مراسم نوروز خوانی جز آیین سنتی ما ایرانی‌ها برای استقبال از سال نو و عید نوروز می‌باشد که از زمان‌های قدیم در شهرها و روستاهای کشورمان این مراسم را برگزار می‌کردند و مردم با ساز و دهل به استقبال فصل بهار و سال جدید می‌رفتند. مراسم نوروز خوانی از جمله آیین‌های دیرینه مردم ایران زمین محسوب می‌شود که تا هزار سال پیش در تمام نقاط ایران اجرا می‌شد اما در حال حاضر در بسیاری از مناطق کشورمان اجرای این مراسم سنتی به صورت کامل منسوخ و یا نسبت به سال‌ها گذشته کمرنگ شده است.
در برخی از شهرها و روستاهای البرز شمالی و جنوبی اما مراسم نوروز خوانی هنوز هم با همان حس و حال سنتی اجرا می‌شود و مردم از راه‌های دور نزدیک برای تماشای این مراسم دور هم جمع شده و نوروز خوان‌ها را تکریم می‌کنند. در بسیاری از شهرها و روستاهای کشورمان معمولا نوروز خوان‌ها به صورت گروهی این مراسم سنتی را اجرا کرده و مردم را شاد می‌کنند. ما هم در این مقاله از مجله گردشگری الی گشت قصد داریم از سیر تا پیاز هر آنچه که مربوط به مراسم نوروز خوانی است را به شما بگوییم تا با فرهنگ مردم ایران در مناطق مختلف بیشتر آشنا شوید و قدمت این مراسم سنتی را بیشتر درک کنید.
نوروز بزرگترین عید باستانی مردم ایران است که قدمت چند صد ساله دارد، مراسم استقبال از عید نوروز از هفته‌ها قبل آغاز می‌شود و مردم کشورمان هر ساله در ماه اسفند با شور و شوق خاصی به استقبال سال نو و فصل بهار میروند. مراسم نوروز خوانی در ایران بیش از هزار سال قدمت دارد و از همین رو می‌توان نوروز خوانی را یکی از اصلی ترین آیین‌های ایرانی‌ها برای استقبال از فصل بهار و سال نو معرفی کرد.
نوروزخوان‌ها معمولا در ماه اسفند آیین نوروز خوانی را با شور و شوق خاصی آغاز می‌کنند، نوروزخوان‌ها به خصوص در گذشته همواره یک چوب در دست و یک کوله بر پشت داشتند و کوچه به کوچه محله‌های شهر و روستای خود را با خواندن اشعاری آهنگین می‌گشتند و نوید آمدن فصل بهار و سال نو را به مردم شهر خود می‌دادند. مردم محلی هم به رسم شادباش به نوروزخوان‌ها شیرینی تعارف می‌کردند و مژدگانی می‌دادند. در سال‌های اخیر نوروزخوانی بیشتر به صورت نمادین در برخی از مناطق روستایی و شهری شمال کشور اجرا می‌شود. آیین نوروز خوانی در واقع به نوعی آوازخوانی بهارانه است و همواره نوروز خوان‌ها از اشعار شاد با مضمون رویش و سرسبزی در این مراسم سنتی استفاده می‌کنند.
تضمین بهترین قیمت بلیط هواپیما، بلیط قطار و رزرو هتل در تمامی نقاط جهان فقط در الی گشت.
مراسم نوروز خوانی چیست؟ نوروز خوانی یکی از مراسم‌های باستانی در ایران است که برای استقبال از سال نو و نوید سالی شاد برگزار می‌شود. در گذشته به این مراسم باستانی که ریشه در فرهنگ مردم ایران زمین دارد، نوروز خوانی، نوروزی یا بهارخوانی هم می‌گفتند. طبق مستندات تاریخی موجود قدمت مراسم نوروز خوانی به قبل از اسلام و در زمان ظهور زرتشت برمی‌گردد.
