سنگ کهربا را همه می شناسیم، سنگی به رنگی با همین نام که به خاطر زیبایی بی اندازه اش، در جهان شهرت زیادی دارد. این سنگ ها از دوران نوسنگی به جای مانده اند و برای ساخت جواهرات نیز استفاده می شوند. اما الی گشت در این متن می خواهد در مورد پدیده عجیبی صحبت کند که باعث شده کارشناسان و دانشمندان زیادی روی آن تحقیق کنند: چند مارمولک گیر کرده در کهربا از ۱۰۰ میلیون سال پیش. همراه ما باشید تا با هم به سراغ این مارمولک ها برویم و ببینیم که چه اتفاقی باعث شده که بدن آن ها برای ۲۰۰ سال کاملا بدون هیچ تغییری سالم بماند.
مطالب مرتبط: کشف نفس های ۱٫۶ میلیون ساله که داخل یک سنگ محبوس بودند! کشف قدیمی ترین اشیای پیدا شده در زمین وجود چشم عظیم الجثه‌ای در صحرای آفریقا، دانشمندان را شوکه کرد!
بر طبق یک مطالعه جدید از ۹۹ میلیون سال قبل در جنوب شرقی آسیا، قدیمی ترین مجموعه مارمولک های گرمسیری در کهربا پیدا شدند. این فسیل های کوچک گیر کرده که در میانمار یافت شدند، نمونه ای بی نظیر از تنوع گونه ای برای مارمولک های گرمسیری از دوران کرتاسه است که از ۱۴۵.۵ میلیون سال پیش به حدود ۶۵.۵ میلیون سال پیش ادامه یافت. محققان می گویند که این چند مارمولک گیر کرده در کهربا به طرز شگفت انگیزی حفظ شده اند: نمونه هایی با پوست سالم، رنگ پوست تغییر نیافته و بافت نرم و یکی از آن ها زبانش نیز بیرون افتاده و حفظ شده بود.
دیوید گریمالدی (David Grimaldi)، یکی از موزه داران بخش حیوان شناسی بی مهرگان در موزه تاریخ طبیعی ایالات متحده در نیویورک می گوید که این مطالعه شامل عکس هایی از مقیاس مارمولک، پنجه های ظریف و دیگر ویژگی های دیگری که به طرزی غیر معمول به خوبی حفظ شده است. اما این فراوانی نمونه و گونه های مختلفی بود که بر گریمالدی تاثیر بیشتری گذاشت. گریمالدی در ایمیل به یک خبرگزاری گفت: «مارمولک ها در ته نشین های کهربایی بسیار نادر هستند. من هرگز انتظار نداشتم که نمونه های بسیاری از آن ها را در ته نشین های دوره کرتاسه مخصوصا با این تنوع ببینم».
با توجه به مقاله ای که در سال ۲۰۰۹ منتشر شده، کهربای جلا داده شده، سنگ جواهر گرانبهای با رنگ زرد کهربایی است و از زمان حداقل ۱۳،۰۰۰ سال پیش توسط مردم جمع آوری می شده است. اما میلیون ها سال قبل، پیش از آن که به شکل فسیل شده در بیاید، ماده بسیار مهمی در شکل گیری منظره های دوران کرتاسه بود. این ماده، حشرات بیچاره را گاهی اوقات در موقعیت های خطرناک قرار می دهد و دیگر موجودات زنده در عمق آن گیر می کنند.
همانطور که رزین (انگم یا صمغ درختان) در طول زمان سخت شده و به کهربا تبدیل گشته، جسدهای این موجودات کوچک زندانی به شکل کاملی در آن ها باقی مانده است. این چندین مارمولک گیر کرده در کهربا به نشانه هایی برای باستان شناسان تبدیل شده اند تا در مورد ساکنین گذشته زمین، تحقیقات بیشتری انجام دهند. حفاظت فوق العاده در کهربا، اجازه می دهد تا اجساد به مراتب بهتر از نمونه های موجود در سنگ های دیگر باقی بمانند.
اد استنلی، محققی در موزه تاریخ طبیعی فلوریدا، گفت: «حتی با اینکه برخی از اجزای بدن آن ها حفظ نمی شوند، کهربا هنوز هم طوری حیوانات را نگه می دارد، که می توان تصویر کاملی از آن ها به دست آورد». با استفاده از اسکن توموگرافی اشعه ایکس، دانشمندان توانستند مناطقی را که از کهرباهای اطراف آن کمتر متراکم بوده را جذب کرده و از آنها برای ایجاد قالب هایی برای بازسازی اشکال اصلی به عنوان مدل های سه بعدی استفاده کنند.
خوان دی دازا (Juan D. Daza)، استاد زیست شناسی در دانشگاه ایالتی سام هیوستون در تگزاس، گفته است که طول بدن مارمولک ها، منهای دم آن ها، از ۱۱ میلی متر تا ۴۰ میلیمتر است. یک نمونه معمولی ممکن است ۶۰ میلی متر طول داشته باشد. دانشمندان از اینکه چقدر اجزای این مارمولک های ۱۰۰ میلیون ساله شبیه همین مارمولک های حاضر است، تعجب زیادی کرده اند. حتی برخی اعتقاد دارند که اگر اسکن آن ها را به دانشمندی نشان دهید امکان دارد که خیال کند مارمولکی مدرن است. البته زمانی که با دقت بیشتری به آن ها توجه می کنید، نشانه هایی دارند که هیچ مارمولک امروزی ندارد.
یکی از چندین مارمولک گیر کرده در کهربا بسیار خاص تر از بقیه بوده است. این مورد، کوچکترین مارمولک تازه به دنیا آمده بوده و همچنین در مقاله با اصطلاح «مارمولک پایه» شناخته می شود، یک شکل باستانی از اصل و نسب مارمولک ها. این مارمولک ویژگی های مارمولک های مدرن مانند انگشت های به هم پیوسته را نداشت اما دارای یک دم حلقوی بود اما به نظر می رسد که مانند مارمولک های امروزی، از زبان برای به طعمه انداختن شکار استفاده می کرده است.
با اینکه گیر کردن در کهربا برای مارمولک ها سرنوشت خوش آیندی نبود، اما این اتفاق برای دانشمندان شانس بزرگی بود تا خانواده آن ها را در ۱۰۰ میلیون سال پیش، با دقت بیشتری بررسی کنند. این نمونه کوچک و ظریف، اگر که در کهربا گیر نمی کرد، هرگز به عنوان یکی از اقوام بسیار ابتدایی و نزدیک از مارمولک ها شناخته نمی شد. این نمونه از لحاظ علمی مهمترین کشف است، زیرا سن زمین شناسی مارمولک ها را تا حدودا ۵ برابر گسترش می دهد. در حقیقت، این محافظت خوب فسیل ها، پیامدهای فراوانی برای درک درخت زندگی پولک‌داران، گروهی شامل مارمولک ها و مارها، داشته است.
استنلی می گوید: «از آنجا که این چند مارمولک گیر افتاده در کهربا خیلی قدیمی هستند و ما می توانیم آنها را با چنین اطمینانی نسبت دهیم، به عنوان یک نقطه کالیبراسیون واقعا خوب برای زمانی است که ما در حال تلاش برای تعیین کل تنوع آن ها هستیم و این از آنجایی جذاب تر است زیرا به ما در مورد شرایط جهان در زمان خاص، اطلاعات بسیار خوبی می دهد و برای پیش بینی تنوع در آینده نیز، کمک بزرگی خواهد بود».
منبع: livescience.com