جزیره هرمز یکی از جذاب‌ترین و متفاوت‌ترین جزایر جنوبی ایران است که در ۸ کیلومتری بندرعباس قرار دارد. این جزیره با زیبایی‌های طبیعی شگفت‌انگیز خود می‌تواند روزها گردشگران را سرگرم کند. علاوه بر این زیبایی‌های طبیعی، چند سال قبل جاذبه‌ای رنگارنگ به نام فرش خاکی هرمز در این جزیره اجرا می‌شد. هنرمندان در ساخت این فرش زیبا از ۱۸ رنگ مختلف که خاک طبیعی جزیره هرمز بود استفاده می‌کردند. با الی گشت همراه باشید تا با فرش رنگی هرمز بیشتر آشنا شویم.
فرش رنگی هرمز بیانگر فرهنگ جزیره و سنت‌ها و گذشته هرمز بود. جزیره هرمز با وسعت ۹.۱۴ کیلومترمربع دارای طبقات رسوبی و آتشفشانی زیادی است. اکثر مناطق این جزیره‌ی زیبا پر از طبقات نمکی از نوع نمک طعام به صورت تپه‌های عظیم هستند. بلندترین نقطه‌ی این جزیره ۱۸۶ متر از سطح دریا فاصله دارد. کوه‌ها و خاک‌های رنگارنگ از اصلی‌ترین جاذبه‌های جزیره هرمز هستند که در صنایع مختلف کاربرد دارند. این خاک‌های رنگی در سال‌های گذشته تعدادی از هنرمندان را مشتاق کرد یا یک جاذبه دست‌ساز به نام فرش رنگی در جزیره هرمز درست کنند. این فرش با نقوش زیبای خود هر بیننده‌ای را شگفت‌زده می‌کرد و فرهنگ و اصالت جزیره را به رخ می‌کشید. چند سالی است فرش رنگی دیگر اجرا نمی‌شود اما هنوز هم می‌توان درباره‌ی جذابیت این اثر هنری صحبت کرد.
سایت ساحل فرش خاکی هرمز در بخش غربی این جزیره قرار دارد. خاک رنگی هرمز با طیف‌های گوناگون از روشن تا تیره ایده شکل‌گیری این فرش بود و هنرمندان با استفاده از نماد‌های بومی و اصیل جزیره و کشور ایران یک فرش در ابعاد عظیم را به نمایش گذاشتند.
فرش خاکی هرمز طی هفت دوره از سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۶ با استفاده از خاک جزیره در یکی از سواحل زیبای هرمز اجرا شد. در طراحی این فرش از اسطوره‌های استان هرمزگان و اشعار عمر خیام الگوبرداری شده بود و نقوشی مانند نقوش گیاهان، حیوانات و اشکال هندسی در آن دیده می‌شد. همچنین در فرش رنگی هرمز اشکالی از پوشاک زنان هرمز، تصاویری از حیواناتی مانند لاک‌پشت پوزه عقابی و جبیر، تصویر قلعه پرتغالی‌ها و سازهای محلی جزیره وجود داشت.
مطالب مرتبط: دره مجسمه ها در جنوب ایران راهنمای سفر به قشم
ایده شکل‌گیری فرش رنگی هرمز در سال ۱۳۸۳ آغاز شد. یک هنرمند زمانی که از منظره‌ی شرقی جزیره هرمز نقاشی می‌کشید به رنگ‌های شگفت‌انگیز و تند طبیعت نگاه کرد و ایده فرش رنگی کلید خورد. این ایده ابتدا به صورت محدود روی بوم نقاشی اجرا شد و طرح‌ها با استفاده از خاک و یک ماده چسبناک روی بوم تثبیت شدند اما قرار بود رنگ‌ها محدود به بوم نشوند و خاک دوباره به طبیعت بازگردانده شود. بنابراین نقاشی در ابعاد کوچک و بر روی زمین در شهرهایی مانند تهران توسط تعدادی هنرمند اجرا شد و در نهایت فرش خاکی هرمز بر روی یکی از سواحل زیبای این جزیره نقش بست. این طرح از سال ۱۳۸۶ با ابعاد ۱۲۰۰ مترمربع به مدت ۷ دوره اجرا شد اما از سال ۱۳۹۷ تابحال اجرای فرش خاکی هرمز به دلایل مختلف متوقف شده است.
