هر قوم و کشوری بر روی زمین، لباسی مخصوص به خود را دارد. درست است که این روزها بیش از ۷۰ درصد مردم در سراسر جهان، لباس هایی شبیه به هم و در مدل های گوناگون می پوشند اما نمی توان که این حقیقت را نادیده گرفت که هر قوم و ملتی لباس های خاص خودش را دارد. لباس های کابویی، لباس بلوچی، لباس های مخصوص اسکاتلندی، دشداشه، کیمونو و یک لیست بی پایان از این لباس ها وجود دارد که ما می توانیم برای شما نام ببریم و تابلوئی فرهنگی هر ملتی را با آن ها برای شما به نمایش بگذاریم اما، لباس های سنتی زنان ایرانی در بین این لباس های سنتی و قومیتی، جلوه و زیبایی خاصی دارد که چشم هر بیننده ای را خیره می سازد. با ما هرماه باشید زیرا، ما امروز در الی گشت می خواهیم تا به اتفاق شما لباس های سنتی زنان ایرانی را مورد بررسی قرار دهیم و با آن ها آشنا شویم.
مطالب مرتبط: معمای محل دفن هرکول در ایران حل شد! ارگ قورتان در اصفهان، دومین بنای عظیم خشتی در ایران مدرسه خان شیراز، محل تدریس ملاصدرا دانشمند بزرگ ایرانی
قبل از آن که به صورت موردی به بررسی لباس زنان در اقوام مختلف ایرانی بپردازم باید کمی درباره ی آن با شما بیشتر صحبت نماییم. از آن جایی که تنوع قومیت های مختلف در سراسر ایران منجر به تنوع پوشش های زنان و مردان هر قوم و عشیره ای شده است، یک تنوع و طیف رنگی جالب را در پوشش ها به وجود آورده است. سوالی که ممکن است برای شما پیش بیاد این است که دلیل اصلی این همه تنوع در چیست؟
در جواب این سوال باید بدانید که تنوع آب و هوایی، پیشینه ی تاریخی و خلق و خو و فرهنگ خاص هر قومی، لباس های خاص هر منطقه و عشیره را شکل داده است. متاسفانه این روزها این شکل و مدل لباس ها، بسیار کم تولید شده و حکم یک دست لباسی که انگار قرار است هیچ وقت پوشیده نشود را پیدا کرده اند.
به هر حال این لباس های سنتی در زمره ی بازرترین نماد فرهنگی کشورمان است که باید به هر صورتی که ممکن است آن ها را حفظ نمود. در این میان لباس های سنتی زنان ایرانی نیز بسیار بارز و متنوع هستند و گویی هر کدام قصه ای برای گفتن دارند. ما در ادامه ی این مطلب معروف ترین لباس های سنتی زنان ایرانی را معرفی می نماییم.
در ابتدا و در معرفی لباس های سنتی زنان ایرانی به سراغ پوشش زنان بلوچ می رویم. در پوشش زنان بلوچ، مهم ترین ویژگی پوشش آن ها، رنگارنگ بودن لباس ها است. در واقع همین عامل رنگارنگ بودن لباس های زنان بلوچ کاری کرده که اکثر عکاسان حتی برای یک بار هم که شده موضوع عکاسی خود را زنان بلوچ قرار بدهند.
زنان بلوچ همراه با جامگ و پاجامگ که عضوی از لباس مردان است، به خاطر پوشیدگی خود و با ترکیب ظرافت و سلیقه ی زنانه ی آن ها با تکو که همان چارقد است و سریگ که روسری بزرگ تر از چارقد هست، لباسی راحت و سنتی برای خود به وجود آورده اند. کفش و جوراب زنانه ی خانم های قوم بلوچ نیز در میان همان پوشش ها که خط پیش نام بردیم، جای می گیرد. زنان بلوچ بسیار اهل زیورآلاتی همچون؛ گوشواره، پولک، پولوه، کیگ، پور یا سینه ریز، کید، سربند و مِزبری هستند و در آرایش روزانه ی خود معمولا از آن ها استفاده می کنند.
