چرا فرش های ایرانی در جهان معروف شدند؟

آشنایی با فرش های ایرانی

اگر تا به حال به یکی از بازارهای فرش رفته باشید حتما از دیدن دنیایی از نقش و نگار و رنگ و زیبایی هیجان زده شده اید. دیدن آن همه هنر و زیبایی در یک قاب دو در سه یا سه در چهار و یا هر شکل و ابعاد دیگری ممکن است هر کسی را تشویق به خریدن یک تخته از آن فرش های زیبا کند، حال یا برای استفاده یا جنبه زینتی آن. در هر حال هرچه که باشد شکی نیست که فرش های ایرانی یکی از پر طرفدارترین فرش های جهان است و از شهرت و محبوبیت و معروفیت زیادی برخوردار است. در این جا ما به بررسی  علت معروفیت فرش ایرانی می پردازیم.

پیشینهٔ فرش ایرانی

مطالب مرتبط:
موزه فرش ایران کجاست؟ چگونه به آنجا برویم؟
فرش رنگی هرمز

کارشناسان فرش معتقدند که قالی و قالی‌بافی و بافت انواع فرش خواستگاه و محل پیدایش آن آسیا است. پژوهشگران می گویند که ایران، ترکستان و قفقاز مهد اولیهٔ هنر قالی بافی هستند. از نوشته های برخی از متون  چنین برداشت می شود که هنر قالی‌بافی خیلی پیش از میلاد مسیح وجود داشته است. شاعر و حماسه‌ سرای معروف یونانی در قرن هفتم پیش از میلاد، تختی را یاد می کند که قالی ارغوانی رنگ آن را پوشانده است. همچنین سایر مورخان و شاعران و نویسندگان هم در نوشته هایشان این نکته را ذکر کرده اند که ایرانیان عادتشان این است روی فرش های بسیار نرم و لطیف استراحت می کنند. یک بررسی ساده به ما نشان می دهد که علاوه بر کشورمان، در کشورهایی مثل ترکیه، اسپانیا، ترکمنستان، افغانستان، قفقاز، پاکستان، هند، مصر، چین، و حتی کشورهای رومانی و شبه ‌جزیرهٔ بالکان نیز صنعت فرش و هنر قالی‌ بافی رواج داشته و آن ها هم در این زمینه فعالیت داشته اند.

اما در نهایت این هنر خاص ایرانیان بوده و ایرانیان اولین مردمی بودند که به قالی‌ بافی و فرش روی آوردند و در این مورد هنرشان شهره جهان است. بر اساس بررسی های انجام شده اولین فرش موجود در دنیا قالیچهٔ ایرانی پازیریک است. این فرش در سال ۱۹۴۹ م. بوسیله  گروهی از باستان‌شناسان روس در حفاری‌هایی در منطقهٔ آلتای سیبری جنوبی در درهٔ ای به همین نام یعنی پازیریک کشف شد.

تاریخچه فرش به هزاره پنجم و ششم پ.م در آسیای میانه می رسد. فرش ایرانی پازیریک را نخستین و کهن ‌ترین فرش دستباف جهان دانسته اند. که بافت آن را به دوران هخامنشیان نسبت می دهند. در کاخ تیسفون یک قالی خیلی معروفی به نام بهارستان وجود دارد که شکوه و زیبایی بسیاری دارد و در ادبیات اسلامی هم مورد توجه قرار گرفته و بازتاب گسترده ای دارد. به دلیل زیبایی ها و هنر و دقت و ظرافتی که در بافت قالی و فرش وجود دارد این هنرهمیشه مورد توجه بوده که امروزه به جنبهٔ تزئینی آن بیشتر توجه می‌شود.

