قلعه امبر (Amber Fort) یا قلعه عامر (Amer Fort) یک قلعه تاریخی است که در شهر عامر قرار دارد. عامر با مساحت ۴ کیلومترمربع در ۱۱ کیلومتری جیپور، پایتخت راجستان واقع شده است. قلعه امبر یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری جیپور محسوب می‌شود. در این قلعه‌ی زیبا مجموعه‌ای از باروهای بزرگ، دروازه‌ها و مسیرهای سنگفرش شده، سبک هنری خاصی را به وجود آورده‌اند. قلعه امبر بر روی یک تپه قرار گرفته و مشرف به دریاچه مائوتا است. با الی گشت همراه باشید تا قلعه امبر یا قلعه عامر جیپور بیشتر آشنا شویم.
برای آشنایی با تاریخچه قلعه امبر جیپور باید به سال ۱۵۹۲ بازگردیم. در این سال راجا من رینگ اول از وزیران بزرگ خاندان Kachhawa، قلعه امبر را روی تپه آراوالی ساخت. در سال‌های بعد، این قلعه توسط پادشاهان دیگر گسترش یافت. جالب است بدانید ساخت این قلعه در سال ۱۶۰۰ میلادی شروع شد و تا سال ۱۷۲۷ طول کشید. یعنی تکمیل‌شدن قلعه امبر بیش از یک قرن زمان برد.
این قلعه تاریخی علاوه بر این که یک اقامتگاه ییلاقی برای خاندان سلطنتی بود، از نظر نظامی هم اهمیت داشت. امروزه قلعه امبر پس از تحمل حملات متعدد، همچنان مانند گذشته شکوه و عظمت خود را حفظ کرده و به‌عنوان یکی از جاذبه‌های شهر جیپور هر ساله پذیرای گردشگران زیادی است. قلعه امبر در سال ۲۰۰۷ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
معماری قلعه امبر در هند تلفیقی از معماری مغولی و هندی است. در ساخت این بنای باشکوه از مرمر و سنگ ماسه‌های قرمز استفاده شده است. این قلعه با حکاکی‌های بسیار زیبایی در سقف و دیوارها و نقاشی‌هایی از روش‌های شکار در زمان باستان و چهره حاکمان راجپوت تزئین شده است. هر یک از دروازه‌های قلعه امبر با روشی منحصربه‌فرد ساخته شده‌اند و ورودی‌های مجزایی دارند. دروازه خورشید که به‌عنوان ورودی اصلی قلعه امبر شناخته می‌شود، موقعیت خاصی نسبت به طلوع خورشید دارد. گردشگران می‌توانند از این بخش به حیاط اصلی راه پیدا کنند. به‌طورکلی بخش‌های مختلف کاخ امبر شامل موارد زیر هستند:
ورودی اصلی قلعه با نام سورج پل یا دروازه خورشید به اولین حیاط اصلی کاخ امبر منتهی می‌شود. در این مکان ارتش پس از بازگشت از نبردها رژه‌های پیروزی خود را برگزار می‌کرد و زنان خانواده سلطنتی می‌توانستند این مراسم را از طریق پنجره‌های مشبک تماشا کنند. این دروازه به طور انحصاری ساخته شده بود و همواره نگهبانانی در ورودی آن نگهبانی می‌دادند. بزرگان سلطنتی و سواره نظام از دروازه خورشید وارد قلعه امبر می‌شدند.
جالب چوک یک عبارت عربی به معنای «محلی برا تجمع سربازان» است. این بخش یکی از چهار حیاط اصلی قلعه امبر است که در زمان سلطنت ساوای جای سینگ در بین سال‌های ۱۶۹۳ تا ۱۷۴۳ ساخته شده است. در این حیاط محافظان شخصی مهاراجه رژه برگزار می‌کردند. یک پلکان جذاب از جالب چوک به محوطه اصلی کاخ منتهی می‌شود. در سمت راست پله‌های ورودی، معبد سیلا دیوی قرار دارد.
ورودی معبد سیلا دیوی یک در دوتایی با نقش‌برجسته‌ای از جنس نقره است. در گذشته مهاراجه‌های راجپوت در این معبد عبادت می‌کردند. همچنین از زمان مهاراجه منسینگ(در قرن شانزدهم) تا دهه ۱۹۸۰ میلادی، در این معبد مراسم قربانی‌کردن حیوانات توسط خانواده سلطنتی انجام می‌شد.
گانش پل یا دروازه گانش به افتخار خدای هندو، لرد گانش نام‌گذاری شده است. این بخش ورود به کاخ‌های خصوصی مهاراجه‌ها را ممکن می‌سازد. گانش پل در واقع یک سازه‌ی سه سطحی با نقاشی‌های دیواری فراوان است که در بین سال‌های ۱۶۲۱ تا ۱۶۲۷ به دستور میرزا راجا جای سینگ ساخته شده است. در بالای این دروازه، سوهاگ ماندیر قرار دارد. سوهاگ ماندیر جایی است که بانوان خاندان سلطنتی از این قسمت و از طریق پنجره‌های مرمری مشبک به تماشای مراسم‌ها می‌پرداختند.
