یزد شهر بین المللی ایران و دومین شهر خشتی تاریخی جهان است که لحاظ گردشگری به عنوان یکی از مهمترین شهرهای ایران مطرح است. در این مطلب می خواهیم به سمت شهرستان میبد در شهر یزد برویم و درباره مسجد جامع میبد در یزد خدمتتان در مجله گردشگری الی گشت شرح دهیم. این مسجد شامل چند مسجد است که با گونه های فضایی متنوع و با طرح های چندگانه نیز ساخته شده اند. مسجد جامع میبد در یزد از نوع مساجد ایوان دار که در شهر یزد مرسوم است نیز ساخته شده است. این اثر تاریخی دارای قدمتی حدود ۷۰۰۰ ساله است، عددی که باستان شناسان برای آن تخمین زده اند. همراه ما در سفر به میبد در یزد همراه باشید.
مطالب مرتبط: روستای سریزد با قدمتی از دوره سلجوقیان جاذبه های شهر یزد، اولین شهر ثبت شده جهانی ایران مسجد جامع فهرج، بنای تاریخی ۱۴۰۰ ساله در یزد
مسجد جامع میبد یزد از نظر بسیاری از معماران و باستان شناسان یکی از کهن ترین مناطقی است که اهالی این شهرستان در زمان های دور در آن تجمع و سکونت می کردند. آنان قدمت این مجموعه را به ۷۰۰۰ سال تخمین زده اند و دلیل از اینکه گفتیم مجموعه این است که در این مسجد تعدادی مسجد دیگر قرار دارد و همچون دژی مستحکم، مسئولیت برقراری امنیت و آسایش ساکنانش را به عهده داشته است. اثری تاریخی که امروزه با وجود گذشت قرون بسیار، همچنان استوار و باشکوه، با کوله باری از خاطرات تلخ و شیرین گذشتگان، چشم امید به فردای روشن آیندگان دوخته است. در این شهرستان، علاوه بر نارین قلعه در این شهرستان جاذبه های گردشگری دیگری نظیر عمارات ارزشمند دیگری همچون برج کبوترخان، آتشکده ی حسن‌آباد، مجموعه ی کاروانی رباط، پیر چراغ و نارین قلعه نیز وجود دارد که همگی جزئی از فرهنگ و تاریخ این شهرستان با قدمت هستند.
بافت تاریخی میبد بسیار زیبا و دلنشین است و تناسبات بسیار جذابی در آن به کار برده شده است، به طوری که فضای آن به انسان نه احساس خفگی می دهند و نه در سر در گمی! بنای مسجد جامع میبد در یزد به سده‌ی دوم هجری قمری بر می گردد و قسمت‌های مختلف این مسجد در دوره‌های تاریخی مختلف ساخته شده است. اوج این ملحقات در زمان آل بویه و آل مظفر بوده است. در زمان فرمانروایی آل بویه، گرم خانه ی مسجد و گنبد اصلی آن در زمان آل مظفر ایوان به مسجد جامع میبد در یزد نیز اضافه شده است. در دوره ی قاجار بقیه ی ملحقات آن نیز اضافه شده است که بخشی از آن ها عبارتند از شبستان زمستانی حاجی رجبعلی و شبستان حاجی حسنعلی به این مسجد اضافه گشت.
همانطور که گفتیم، مسجد جامع میبد در یزد از چندین مسجد تشکیل شده که همین موضوع سبب شده گردشگران بیشتری برای بازدید از این بنای تاریخی به این شهرستان بیایند. این عمارت از جمله مسجدهای ایوان دار استان یزد بوده که نقشه و طرح اجرا شده ی اینگونه بناها در این استان بسیار رایج و مرسوم است و در بسیاری از مساجد دیگر استان یزد مشاهده می‌شود. مساحت این مسجد عظیم و باشکوه تاریخی حدود ۳ هزار متر مربع است و بخش‌هایی همچون گنبدخانه، چند شبستان از جمله شبستان زمستانه (گرمخانه) و شبستان تابستانه، ایوان، چندین ورودی، هشتی، مسجد حسنعلی، مسجد امام حسن (ع) و بخش های دیگری تشکیل شده است. در سطح میانی که در واقع حیاط بنا به شمار می‌آید، می‌توان در بدنه های آن طرح طاق نما را که به دفعات تکرار شده است، مشاهده کرد.
- ایوان ها و شبستان ها
این مسجد به دلیل شبستان هایی که گرم خانه معروف بودند و از آن ها در فصل سرما استفاده می شد و همچنین ایوان های عظیمی که در که فصل های گرم نیز کاربرد داشته بهره می بردند. این دو قسمت از مهمترین و اصلی ترین قسمت های بنای تاریخی مسجد جامع میبد در یزد نیز بوده است.
- کتیبه های مسجد
یکی دیگر از قسمت های این مسجد که اهمیت بسیاری دارد در بخش در ورودی اصلی است که سردر نسبتا بلندی دارد و و همچنین و بر روی درب ورودی آن کتیبه ای از جنس چوب نیز ساخته شده است و تاریخی که بر روی آن حک شده است ۹۱۳ هجری قمری است.
کتیبه ی دیگری در پیکره ی درونی محراب این مجموعه وجود دارد که نام دوازده امام و همچنین تاریخ ۸۶۷ هجری قمری بر روی آن نیز حک شده است.
- دیگر مسجدهای درون مسجد جامع میبد
هر چه زمان بیشتری گذشت این مجموعه وسعت بیشتری یافت و جمعیت بیشتری را توانست در خود جای دهد، مسجد حاجی حسنعلی که از لحاظ وسعت، بسیار کوچک‌تر از مسجد اصلی ساخته شده است، در بخش شمال شرقی مجموعه مشاهده می‌شود. این مسجد از شبستانی که به سمت شمال تعبیه شده و به مکانی که امروزه به صورت مخروبه و در قسمت پشت مجموعه قرار دارد، متصل می شود. صحن این مسجد دارای یک طاق نمای است و مسجد دیگری که از آن به مسجد امام حسن (ع) یاد می‌کنند، در بخش شمال غربی مجموعه قرار گرفته که از گنبدخانه و تعدادی شبستان برخوردار است. طراح این عمارت، در قسمت غرب و شرق دو ردیف شبستان و در بخش شمال، یک ردیف شبستان را تعبیه کرده است. ورودی این مسجد که به مسجد حسنی نیز شهرت دارد، در قسمت شمال شبستان احداث شده است.
برخی از کارشناسان معماری و باستان شناسان معتقدند که این مجموعه ی تاریخی با شکوه و ارزشمند از بخش‌های دیگری همچون کاروانسرا و آب انبار نیز برخوردار بوده که متاسفانه این فضاها امروزه از بین رفته و هیچ اثری از آن‌ها باقی نمانده است.
خیابان مرکزی این شهر خیابان امام خمینی است. در حوالی نارین قلعه خیابانی به نام خیابان آیت قرار دارد. روبروی خیابان آیت باید از کوچه‌ها عبور کنید تا به مسجد جامع میبد برسید.