لباس های سنتی زنان ایرانی در خطه ی گیلان، پر از چین و واچین است. روسری و سربند یا به عبارتی دیگر لچک به همراه پیراهن یا جبه، جلیقه ی کت، الجاقبا، دامن، شلیته، شلوار و چادر کمر؛ از بخش های اصلی لباس های محلی زنان در استان گیلان است. بیشترین چیزی که در میان لباس های زنان گیلانی توجه را به سوی خود جذب می کند، دامن های شلیته و پر از چین است و آن ها این دامن های منحصر به فرد را با پوشیدن یک جلیقه ی پولک دوزی شده نما و زیبایی بیشتری می بخشند.
در پوشش زنان گیلانی معمولا از ۲ سربند که یکی در زیر و دیگری بر روی آن است، استفاده می کنند. جالب است بدانید که دستمال سر در نواحی مختلف استان گیلان اسامی مختلفی دارد. در تالش به این دستمال ها سرا بست، در ناحیه ای دیگر تونه دسمال، در ماسال بنشه دسمال و در گرگان رود و خوشابر اسالم به آن سر دستمال نیز می گویند. البته دستمال سر اسامی دیگری دارد که عبارتند از: روسری دستمال، پیله دسمال و سرفود که بر روی لچک بسته می شود و اصولا رنگ آن ها نیز سفید رنگ است.
خوس بافی، غالب پوشش زنان شیرازی به عنوان لباس های سنتی زنان ایرانی است. برخی بر این باور هستند که این لباس توسط تعداد اندکی از زنان هنرمند شهر اوز دوخته می شود. صنعت خوس بافی هم نیز از کشور هندوستان به شیراز آمده و اوز و یا همان خوس دوزی را به وجود آورده است.
خوس از الیاف نقره ای تشکیل شده که بافته می شود و از آن برای تزئین شلوار، روسری، کلاه، پیراهن، جلیقه ی زنان و لباس کودکان نیز استفاده می شود. شیرازی ها یک لباس بسیار معروف دارند که به عنوان روسری بزرگ خوس دوزی زنان محلی شیراز معروف شده است. از خوس دوزی به ویژه در دوخت لباس عروس در جنوب استان فارس استفاده می گردد.
پوشش زنان ابیانه ای، یکی از معروف ترین لباس های سنتی زنان ایرانی می باشد. لباس محلی زنان از پیراهن، شلیته، یل، روسری، سربند، چادر شب، جوراب و پاپوش یا گیوه تشکیل شده است. بانوان ابیانه گاهی اوقات از چادرشب یا کَجی استفاده می کنند که پارچه ای ابریشمی شطرنجی و چهارگوش است و از قطر آن، روسری را تا زده و به صورت سه گوش به دور کمر می بندند و یا روی سر می اندازند. دختران جوان کجی زرد رنگ و زنان مسن تر از کجی های قرمز استفاده می کنند.
لباس های سنتی زنان ایرانی از نوه هرمزگانیش، انواع مختلف و فراوانی دارد. انواع لباس ها و پیراهن های زنان هرمزگانی عبارتند از؛ کَندوره، گَوَن، اُشکُم، نُشته، آستین فراخ، کِلوش، عجمی، چینی، گشاد عربی و ساده ی شلالی. هر کدام از این اجزا، تنوعی بی نظیر به پوشش زنان این خطه می دهد. زنان هرمزگانی معمولا از چادر بندری هم استفاده می کنند.
معمولا چادر های بندری را نیز به دو شیوه ی نیم لا و کول زدن می بندند. در استفاده از این چادرها معمولا در یک روش، یک گوشه را با دست بر روی دوش می اندازند و طرف دیگر آن را آزاد می گذارند. در شیوه ی دیگر بستن این چادرها نیز، یک طرف چادر را دور سر می پیچیدند و گوشه ی آن را در ناحیه ی گوش رها می کنند.
