آشنایی با عنکبوت ها و رتیل های ایران و مقابله با گزیدگی آن ها

بسیاری از افرادی که سفر به طبیعت از دغدغه های آن هاست یا به مناطق روستایی و به میان مردمان محلی در طبیعت های زیبای ایران سفر می کنند، بهتر است که با انواع عنکبوت ها و رتیل های ایران هم آشنا باشند. چرا که در بسیاری از این مناطق ممکن است با یکی از این گونه ها برخورد داشته باشید و اگر اطلاعاتی از انواع عنکبوت ها و رتیل های ایران نداشته باشید، ممکن است بسیار بترسید. کما اینکه تمام طبیعت گردها، راهنمایان و تورلیدرهایی که گروه های مختلف تورهای طبیعت را هدایت می کنند نیز باید با این گونه از حشرات آشنایی کامل داشته و راه های مقابله با گزیدگی آن ها را نیز بدانند. با مجله الی گشت همراه باشید تا گونه های مشهور انواع عنکبوت ها و رتیل های ایران را به شما معرفی کنیم و همچنین اطلاعات خود را راجع به راه های مقابله با عنکبوت گزیدگی بالا ببرید.

مطالب مرتبط:
همه چیز درباره پروانه نگری در طبیعت
آشنایی با گونه های پرندگان ایران
روستای پروانه ها در زنجان

عنکبوت ها از راسته عنکبوتیان و زیر شاخه بندپایان به حساب می آیند. رتیل ها نیز در حقیقت همان عنکبوت های بزرگ هستند. اندازه عنکبوت ها عموما بین ۲ میلیمتر تا ۲۵ میلیمتر است و رتیل ها اندازه ای بسیار بزرگ تر و البته ظاهری ترسناک تر و پشمالوتر دارند. در رده عنکبوت ها و رتیل ها می توان عنکبوت های معمولی یا عنکبوت تارتنیک (Araneae)، عنکبوت های شلاقی (Amblypygi)، عنکبوت های خرمن (Opilion e)، عنکبوت های شتری (Solifuge) و عنکبوت های زیر شلاقی (Palpigradi) شناسایی نمود. از این میان، عنکبوت ها و رتیل های ایران بیشتر از نوع معمولی یا رتیل های شتری هستند. بر اساس تحقیقات سال ۲۰۱۵ حدود ۴۵۷۰۰ گونه عنکبوت و ۱۱۳ خانواده شناسایی شده است. هر چند از سال ۱۹۰۰ عنکبوت ها را در ۲۰ دسته مختلف قرار داده اند.

در تمام مناطق کشورمان می توانید عنکبوت ها و رتیل های ایران را مشاهده کنید. حتی جدیدا سه نوع عنکبوت بیوه سیاه نیز در ایران کشف شده است اما هنوز برای شناسایی این گونه افراد طبیعت دوست بسیاری باید وارد عمل شوند. وجود عنکبوت ها برای کنترل حشرات موذی بسیاری مهم است. همچنین خودشان در چرخه غذایی بسیاری از پرندگان و حشرات دیگر هستند.

بیشتر عنکبوت ها و رتیل های ایران هنوز ناشناخته مانده و این وظیفه افراد طبیعت گرد است تا به شناسایی گونه های مختلف کمک کنند. اندازه رتیل ها بین ۲.۵ سانتی متر تا ۳۰ سانتی متر متغیر است و دارای ۸ پای بند بند هستند. همچنین بسیار سریع حرکت می کنند. رنگ رتیل ها نیز به رنگ زرد، زرد پررنگ، قهوه‌ای کمرنگ و خرمالویی تند مایل به سیاه بوده و پشم‌های بدن آن، گاهی خیلی کوتاه‌ و گاهی بلند هستند.

در این میان رتیل ها یا همان عنکبوت های شتری نوعی از عنکبوت ها هستند که به عقرب باد یا رطیل شترزنک معروف هستند. در ایران و استان خراسان بزرگ حدود ۱۰۰۰ گونه از آن ها در قالب ۱۵۳ سرده شناسایی شده که جثه ای بزرگ دارند. بیشتر این رتیل ها در نواحی بیابانی زندگی می کنند. شاید آن ها را در فصل های بهار بیشتر از دیگر فصل ها مشاهده کنید.

در مجموع قبلا نیز به شما گفته شد که عقرب ها و رتیل های ایران از شما می ترسند و فرار می کنند. همچنین آن ها به انسان به چشم طعمه نگاه نمی کنند که سم خود را تزریق نمایند. مثلا اگر عنکبوت یا رتیلی بر روی بدن شما راه برود ممکن است اصلا شما را نیش نزد و تنها دارد راهش را می رود. هرچند گونه های شناخته شده عنکبوت ها در قاره های دیگر همانند عنکبوت بیوه سیاه یا عنکبوت تورفیقی سیدنی زهری مهلک دارند و حتی برای انسان نیز خطرناک هستند اما این گونه ها تاکنون در ایران شناسایی نشده اند.

اگر عنکبوت و رتیلی احساس خطر نمایند ممکن است شما را نیش بزند. در بسیاری از مواقع شما اصلا متوجه نیش زدن آن ها نمی شوید و شاید پس از مدتی در ناحیه گزیدگی احساس سوزش و قرمز شدن داشته باشید.