در کتاب‌های تاریخی و در شهرهای مختلف ایران از این مراسم با نام های نوروز نو سال، امام خوانی، ساونگ خوانی، بهارخوانی، نوروزنامه و تعزیه بهاری هم یاد کرده‌اند. اجرای مراسم نوروز خوانی به طور معمول از نیمه دوم اسفندماه هر سال آغاز می‌شود، البته این زمان تقریبی است و با توجه به آداب و رسوم هر منطقه متغیر می‌باشد. نوروز خوان‌ها در کوچه پس کوچه‌های شهرها و روستاها می‌گردند و با خواندن اشعار آهنگین، فرا رسیدن نوروز و آغاز فصل بهار را به ساکنین مناطق مختلف شهر و روستای خود نوید می‌دهند و از مردم محلی مژدگانی دریافت می‌کنند. بهار فصل شادی و نشاط است و اغلب مردم حضور نوروز خوان‌ها را در کوچه‌های شهرشان نوید بخش سالی شاد و پربرکت می‌دانند.
نوروز خوان کیست؟ به افرادی که مراسم نوروز خوانی را اجرا می‌کنند، در اغلب شهرهای ایران نوروز خوان می‌گویند. معمولا این افراد بسیار خوش صدا هستند و اشعار مربوط به فصل بهار و سال نو را با حالت توصیفی و آهنگین می‌خوانند تا نظر مردم را به مفهوم این شعرهای زیبا جذب کنند. برخی از نوروز خوان‌ها در مناطق غربی کشور همراه با شعر خوانی ساز و دهل هم همراه خود دارند، به همین دلیل همواره مراسم نوروز خوانی بسیار تماشایی، شاد و جذاب با حضور مردم در کنار نوروز خوان‌ها برگزار می‌شود.
نوروزخوان‌ها آمدن فصل بهار و عید نوروز را به مردم با شعر و آواز نوید می‌دهند و مردم را به امید و شادی دعوت می‌کنند. مردم هم برای قدردانی از نوروزخوان‌ها همواره تحفه‌ای به صورت پول، لباس و یا شیرینی به این افراد هدیه می‌دهند. نوروز خوان‌ها در اغلب مناطق ایران لباس‌های ساده و در برخی شهرهای کشورمان لباس‌های محلی بر تن می‌کنند و یک چوب دستی و کوله پشتی همراه خود دارند، نوروز خوان‌ها با زدن چوب دستی خود بر زمین مردم را از آمدن خود به کوچه و محله با خبر می‌کنند و هدیه‌های مردم را در کوله پشتی همراه خود می‌گذارند.
تاریخچه مراسم نوروز خوانی به زمان ظهور زرتشت، یعنی بیش از ۱۴۰۰ سال پیش بر می‌گردد، دقیقا زمانی که هنوز ایرانی‌ها مسلمان نشده بودند. در بسیاری از کتاب‌ها و منابع خاستگاه اصلی مراسم نوروز خوانی را منطقه البرز شمالی معرفی می‌کنند، این منطقه را می‌توان اولین بخش از کشورمان معرفی کرد که در گذشته‌های دور مراسم نوروز خوانی در آنجا رونق بسیار زیادی داشته است و مردم محلی در روزهای پایانی سال این مراسم را با شور و هیجان زیادی اجرا می‌کردند.
شهرها و روستاهای استان‌های گیلان و مازندران هم در شمال کشور جز مناطقی هستند که مردم محلی مراسم نوروز خوانی را در آنجا برگزار می‌کردند. مرحوم “حسن مشحون” درباره تاریخچه مراسم نوروز خوانی در کتاب “تاریخ موسیقی ایران” چنین نوشته است: “سرودهای نوروزی که با آهنگ مخصوص در مازندران و گرگان در پیشواز سال نو و نوروز می‌خوانند، ظاهرا سابقه بسیار قدیمی دارد. اشعار قدیمی آن را ایرانیان پس از اسلام فراموش یا دگرگون کردند و اکنون اصل آنها در دسترس نیست، لیکن از مضمون برگردان و موضوع آن می‌توان دریافت که از یادگاری‌های پیش از اسلام است.”