چادر نوعروسان هرمزگانی نیز داستانی جداگانه برای خود دارد. آن ها معمولا از چادر ویل گل ابریشمی سبزرنگ استفاده می کردند. چادر عروسان حاشیه هایی زیبا دارد و پشت آن با اشرمه که یک نوع زری دوزی است، تزئین شده است. علاوه بر چادرهای گل ابریشمی، عروس ها از چادر سوفن ساده سبزرنگ با تزیینات خوس و گلابتون و پولک بوته دوزی شده هم استفاده می کردند.
لباس های سنتی زنان ایرانی در قسمت زنان کرد، شامل انواع گوناگونی همچون: جافی، کُلنجه، شال، کلاو و کلاکه است که در واقع اجزای اصلی لباس های آنان را تشکیل می دهد. جافی همان شلواری مثل شلوار مردان است. این شلوار را زنان کرد و به ویژه زنان روستایی در هنگام کار می پوشند. اما معمولا در سایر مواقع، زنان شلوار گشاد از جنس حریر به پا می کنند.
کُلنجه نیز نیم تنه ای است که روی پیراهن بلند می پوشند و در اورامان آن را سوخمه می‌نامند و از پارچه زری یا مخمل دوخته می شود. شال نیز از پارچه ای زیبا بر روی لباس در ناحیه ی کمر بسته می شود. کلاو نیز همان کلاه است که از جنس مقوا و به شکل استوانه ای کوتاه است و آن را با پولک هایی رنگین به صورت بسیار زیبایی تزیین شده اند. در آخر، کُلکه نیز روسری یا دستاری است که به جای کلاه مورد استفاده زنان قرار می گیرد. کلکه دارای رشته بلندی از ابریشم سیاه و سفید با ملیله دوزی است.
گُلوَنی بخش اصلی پوشش زنان ایلامی است. لباس زنان ایلامی از میان لباس های سنتی زنان ایرانی دارای شکل و رویی سنتی تر و شبیه به توصیفی از پوشش زنان ایرانی در زمان حکومت هخامنشیان است. گُلوَنی یا گُل وَنی در زبان لری به گونه ای از سربند یا روسری چهار گوش که معمولا از جنس ابریشم با نقش های سنتی است، گفته می شود.
البته باید بدانید که دختران جوان تر و امروزی گلونی هایی از نوع کوچک تر آن را به عنوان روسری استفاده می کنند. این روسری یکی از سوغات های استان لرستان است. این سربند در گذشته در لباس مردان هم به کار می رفت. البته به صورت کلی، استفاده از سربند و دستار از زمان مادها و هخامنشیان در لباس مردان و زنان منطقه ایران رواج داشته است.
لباس زنان در خطه ی آذربایجان شرقی در میان لباس های سنتی زنان ایرانی به ۳ بخش کلی سرپوش، تن پوش و پاپوش تقسیم می گردد. فرم و شکل پوشاک زنانه در مناطق عشایری آذربایجان شرقی اکثریت قریب به اتفاق به شیوه ی قدیم و شامل پیراهن بلند، دامن چین دار بلند و چارقد و یا همان روسری بزرگ تقسیم می شود.
عرقچین، روسری کلاغه ای، شال و چارقد، چالما یا شاماخی به معنای سربند، چپی یا همان روسری، آلاچارشاب با چادر رنگی، اوربند یا روبند و چادرا که همان چادر است، متداول ترین سرپوش های زنان روستایی و عشایر آذربایجان شرقی را تشکیل می دهند.
لباس های سنتی زنان ایرانی در بخش لباس های محلی زنان بوشهری، دارای خصوصیت زیبایی اما با رنگ هایی تیره است. بانوان در استان بوشهر پیراهن های بلند دورچین به همراه عبای سیاه، مقنعه ی نازک سیاه رنگ، روبنده ی نازک، شلوار چیت و نوعی کفش صندل به نام کوش، می پوشند.
پیراهن رسمی بانوان بوشهر لباسی است که هم بسیار جادار است و هم به آن پیراهن عربی می گویند و دارای تزئینات ظریف و زیبایی است. زنان بوشهری معمولا چادر به سر می کنند.
۲ نظرات