نام این کوه خوراکی گلگ است، که با ارتفاعی حدود ۲۰۰ متر در جنوب شهر هرمز قرار گرفته است. کوه های این منطقه به رنگ زرد، سفید و قرمز هستند. خاک این منطقه از رس تشکیل شده که هنگام ترکیب شدن با فلز آهن باعث به وجود آمدن اکسیداسیون های مختلفی در طیف های رنگی مختلف شده است. این کوه که به اصلاح به آن جعبه مداد رنگی گفته می شود. مردم محلی جزیره هرمز از خاک این کوه ها برای پخت و پز، تهیه انواع مربا و یا حتی برای مصارف دارویی هم استفاده می کنند.
علاوه بر موارد خوراکی خاک این منطقه در صنعت هم قابلیت کاربری دارد. از جمله ی این موارد استفاده از خاک این منطقه برای سرامیک سازی و رنگ سازی هست. به دلیل بارش های اندکی که در این منطقه وجود دارد، خاک آن بسیار شور است و هیچ گونه پوشش گیاهی در آن وجود ندارد. درامد مردم این منطقه از استخراج خاک، نمک آبی و سنگ لاشه ها می باشد. جزیره هرمز فاقد هر گونه آب شیرین است و آب آشامیدنی این منطقه از بند عباس تامین می شود.
پدیدآورندگان فرش رنگی هرمز دو گروه بودند. فرش خاکی هرمز طی ۶ دوره و از سال ۸۷ تا ۹۳ توسط گروه هنری «نوهرمز» به ریاست آقای احمد کارگردان اجرا شد و در دوره آخر یعنی در سال ۱۳۹۶ هم تیمی با هدایت آقای مهدی درویشی، این فرش را اجرا کردند.
در اجرای فرش خاکی هرمز بیش از ۵۰ هنرمند نمادهایی که بیانگر استعدادها، افسانه‌ها، فرهنگ، تاریخ و سنت‌های جزیره هرمز بودند را جانی دوباره بخشیدند و یکی از جذاب‌ترین دیدنی‌های هرمز را پدید آوردند. این فرش طی سال‌های مختلف با ابعاد ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ مترمربع اجرا شد که در نوع خود در جهان بزرگ‌ترین بود.
دیگر نام‌های فرش رنگی هرمز شامل فرش خاکی هرمز، افسانه هرمز، راز خاک، قصه غصه داوود (نمادی از کشتار کودکان و مردم غزه)، لبخند ملمداس (بر اساس این افسانه موجودی شبیه به پری دریایی در شب‌های مهتابی روی آب می‌آید و جوانان را فریب می‌دهد)، داماهی (نام یک ماهی بزرگ که در وقت گرفتاری به کمک مردمان بومی جنوب می‌شتابد) و کلیک پرو (مکانی که در گذشته صیادان از آنجا برای صیادی به دریا می‌رفتند) است.
از دلایل اجرانشدن فرش رنگی هرمز در چند سال اخیر می‌توان به آسیب‌های زیست‌محیطی این طرح اشاره کرد. اجرای این فرش نیازمند جابه‌جایی چندین تن خاک از دیگر نقاط هرمز به محل ساخت فرش بود که این خاک‌های کمیاب با اولین‌بارش باران وارد دریا می‌شدند. با توجه به‌سختی جابه‌جایی خاک در جزیره هرمز اجرای فرش برای مدت زمان کوتاه خیلی عاقلانه به نظر نمی‌رسید. از طرف دیگر با توجه به ارزشمندبودن خاک جزیره و در معرض خطر بودن این خاک، حفاظت از آن اهمیت زیادی دارد.
فرش خاکی هرمز یک اثر هنری بسیار زیبا بود که در زمان اجرا توانست نگاه‌های مثبت زیادی را به خود جذب کند اما برخی کارشناسان ادعا کردند با ادامه اجرای این طرح، خاک‌رنگی هرمز تا ۲۵ سال دیگر نابود می‌شود. همچنین مخالفان این طرح، اجرای فرش رنگی را باعث هدررفتن خاک جزیره و واردآمدن آسیب‌های جبران‌ناپذیر به طبیعت هرمز می‌دانند.