نوروز خوانی را میراث موسیقی پیش از اسلام می‌دانند که با ستایش اهورامزدا، توصیف طبیعت و زیبایی بهار و ستایش شاهان و امیران همراه بوده است و به نوعی برای شاد کردن مردم این مراسم را اجرا می‌کردند تا پس از روزهای سخت زمستان مردم بتوانند شور و اشتیاق زندگی و تازه شدن فصل را دوباره در کنار هم تجربه کنند. اشعار مراسم نوروز خوانی همواره شاد و امید بخش بوده ولی مفاهیم آن در طول تاریخ تغییرات زیادی داشته و شکل امروزی آن با مفاهیم مذهبی و روایات اسلامی و به ویژه مذهب شیعه عجین شده است.
در گذشته های دور و پیش از ورود اسلام به ایران مضمون اشعار مراسم نوروز خوانی فقط مربوط به فصل بهار و در ستایش امیران زمانه بود، اما با ورود اسلام و مذهب شیعه به کشور اشعار این مراسم هم تغییر کرد. در حال حاضر در اشعار بیشتر نوروز خوان‌ها می‌توان مفاهیمی از قبیل ستایش خدا و مدح ائمه معصومین (ع) را هم شنید. نوروز خوان‌ها اشعار خود را معمولا به زبان محلی و گویش سنتی مردم منطقه می‌خوانند و مراحل و شیوه اجرای آن در نقاط مختلف ایران با یکدیگر تفاوت دارد.
نحوه اجرای مراسم نوروز خوانی در اغلب شهرها و مناطق کشورمان شبیه به هم است، نوروزخوانان معمولا تنها، دو نفره یا در گروههای چهار نفره به اجرای این مراسم می‌پردازند و هریک وظیفه‌ای را بر عهده می‌گیرند. معمولا دو نفر از اعضای گروه که صدای بهتری دارند، شعر را با آواز می‌خوانند و یکی دیگر از اعضای گروه ساز می‌زند. نفر چهارم گروه هم “کوله‌کش” یا “بارکش” است که با کیسه‌ای بر پشت یا در دست، هدایا را از مردم می‌گیرد و در کوله می‌گذارد.
نوروز خوان‌ها در کنار هم راه میروند و با ساز و دهل نوید ورود خود به محله‌ها را می‌دهند. این افراد هنرمند با همراهی یکدیگر به درب خانه‌ها میروند و با اطلاعاتی که معمولا از قبل در مورد صاحب خانه دارند، نام او را صدا می‌زنند و با حمد و ستایش پروردگار و نوید آمدن سال نو، تقاضای انعام و عیدی می‌کنند. اگر نوروز خوان‌ها هدیه‌ای از صاحب خانه دریافت نمایند، با مصرعی زیبا و شاد دعاگوی او و خانواده‌اش می‌شوند و در غیر این صورت با اشعاری طنز و گله آمیز منزل وی را ترک کرده و به درب خانه‌ای دیگر میروند. پول، شیرینی، گردو، تخم‌مرغ، برنج، نخود و کشمش یا اجناس دیگر جز هدیه‌هایی است که مردم اغلب به نوروز خوان‌ها می‌دهند.
شکل امروزی مراسم نوروز خوانی تغییراتی زیادی نسبت به زمان‌های قدیم داشته و در واقع می‌توان گفت این مراسم باستانی در طول سال‌ها به صورت کامل متحول شده و شکل سنتی خود را متاسفانه از دست داده است. البته امروزه هنور در برخی روستاهای کشورمان این مراسم به شیوه باستانی آن و با همان مضمون برگزار می‌شود. مراسم نوروزخوانی در واقع از ۱۵ روز مانده به عید یا روزهای آخر اسفند اجرا می‌گردد و نوروزخوان‌ها با خواندن اشعاری زیبا فرا رسیدن فصل بهار را به مردم خبر می‌دهند. شکل امروزی مراسم نوروز خوانی بیشتر شبیه به اجرای نمایش‌های آیینی می‌باشد که از منظر پژوهشگران و کارشناسان این کار بیشتر جنبه نمادین یا سرگرمی برای مردم دارد. در واقع نوروز خوانی امروزه بیشتر شبیه به نمایش‌های خیابانی یا کارناوال‌های شادی اجرا می‌شود که در آن شعر، موسیقی، آواز و نمایش را می‌توان در کنار هم تماشا کرد.
