در کنار یکدیگر قرار گرفته و انواعی از گیاهان را از سراسر جهان در خود جای داده است. محفظه اول در زیر گنبد خود شرایط آب و هوایی محیط گرمسیری را شبیه سازی کرده و در زیر گنبد دوم آب و هوای مدیترانه ای شبیه سازی می کردد. این ساختارها که از مشهورترین گنبدها در جهان به شمار می روند از صدها شش ضلعی و پنج ضلعی با قاب های فولادی و پلاستیک های محافظ تشکیل شده اند.
مسجد لطف اله یا همان شیخ لطف اله در شهر اصفهان در ایران واقع شده است و یکی از شاهکارهای معماری فارسی بوده که در قرن شانزدهم ساخته شده است. این مسجد به عنوان یک مسجد خصوصی در دربار سلطنتی بوده و بر خلاف مسجد امام که برای عموم باز بود دسترسی به آن محدود بوده است. به همین دلیل این مسجد هیچ مناره ای نداشته و از نظر ابعاد نیز کوچکتر بوده است. مسجد شیخ لطف اله به دلیل گنبد مسطح ان شناخته شده و به عنوان یکی از مشهورترین گنبدها در جهان شناخته می شود.
ریکستاگ در ابتدا برای تکمیل نیاز امپراتوری تازه متحد شده آلمان برای ساختمان پارلمانی بزرگ در سال ۱۸۹۴ ساخته شد. معمار این ساختار که پل والوت نام داشت قصد داشت تا ریکستاگ شبیه به یک کاخ دوره رنسانسی شود. در سال ۱۹۳۳ این ساختمان توسط یک کمونیست هلندی به شدت در آتش سوزی ایجاد شده توسط او سوخته و این اتفاق توسط نازی های آلمان مورد سوء استفاده قرار گرفت. بعد از اینکه آلمان ادغام شد این مکان به عنوان محل نشست پارلمان آلمان به نام بودستاگ شناخته شد. ریکستاگ پس از گذراندن تمام این اتفاقات بسیار تحت ترمیم و بازسازی قرار گرفته است و البته یک گنبد شیشه ای دیدنی و جذاب نیز توسط معمار بریتانیایی معروف نورمن فاستر به آن اضافه شده است که یکی از مشهورترین گنبدها در جهان می باشد.
بازیلیکا دی سانتا ماریا دل فیوره کلیسای زیبای شهر فلورانس و نماد این شهر می باشد که در سال ۱۲۹۶ در سبک گوتیک ساخت آن آغاز شده و در سال ۱۴۳۶ ساختار آن تکمیل گردید. بازیلیکا سانتا ماریا تا دوران مدرن به عنوان یکی از بزرگترین کلیساهای ایتالیا شناخته شده و یکی از مشهورترین گنبدها در جهان را داشته است. این بزرگترین گنبد آجری است که تاکنون ساخته شده است.
مسجد امام در اصفهان ایران یکی دیگر از شاهکارهای معماری فارسی می باشد. ساخت این مسجد در سال ۱۶۱۱ آغاز شده و زیبایی آن به دلیل کاشی های موزاییکی سطح آن و همچنین کتیبه های خوشنویسی است که در این مسجد مشاهده می گردد. سلسله صفویان ساختار رنسانسی را در ساختمان گنبد این مسجد آغاز کرده و گنبد مسجد امام به بلندترین نقطه در اصفهان با ارتفاع ۵۳ متر رسید تا از این لحاظ نیز خود را به عنوان یکی از مشهورترین گنبدها در جهان قرار داد. ویژگی مشخص این مسجد و دیگر گنبدهایی که در ایران مشاهده می گردد وجود کاشی های رنگارنگ آن ها است که در بیرون گنبد و داخل گنبد به شکلی متنوع اما منظم قرار گرفته است.
در سال ۶۹۱ میلادی گنبد سنگی یکی از اولین و معروفترین دستاوردهای معماری اسلامی به شمار می رود. این ساختار واقع در کوه تمپل یکی از نقاط بحث برانگیز مذهبی در جهان می باشد. با وجود اعتقادات رایجی که وجود دارد اما گنبد سنگی یک مسجد نمی باشد بلکه یک حرم است که زیر سقف ان یک سنگ مقدس محافظت شده قرار گرفته است. این قوس که یکی از مشهورترین گنبدها در جهان می باشد به عنوان یکی از ساختمان های قدیمی شهر نیز شناخته شده و گنبد طلایی رنگ آن از دور دیده می شود که در داخل نیز با سرامیک های پر زرق و برق و موزاییک ها و خوشنویسی های عربی پوشانده شده است.
ساخت و ساز بازیلیکا سنت پیتر در زم از سال ۱۵۰۶ آغاز شده و در سال ۱۶۱۵ تکمیل گردید. این ساختار از مشهورترین گنبدها در جهان بوده که به پانتئون و فلورانس معروف بود و معماران سنت پیتر در جستجوی راه حلی بودند تا بتوانند با ساخت آن بزرگترین گنبد کلیسای مسیحی را ایجاد نمایند. در سال ۱۵۴۷ میکلانژ این گنبد را با توجه به انچه که تا آن زمان انجام شده بود دوباره طراحی کرد. گنبد سنت پیتر ارتفاعی در حدود ۱۳۷ متر از طبقه کلیسا تا بالای صلیب خارجی ان داشته که به عنوان بلندترین گنبد در جهان نیز شناخته می شود.
گنبد همواره یکی از ساختارهای زیبا در معماری های اسلامی و رنسانسی بوده است و اغلب نیز در مکان های مذهبی مانند مساجد و کلیساها مورد استفاده قرار گرفته است. از طرف دیگر انسان ها در دوران قرن های ۱۲ تا ۱۶ میلادی به دنبال ایجاد ساختارهایی حجیم و دور از انتظار بوده اند به همین دلیل زمانی که در سابقه تاریخی ان ها رقیق می شویم خواهیم دید که اغلب دهه ها ساخت این مکان ها به طول انجامیده است.
منبع: www.touropia.com