محبوبیت فرش ایرانی

یکی از دلایل اصلی که فرش ایرانی در جهان بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و مشتری بیشتری دارد این است که نسبت به فرش تولیدی سایر کشورها تنوع رنگ بیشتری دارد، کیفیت مواد و مصالح به کار رفته در آن مرغوب تر و بهتر است، هنرو ظرافت خاصی در آن به کار گرفته شده و رنگ ها زنده و طبیعی به نظر می رسند، نقش و نگارهای آن جذاب است و گیرایی خاصی دارد که برای بیننده و خریدار چشم نواز است. همه این موارد در این امر موثر بوده  و باعث شده فرش ایرانی معروفیت و محبوبیت خاص خود را داشته باشد.

 ویژگی های فرش ایرانی

بدون در نظر گرفتن شرایط، جغرافیائی فرش هر شهرستانی با شهرستانی دیگر تفاوت ها و شباهت هایی دارد. در بعضی موارد کاملا با یکدیگر تفاوت دارند چون وضعیت فرهنگی دو شهرستان با هم فرق دارد، یک سری از تفاوت ها شامل ‌تفاوت در نوع بافت و نقش و نگار و نخ تار و نوع پشم است. در مواردی حتی اگر یک قالی را دو استاد قالی باف مختلف بافته باشند که دارای یک نقش و نگار و کیفیت های ظاهری یکسان باشد فقط یک استاد و کارشناس خبره فرش می تواند تفاوت آن دو فرش را تشخیص دهد و می‌گوید به اصطلاح فرش دو دست بافت است که این موضوع در هنر فرش بافی یک ایراد و نقص است.

به‌طور کلی برای یک فرش با کیفیت مرغوب باید به ویژگی های زیر دقت کرد:

• دوازده رج گره در یک گره ذرع داشته باشد
• پشم از پشت گوسفند چیده شده باشد نه با آهک جدا شود
• گوسفند در منطقه کوهستانی و سبز و خرم چریده باشد
• رنگ مورد استفاده باید درجه ثباتش بالا باشد

همچنین باید موارد زیر را در خرید فرش در نظر داشت:

• تفاوت در نقشه های فرش
• تفاوت در اندازه
• بهره گیری از رنگ های طبیعی
•  ایجاد هماهنگی در رنگ های فرش

کارخانه های فرش ماشینی در بیشتر شهرهای کشورمان وجود دارد اما، با توجه به امکانات موجود در بعضی شهرهای ایران تعداد بیشتری کارخانه وجود دارد که از جمله می‌توان به کاشان و سپس آران و بیدگل اشاره کرد که پایتخت فرش ماشینی ایران نام دارند. در این شهرها بیش از ۷۰۰ واحد تولیدی فعال در امر تولید فرش ماشینی مشغول تولید فرش هستند. همچنین دیگر شهرهای تولید کننده فرش یزد، مشهد، دلیجان، اصفهان و چند شهر دیگر هستند. بی تردید از زمان های خیلی دور فرش ایرانی مشهور بوده و در جهان مورد توجه، استقبال و استفاده همه کشورها قرار گرفته است که در این زمینه کشورمان از صادر کنندگان عمده این صنعت است. در حال حاضر چهل درصد از صادرات فرش کشور توسط استان آذربایجان شرقی تامین می شود.

فرش ‌تبریز با فرش شهرهای دیگر تفاوت زیادی دارد. انواع بافت قالی‌ تبریز شامل ریز باف و درشت باف است و تفاوت آن از نظر نقشه، کیفیت، مواد و ‌مصالح با شهرهای دیگر خیلی تفاوت دارد، مثلا با نقشه فرش اصفهان یا نقشه  فرش کرمان تفاوت عمده ای دارد. شناخت فرش ‌و ویژگی های آن به جز موارد تخصصی و حرفه ای آن، خیلی هم کار سختی نیست و به سادگی امکان پذیر است و یک خریدار فرش با دیدن و لمس کردن قالی یا فرش تا حدودی می تواند به کیفیت آن پی ببرد و آن را بشناسد. فرش هر نقطه ایران با توجه به شرایط  ‌اقلیمی، جغرافیائی و فرهنگ آن نقطه با نقطه ی دیگر متفاوت است.