اشعار و نحوه اجرای مراسم نوروز خوانی در شهرهای مختلف ایران تفاوت‌هایی جزیی با هم دارد که در ادامه قصد داریم در مورد هریک از این مراسم‌ها بیشتر با شما صحبت کنیم.
در شهر زیبا و چهار فصل شاهرود مراسم نوروز خوانی به دو شیوه و توسط دو گروه از مردم محلی اجرا می‌شود، گروه اول مردانی هستند که از طریق نوروز خوانی روزگار خود را می‌گذرانند، به این افراد مهربان و زحمتکش مردم محلی عناوین بهار لاله زار، شعرخوان یا پیش بهار را داده‌اند. این گروه از نوروز خوان‌ها معمولا از اوایل اسفند ماه به روستاهای مختلف میروند و نوید آمدن بهار را به مردم محلی می‌دهند.
لباس این افراد معمولا قبای بلند سفید یا مشکی است و گیوه‌ای بر پا و عصایی در دست دارند. این نوروز خوان‌ها اغلب در گروههای دو تا پنج نفره در روستاها مراسم نوروز خوانی را با شور و شادی اجرا می‌کنند تا با این بهانه تحفه‌ای از مردم محلی دریافت کنند.
این افراد معمولا قریحه شاعرانه‌ای دارند و بداهه سرایی هم می‌کنند، مردم حضور این افراد را به فال نیک می‌گیرند و برخی هم نُقل یا خرما از نوروزخوانان به‌عنوان تبرک می‌گیرند و بر سر سفره هفت سین خود می‌گذارند. گروه دومی که در شهر شاهرود مراسم نوروز خوانی را اجرا می‌کنند، نوجوانان این منطقه هستند که معمولا پس از غروب آفتاب در محله‌ها و روستاها حرکت کرده و آغاز بهار و فرا رسیدن نوروز را به مردم شهر و دیار خود تبریک می‌گویند. شعرهایی که این نوجوان‌های نوروز خوان زمزمه می‌کنند با هم متفاوت است، اغلب این شعرها ریشه تاریخی دارد.
مراسم نوروز خوانی در برخی از مناطق استان مازندران از حدود یک ماه مانده به عید نوروز آغاز می‌شود، در این منطقه نوروز خوانی بیشتر توسط چوپان‌ها و گاوچران‌ها انجام می‌گیرد. این افراد شب هنگام به درب خانه‌ها میروند و مژده آمدن بهار را به اهل خانه می‌دهند. آنها با زنگوله‌ای در دست و تکان دادن آن، با ایجاد سروصدا وارد روستا می‌شوند و جلوی هر خانه شعر می‌خوانند و از صاحب خانه طلب عیدی می‌کنند. نوروز خوان‌ها در استان مازندران معمولا کیسه‌ای در دست دارند که طنابی به آن متصل است، کیسه را از روی پشت بام به داخل خانه‌ها می‌اندازند و اهالی خانه این کیسه را با شیرینی، تخم‌مرغ، قند و چای، برنج و یا پول پر می‌کنند.
مردم محلی معتقدند مژدگانی دادن به نوروزخوان‌ها برای آنها شگون دارد، به همین دلیل معمولا مردم روستا استقبال گرمی از نوروز خوان‌ها می‌کنند و در نهایت احترام به آنها هدیه می‌دهند تا برای اهل خانه دعای خیر کنند.
