قناری ها همیشه پرندگان دوست داشتنی بودند که سالیان سال است که در کنار انسان ها دیده می شوند و حتی افرادی هستند که آن ها را به عنوان حیوان خانگی نگهداری می کنند. اما این پرندگان با اینکه به نظر خیلی لطیف هستند، اما می توانند شغل سختی داشته باشند، آن هم این است که زمانی از این قناری های عجیب به عنوان ردیاب گاز سمی استفاده می شده است. برای اینکه متوجه شوید که از این قناری ها چطور استفاده می کردند، می توانید ادامه این متن از الی گشت را مطالعه کنید.
مطالب مرتبط: تصاویر عجیبی از پرواز آکروباتیک سارها! این حیوانات راحت تر از آنچه فکر کنید شما را می کشند! + تصویر
این دستگاهی که در عکس مشاهده می کنید، عضو مجموعه ای از موزه علم کنسینگتون جنوبی در لندن است که در آن یک قناری مشاهده می شود. شاید افرادی که برای اولین بار به این دستگاه نگاه کنند، قضاوتشان طور دیگری باشد… آن ها خیال می کنند که این دستگاه نوعی قفس است که قناری بیچاره را در آن می اندازند، آزمایشات گوناگون رویش انجام می دهند و در نهایت این قناری آنقدر در آن باقی می ماند تا جانش از دست خواهد رفت.
اما همانطور که حدس می زنید، ماجرا کاملا برعکس است! این دستگاه نه برای کشتن قناری ها، بلکه برای احیای آن ها به کار می رود. مخزن استوانه ای متصل به بالای جعبه فلزی حاوی اکسیژن است و این دستگاه ها به عنوان احیا کننده قناری شناخته می شوند.
معدنچیان زغال سنگ تا حدود ۳۰ سال پیش، این قناری ها را با خود در قفسه های شیشه ای شبیه به این جعبه ها، به داخل معدن می بردند. معادن زیرزمینی می توانند گازهای بالقوه مرگبار مانند مونوکسید کربن داشته باشند که امکان دارد در حین حادثه ای مانند آتش سوزی یا انفجار ایجاد شوند. گاز بی بو و بی رنگ به طور یکسان برای هر دو انسان و قناری ها کشنده است؛ اما قناری ها نسبت به گاز بسیار حساس هستند و واکنش سریع تر و واضحتری نسبت به انسان ها دارند، بنابراین وجود این قناری های عجیب باعث این می شد که هشداری به معدنچیان باشد تا آن ها متوجه حضور گاز سمی شوند.
هنگامی که یک فاجعه در داخل یک معدن رخ می دهد، کارگران نجات به همراه یک قناری که در داخل یک دستگاه احیا کننده قرار گرفته، به داخل می روند. این جعبه فلزی و شیشه ای یک در دایره ای شکل در جلویش دارد که هوای بیرون را به داخل هدایت می کند، اما نرده های کوچکی جلوی آن وجود دارد که از فرار قناری جلوگیری می کند. خب حالا که کارگران نجات با قناری به محل حادثه رسیده اند، اگر گازی سمی در هوا باشد، قناری واکنش نشان می دهد.
در چنین مواقعی، این قناری های عجیب شروع به چرخش زیادی روی چوبی که روی آن می ایستند کرده و در نهایت از آن می افتند. اگر قناری بیهوش شود، کارگران در جلویی را می بندند و سپس محفظه اکسیژن را باز می کنند تا قناری بتواند با تنفس آن، دوباره بهوش آید. معدنچیان در نهایت منطقه خطر را تخلیه می کنند.
فکر اینکه از قناری ها استفاده شود، برای اولین با توسط جان هالدین (John Haldane) مطرح شد، یک فیزیولوژیست اسکاتلندی که برای کشفیاتش در زمینه فیزیولوژی تنفس، ذات گازها و تاثیرات آن بر بدن انسان، شناخته شده است. یکی از کارهای عجیبی که هالدین انجام می داد این بود که خود را در اتاقی محبوس می کرد که در آن گازهای مرگباری در هوا جریان داشت؛ او سپس از اینکه چطور مسموم می شود، نت برداری می کرد. در طول جنگ جهانی اول هالدین به خط مقدم رفت تا یک نوع گاز سمی که توسط آلمانی ها زده می شد را شناسایی کند و همین هم به اختراع اولین ماسک گاز منجر شد.
هالدین همچنین فاجعه های معدنی گوناگونی را مطالعه کرد و در نهایت به این کشف رسید که کربن مونوکسید همان گاز مرگباری است که بسیاری از معدنچیان را از بین برد. معدنچیانی که با این گاز مسموم می شدند رنگ پوستشان شروع به صورتی کمرنگ شدن می کرد که در نتیجه ترکیبی از کربن مونوکسید با هموگلبین در خون انسان است.
در اواخر دهه ۸۰، هالدین شروع به آزمایش روی حیوانات کوچکی نظیر موش سفید و قناری کرد. حیوانات کوچک متابولیسم سریع تری دارند که همین موضوع باعث می شود که تاثیرات وجود کربن مونوکسید را بسیار زودتر از انسان متوجه شوند. قناری های عجیب همچنین در تشخیص سم موجود در هوا سریعتر عمل می کند که در نتیجه سیستم تنفسی خاص آن هاست.
قناری ها مانند دیگر پرندگان، یک سیستم تنفسی پیچیده دارند که طراحی شده به این منظور که تا جایی که می تواند اکسیژن را از هوا دریافت کنند. این موضوع برای پرندگان بسیار مهم است، زیرا پرواز از آن ها انرژی زیادی می گیرد و همچنین پرندگان برخی مواقع در ارتفاع زیادی پرواز می کنند که اکسیژن در آنجا بسیار اندک است.
زمانی که پرنده ای نفس می کشد، مقدار زیادی هوا را نسبت به سایزشان به درون می کشند (سیستم تنفسی پرنده ها، تقریبا ۲۰درصد اندازه یک پرنده است که این سیستم در بدن انسان تنها ۵ درصد کل بدن است) که بخشی از آن در فضاهای کوچکی به نام air sacs یا کیسه های هوا که در سراسر بدن پراکنده است، ذخیره می شوند. باقی هوا به سمت شش ها می روند، جایی که اکسیژن و کربن دیوکسید جایشان را با هم عوض می کنند.
زمانی که بازدم را انجام می دهند، هوایی که در کیسه های هوا ذخیره شده به شش ها وارد می شوند و در آن زمان یک جابجایی اکسیژن و کربن دی اکسید دیگری انجام می گیرد. بنابراین پرنده ها به طور مداوم در حال تنفس اکسیژن هستند، چه زمانی که دم انجام می دهند و چه زمانی که بازدم می کنند. همین سیستم پرنده ها را در جذب اکسیژن برتر می کند و البته آن ها را مقابل سموم هوایی، آسیب پذیرتر می کنند.
استفاده از این قناری های عجیب در سال ۱۹۶۸ در بریتانیا غیر قانونی اعلام شد و این درحالی بود که در آن زمان بیش از ۲۰۰ قناری این وظیفه را برعهده داشتند. از آن زمان به بعد، ردیاب های الکترونیکی که ارزانتر و کارآمدتر بودند جای قناری ها را گرفتند که البته برای قناری های دوست داشتنی هم اتفاق خوبی بود.
منبع: amusingplanet.com