علت رنگی بودن خاک جزیره هرمز وجود ترکیبات شیمیایی در خاک و سنگ‌های این منطقه است. در نتیجه ترکیب کانی‌های مختلف با فلزهایی موجود و اکسیداسیون‌های آن‌ها، خاک جزیره به رنگ‌های مختلف درمی‌آید. مگنتیت، هماتیت و اولیژیست سه سنگ فلز حاوی اکسید آهن و سنگ فلزی طلایی به نام پیریت حاوی سولفید آهن به وفور در هرمز یافت می‌شوند.
اگر چه دیگر خبری از اجرای فرش خاکی هرمز نیست اما علاقه‌مندان می‌توانند در سفرشان به این جزیره زیبا از جاذبه‌های نزدیک به فرش رنگی هرمز بازدید کنند.
کوه‌های رنگی جزیره هرمز، کوه خوراکی گلگ یا جعبه مدادرنگی با ارتفاع ۲۰۰ متر در جنوب جزیره قرار دارد. کوه‌های این منطقه با رنگ‌های قرمز، زرد و سفید خودنمایی می‌کنند. خاک این منطقه از رس تشکیل شده و ترکیب آن با فلزات باعث ایجاد طیف‌های مختلف رنگی در آن شده است. مردم بومی جزیره از خاک این کوه در تهیه انواع مربا، پخت‌وپز و حتی مصارف دارویی استفاده می‌کنند. همچنین خاک این منطقه در صنایع مختلفی مانند رنگ‌سازی و سرامیک‌سازی کاربرد دارد.
موزه دکتر نادعلیان فرهنگ، هنر و تاریخ جزیره هرمز را به نمایش گذاشته است. دکتر نادعلیان مؤسس این موزه، اصالتان هرمزی نیست اما به علت علاقه شخصی، پس از خرید یکی از خانه‌های متروکه جزیره آن را تبدیل به موزه‌ای کوچک کرد. آقای نادعلیان با همکاری هنرمندان داخلی و خارجی و به کمک کودکان جزیره هرمز دیواره‌های کوچه منتهی به موزه را نقاشی کردند. در این موزه خاک‌های رنگی جزیره هرمز، آثاری از حیوانات غول‌پیکر دریایی و نقاشی‌های جذابی از خود دکتر نادعلیان و هنرمندان بومی جزیره دیده می‌شود.
جزیره هرمز زیستگاه آهوهای زیبا است. در یکی از مناطق این جزیره آهوها آزادانه زندگی می‌کنند و مردم محلی هم رفتار مناسبی با این موجودات دارند. همچنین این جزیره محل زندگی انواع پرنده، لاک‌پشت‌ها و موجودات آبزی بسیار جذاب است.
دره مجسمه‌ها در واقع یکی از سواحل جزیره هرمز است که در آن سنگ‌های عظیم با اشکال مختلف مشابه حیوانات خودنمایی می‌کنند. بعضی از سنگ‌های این منطقه شبیه به اژدها، برخی شبیه به گوسفند و تعدادی هم شبیه مرغ یا خروس هستند. این سنگ‌ها طی هزاران سال به‌تدریج از آب بیرون‌آمده و در اثر فرسایش تبدیل به مجسمه‌های امروزی شده‌اند.
ساحل سرخ یکی از معروف‌ترین جاذبه‌های جزیره هرمز است. خاک این ساحل کاملاً به رنگ سرخ است و زمانی که دریا به‌طرف ساحل حرکت می‌کند مقداری از خاک را با خود به درون دریا کشیده و تصویری بسیار زیبا را پدید می‌آورد.
مطالب مرتبط:
در این مقاله فرش رنگی هرمز را معرفی کردیم. همان‌طور که گفته شد این فرش جذاب و زیبا به مدت ۷ سال در یکی از زیباترین سواحل جزیره هرمز اجرا می‌شد اما هم اکنون به دلایل مختلف اجرای آن متوقف شده است. جزیره هرمز پر از شگفتی‌های طبیعی بسیاری است، اگر چه دیگر نمی‌توانید از فرش رنگی این جزیره بازدید کنید اما طبیعت رنگارنگ و مناظر حیرت‌انگیز هرمز قطعا از دیدنی‌ترین مکان‌هایی است که می‌توانید به تماشای آن بروید.
۳ نظرات