مراسم نوروز خوانی در چه مناطقی برگزار می شود؟ کشور عزیزمان ایران علاوه بر جاذبه‌های دیدنی بسیار، آداب و رسوم‌های باستانی جالبی هم دارد. مراسم نوروزخوانی یک سنت دیرینه می‌باشد که تاریخچه آن به قبل از اسلام باز می‌گردد، این مراسم همان طور که در ابتدا مقاله هم اشاره کردیم اولین بار در منطقه البرز شمالی اجرا می‌شد و رفته رفته اجرای این مراسم سنتی در مناطق دیگر کشورمان هم رونق گرفت. اما در حال حاضر اجرای شیوه سنتی این مراسم را فقط می‌توان در برخی از شهرهای استان گیلان، گلستان، مازندران، همدان، قزوین، اردبیل، آذربایجان غربی و شرقی، البرز، سمنان و بخش‌های از کردستان مشاهده کرد. در برخی منابع عنوان شده که نوروز خوانی یک مراسم کهن ایرانی است و قدمتی هزار ساله دارد.
نوروز قدیمی‌ترین جشن ما ایرانی‌ها است که ریشه در تاریخ و فرهنگ مردم ایران باستان دارد، این جشن نوید آغاز فصل بهار را به مردم می‌دهد و هر سال مردم از روزهای پایانی ماه اسفند خود را برای برگزاری مراسم‌های عید نوروز همچون خانه تکانی، نوروز خوانی، چهارشنبه سوری و موارد دیگر آماده می‌کنند تا با دل خوش به استقبال سال جدید بروند. جشن نوروز در آغاز فروردین و فصل بهار برگزار می‌شده است. یکی از رسومات برپایی جشن نوروز، مراسم نوروز خوانی یا همان بهار خوانی است، بسیاری از کارشناسان تاریخی معتقدند ریشه این مراسم به بیش از هزار سال پیش برمی‌گردد. مراسم نوروز خوانی در واقع یک سنت دیرینه است که قبل از اسلام در ایران مردم آن را اجرا می‌کردند. معمولاً سروده‌ها و اشعار نوروز خوانی شامل ستایش طبیعت، وصف بهار، زیبایی‌های نوروز می‌باشد.
نوروزخوانی به زبان فارسی یا محلی بسیار رایج است و یکی از رسوماتی می‌باشد که ما را به تاریخ می‌برد و زنده ماندن این رسم بسیار جذاب می‌باشد. اگر شما هم دوست دارید بیشتر با مراسم‌های سنتی ایرانی در عید نوروز و سایر ایام سال آشنا شوید، حتما مقاله‌های دیگر مجله گردشگری الی گشت را دنبال کنید و با ما همراه باشید.
آیین نوروز خوانی در واقع، نوعی آوازخوانی بهارانه به شمار می‌آید که زمانی در تمام شهرهای و روستاهای ایران رواج داشت و افرادی به صورت گروهی و یا انفرادی با عنوان ” نوروز خوان” آمدن بهار را با شعر و آواز به مردم نوید می‌دادند.
در مناطق مختلف ایران نام‌های مختلفی را برای این مراسم ذکر کرده‌اند که از جمله معروف ترین اسامی را می‌توان نوروز نو سال، امام خوانی، ساونگ خوانی، بهارخوانی، نوروزنامه و تعزیه بهاری بیان کرد.
زمان اجرا مراسم نوروز خوانی در مناطق مختلف ایران با هم متفاوت است، اما به صورت تقریبی می‌توان روزهای پایانی ماه اسفند را زمان اصلی اجرای مراسم نوروز خوانی در بیشتر مناطق ایران اعلام کرد.
مراسم نوروز خوانی در مناطق مختلفی همچون شهرهای استان البرز، همدان، قزوین، گیلان، مازندران، اردبیل، سمنان، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی اجرا می‌شود.
بله، شما می‌توانید بلیط پرواز و یا تور تفریحی مورد نظر خود به مقصد تمامی شهرهای ایران همچون مشهد، اصفهان، شیراز، تهران، کیش و موارد دیگر را به صورت ۲۴ ساعته و آنلاین از سایت الی گشت خریداری کنید.
۱ نظرات