اگر شما به نیش حشراتی مانند زنبور حساسیت ندارید، پس احتمال حساسیت نداشتن به زهر عنکبوت ها و رتیل ها نیز وجود دارد. با این حال اگر حساسیت داشته باشید باید کم کم سوزش و درد شدیدی را در ناحیه گزیده شده احساس کنید. افرادی که حساسیت دارند، حساسیت خود را به سرعت نشان می دهند. در این مواقع بهترین کار رساندن فرد به اورژانس و بیمارستان است تا به او داروهای ضد حساسیت داده شود. در غیر این صورت شستن محل زخم با آب و صابون، خوردن قرص استامینوفن برای کاهش درد، قرار دادن محل گزیده شده در ناحیه پایین تر از قلب، کمی گذاشتن یخ بر روی محل سوزش می تواند از درد آن تا زمان خوب شدن بکاهد. حتی می توانید از درمان های گیاهی برای کاهش سوزش در ناحیه گزیده شده استفاده کنید. از پمادهای ضد حساسیت نیز می تواند در محل گزیده شده استفاده نمود.

همچنین بسته به نوع رتیل و عنکبوتی که فرد مهاجم را نیش زده علائم زیر دیده شده است:

• درد شدید در ناحیه گزش
• سرگیجه و تهوع برای ۶ تا ۸ ساعت
• انتقال بیماری قانقاریا یا کزاز به انسان

---

نکته: از قرص آسپرین به هیچ وجه استفاده نکنید.

در اینجا اطلاعات کلی و بسیار جالبی راجع به تمام انواع عنکبوت ها و رتیل های ایران می خوانید. هر آنچه که در بالا گفته شد به صورت خلاصه و تیتر وار در ادامه می آوریم تا اگر فرصت خواندن کل مطلب را نداشتید بتوانید تنها با مراجعه به این تیترها اطلاعات خود را راجع به این گونه از حشرات بالا ببرید.

• اندازه عنکبوت ها و رتیل ها در طبیعت متنوع است: اندازه آن ها می تواند به کوچکی یک ناخن انگشت و یا به بزرگی یک بشقاب غذا باشد.
• بیشتر عنکبوت ها و رتیل ها پرمو هستند، ۸ پا و ۲ دندان نیش دارند.
• خصوصیات منحصر به فرد آن ها داشتن ۸ چشم است اما لزوما به معنی توانایی خوب دیدن آن ها نیست. تنها عنکبوت های جهنده قدرت دید بسیار خوبی دارند.  بعضی از عنکبوت ها ۴ چشم و بعضی از انواع غار نشین آن ها هیچ چشمی ندارند.
• در حقیقت نیش عنکبوت ها و رتیل ها همانند نیش زنبور است. با این حساب کشنده نیست. نیش آن ها برای افرادی که به آن حساسیت داشته باشند می تواند خطرناک و دردناک باشد. اگر چه عنکبوت ها و رتیل های ایران می توانند نیش بزند، اما سمی تولید نمی کند که آن قدر قوی باشد که منجر به آسیب رساندن به یک انسان شود.
• عنکبوت ها و رتیل ها زهر خود را تنها برای طعمه های غذایشان استفاده می کنند و کمتر پیش می آید که در هنگام احساس خطر از آن استفاده کنند.

• غذای عنکبوت ها و رتیل های ایران حشرات، مارمولک های کوچک و حتی پرندگان است.
• عنکبوت ها و رتیل ها ابتدا از غذایشان عصاره می گیرند چرا که نمی توانند غذای خود را بجوند. آن ها با تزریق مایعی گوارشی طعمه خود را تبدیل به عصاره غذایی نموده و سپس غذایشان را همانند مایع می مکند. دهان عنکبوت ها و رتیل ها نی مانند است.
• دشمنان عنکبوت ها و رتیل های ایران شامل مارها، سوسمارها، پرندگان، کایوت ها و روباه ها می شوند.
• بدترین دشمن رتیل در حقیقت نوعی زنبور است. زنبوری که به «رتیل هاوک» (Hawk) مشهور است، عنکبوت ها و یا رتیل ها را فلج کرده و روی بدن آن ها تخم گذاری می کند. با این کار، لاروهای رتیل هاوک عنکبوت فلج را در حالی که هنوز زنده است، می خورند.
• رتیل ها موهایی جدا شدنی در پشت و شکم شان دارند و با استفاده از آن ها از خودشان در برابر شکارچیان دفاع می کنند. این موها وقتی با شکارچی ها تماس پیدا می کنند، خارش ناخوشایندی را در آن ها به وجود می آورند.
• بهترین ابریشم دنیا را عنکبوت ها و رتیل ها تولید می کنند.
• عنکبوت ها و رتیل ها لرزش زمین را زمانی که شکارچی یا طعمه شان به آن ها نزدیک می شود، می فهمند و سریع پنهان می شوند.

• عنکبوت های نر بسیار کوچکتر از عنکبوت های ماده هستند.
• عنکبوت یا رتیل ماده، حدود ۲۰۰۰ تخم می گذارد که بعد از گذشت ۳-۱ ماه از تخم بیرون می آیند.
• بیشتر عنکبوت ها و رتیل هایی که از تخم ها بیرون می آیند، توسط شکارچیان خورده می شوند.
• طول عمر عنکبوت ها و رتیل های ایران بسته به نر و ماده بودن آن ها متفاوت است. رتیل نر ۱۰-۵ سال و رتیل ماده بیش از ۲۰ سال زندگی می کند.
• رتیل تارانتولا زهری دارد که بسیاری معتقدند این زهر باعث بیماری رقص (با حالت شیدایی) یا تارانتیسم (tarantism) می شود که یک بیماری عصبی است. درمان آن نیز با رقص امکان پذیر است.

منبع: pestworld.org و دیگر سایت های ایرانی