پلکان حیاط اصلی قلعه امبر به حیاط دوم می‌رسد. این بخش دیوان عام یا تالار مخاطبان عمومی نام دارد. حیاط دوم دارای یک ردیف ستون دوتایی و یک سکوی برجسته با ۲۷ ستون است. هر کدام از ستون‌های این سکو، سرستونی به شکل فیل دارند. دیوان عام جایی است که راجا یا پادشاهان با مردم عادی دیدار داشتند و عریضه‌های مردم را دریافت می‌کردند.
حیاط سوم قلعه امبر جیپور محل خصوصی مهاراجه، خانواده و خادمان او بوده است. با استفاده از دروازه گانش می‌توان به این حیاط دسترسی پیدا کرد. حیاط سوم دارای دو ساختمان است که با باغی به سبک مغول از یکدیگر جدا شده‌اند. بنای سمت چپ دروازه ورودی، جای ماندیر نام دارد و با استفاده از پانل‌ها منبت شیشه‌ای و آینه تزئین شده است. ساختمان دیگر این حیاط، روبروی جای ماندیر قرار دارد و به سوخ نیواس معروف است. دیوارهای این ساختمان با مرمر تزئین شده‌اند. همچنین این ساختمان دارای یک منبع آب لوله‌کشی است که باعث خنک ماندن بنا می‌شود.
باغ بین این دو ساختمان در بین سال‌های ۱۶۲۳ تا ۱۶۶۸ توسط میرزا راجا جای سینگ ساخته شده است. این باغ دارای کانال‌های باریک از جنس سنگ مرمر و حوض ستاره‌ای شکل با فواره‌ای در مرکز است.
یکی از جذاب‌ترین بخش‌های قلعه امبر تابلوی مرمر حکاکی شده‌ی گل جادویی است. این تابلوی گل دارای طرح‌های منحصر به فردی از جمله نیلوفرآبی، دم ماهی، مار کبری کلاهدار، دم شیر، خرطوم فیل و عقرب است.
دروازه طرابلس یا سه دروازه، از سمت غرب به قلعه امبر دسترسی دارد. این دروازه در سه جهت و به سمت جالب چوک(Jaleb Chowk)، کاخ Man Singh و Zenana Deorhi باز می‌شود.
دروازه شیر در دوره‌ای به عنوان یک دروازه محافظت شده شناخته می‌شد و به بخش خصوصی محوطه قلعه امبر دسترسی داشت. این دروازه در زمان سلطنت ساوای جی سینگ(۱۶۹۹-۱۷۴۳ پس از میلاد) ساخته شده است.
حیاط چهارم قلعه امبر محل زندگی زنان خاندان سلطنتی بود. این حیاط اتاق‌های نشیمن فراوانی دارد. در جنوب حیاط چهارم، کاخ من سینگ اول قرار دارد که قدیمی‌ترین بخش قلعه امبر است. ساخت این قلعه در سال ۱۵۹۹(در زمان سلطنت راجا من سینگ اول) شروع شد و پس از ۲۵ سال به پایان رسید. این کاخ با نقاشی‌های دیواری متعدد و کاشی‌های رنگی تزئین شده است.
نکات بازدید از قلعه امبر در هند شامل موارد زیر هستند:
- در زمان بازدید از قلعه امبر حتماً بطری آب و کلاه آفتابگیر همراه داشته باشید.
- از آنجا که قلعه امبر و جاذبه‌های اطراف آن، وسعت زیادی دارند حتما در زمان بازدید از لباس و کفش راحت استفاده کنید.
- قلعه امبر یکی از جاذبه‌های پرگردشگر هند بوده و بیشتر اوقات به خصوص آخر هفته‌ها شلوغ است؛ بنابراین اگر حوصله شلوغی و ایستادن در صف را ندارید وسط هفته از این بنای تاریخی بازدید کنید.
- پیشنهاد می‌کنیم در بازدیدتان از قلعه امبر به بالای تپه‌های اطراف قلعه بروید و منظره‌ی تماشایی شهر را از این نقاط تماشا کنید.
- در این قلعه راهنماهایی وجود دارند که با دریافت مبلغی بخش‌های مختلف قلعه امبر را به گردشگران نشان می‌دهند. اگر احساس کردید نیاز به راهنما دارید می‌توانید از راهنمایان انگلیسی زبان و هندی زبان کمک بگیرید.
بهترین زمان برای بازدید از قلعه امبر فصل زمستان، از نوامبر تا مارس یعنی ماه‌های آذر تا اسفند است. راجستان یک منطقه بیابانی و گرم است و بازدید از این منطقه در فصول گرم توصیه نمی‌شود.
ساعات بازدید از این قلعه دارای دو بخش است. گردشگران همه روز از ساعت ۸ صبح تا ۱۷:۳۰ و ۱۸:۳۰ تا ۲۱:۱۵ می‌توانند به این مجموعه مراجعه کنند. ورود به قلعه نیازمند پرداخت هزینه است. همچنین گردشگران برای فیل‌سواری و نمایش نور و صدا باید هزینه پرداخت کنند.
در این مقاله قلعه امبر در هند را معرفی کردیم. این قلعه‌ی تاریخی یکی از زیباترین جاذبه‌های شهر جیپور است که گوشه‌ای سنت و فرهنگ مردم منطقه را به نمایش می‌گذارد. گردشگرانی که علاقه‌مند به معماری خاص و بناهای تاریخی هستند قطعاً از دیدن شکوه این قلعه شگفت‌زده می‌شوند.
مطالب مرتبط: راهنمای سفر به جیپور سفری کوتاه به شهر جیپور در هند + ویدیو