شهر یئری یک محوطه باستانی در مشگین شهر استان اردبیل است که قدمتی چند هزار ساله دارد. این محوطه با وسعتی حدودا ۴۰۰ هکتار جزو مهم‌ترین مناطق باستانی ماقبل تاریخ در شمال غرب ایران است. شهر یئری مشگین شهر به داشتن سنگ‌افراشت‌های منحصربه‌فرد معروف است و ارزش تاریخی زیادی دارد. این منطقه با معبدها، غارها، دیواره‌های عظیم و معماری دوره نوسنگی، مس سنگی، مفرغ و اوایل عصر آهن خود، توسط سربازان سنگی بی‌دهانی که شمشیر به دست دارند نگهبانی می‌شود. با الی گشت همراه باشید تا بیشتر با این محوطه باستانی ارزشمند آشنا شویم.
تضمین بهترین قیمت بلیط هواپیما، بلیط قطار و رزرو هتل در تمامی نقاط جهان فقط در الی گشت.
[/vc_column_text]
شهر یئری کجاست؟
ابتدا بیایید ببینیم شهر یئری کجاست و چگونه می‌توان به آن دسترسی پیدا کرد؟ این منطقه باستانی در ۳۱ کیلومتری شرق مشگین شهر و در شمال غربی روستای پیرازمیان قرار دارد. برای رسیدن به این محوطه باید مسیر ۶۵ کیلومتری را به سمت شمال غرب اردبیل حرکت کرده و خودتان را به رود قره‌سو برسانید.
بهترین مسیر رسیدن به شهر یئری، جاده اردبیل به مشگین شهر است. بعد از شهر لاهرود با دیدن تابلوی روستای پیرازمیان در سمت چپ جاده، باید وارد این روستا شوید و جاده خاکی به طول یک کیلومتر را طی کنید تا به محوطه باستانی برسید.
آدرس شهر یئری اردبیل: استان اردبیل، شهرستان مشگین شهر، ۳۱ کیلومتری شرق شهر مشگین شهر، روستای پیرازمیان
شهر یئری، شهر آدمهای بی‌دهان
شاید شنیده باشید که از شهر یئری، با عنوان «شهر آدمهای بی‌دهان» یاد می‌کنند. این منطقه باستانی جزو قدیمی‌ترین آثار برجای مانده از دوران گذشته است که در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
شهر یئری وسعتی حدودا ۴۰۰ هکتاری دارد و از سه بخش شامل قلعه نظامی یا ارجق قلعه، معبد و قوشا تپه تشکیل شده است. همچنین در بخش‌های دیگر این محوطه باستانی قسمت‌های دیگری مانند گورهای باستانی، منطقه مسکونی نزدیک قلعه و رودخانه قره‌سو وجود دارند.
آدمهای سنگی معروف این شهر در بخش قوشاتپه قرار دارند. قوشاتپه در زبان محلی به معنای «دو تپه نزدیک به هم» است و به علت قرارگرفتن دو تپه روبروی یکدیگر با این نام خوانده می‌شود. قدمت این قسمت به هزاره هفتم پیش از میلاد می‌رسد. بخش‌های دیگر محوطه باستانی شهر یئری، قدمتی تقریبا ۳۵۰۰ ساله دارند. همچنین در قسمت پایین معبد غاری به نام «قارا کهول» وجود دارد که در گذشته از آن به عنوان حمام، آب‌انبار و محل تطهیر شدن برای ورود به معبد استفاده می‌شد.
سنگ‌افراشت‌های باستانی شهر یئری از عجیب‌ترین آثار باستانی هستند که متاسفانه امروزه دچار آسیب زیادی شده‌اند. به خصوص گردباد سال ۱۳۹۰ ویرانی این مجموعه را شدت بخشید. حدود ۵۳۷ سنگ‌افراشت با ارتفاع ۷۰ تا ۲۶۰ سانتی‌متر به شکل افرادی دست به سینه و بدون دهان در این محوطه باستانی به چشم می‌خورد. در بین مجسمه‌های بی‌دهان یک مجسمه زن با دهان هم در این منطقه وجود دارد. از نقوش موجود در این محوطه می‌توان به نقش بز کوهی، انسان در حالت‌های مختلف و چندین نقش دیگر که متاسفانه قابل تشخیص نیستند اشاره کرد. این نقوش به طرز هنرمندانه‌ای توسط فلزات سخت، استخوان حیوانات و سنگ‌ها با ضربه‌های منظم و دقیق ایجاد شده‌اند. جالب است بدانید از این نمونه سنگ‌های برافراشته، هفت قطعه در حکاری کردستان ترکیه و یک قطعه در قپوزستان کشور آذربایجان وجود دارد.
تاریخچه شهر یئری
تاریخچه شهر یئری مشگین شهر، ما را با گذشته این منطقه مرموز و شگفت‌انگیز آشنا می‌کند. این محوطه برای اولین بار در سال ۱۹۷۸میلادی توسط باستان‌شناسی انگلیسی به نام «چارلز برنی» مورد کاوش قرار گرفت. او معتقد بود عمر تعدادی از آثار شهر یئری تا هزار سوم پیش از میلاد و عصر آهن می‌رسد. همچنین چارلز برنی گورهای این محوطه را متعلق به هزاره سوم، دوم و اول پیش از میلاد می‌دانست.
قبرهای کشف شده در این شهر متعلق به عصر آهن هستند. همچنین نشانه‌هایی از دوره مس سنگی شامل سفال‌هایی با نقوشی شبیه به سبد در این قبرها به دست آمده است. این یافته‌ها به علاوه تعدادی سفال به شکل دولایه و دارای ترمیم، باعث شده باستان‌شناسان قدمت این محوطه را متعلق به عصر آهن بدانند. اما کاوش‌های بعدی این منطقه پررمز و راز منجر به کشف نشانه‌هایی از معبد شد که در زیر دیوار قلعه قرار داشتند. بنابراین می‌توان گفت که مردم شهر یئری بر روی معابد و عبادتگاه‌های خود قلعه ساختند و مشخص نیست که این مسئله از روی اجبار بوده یا خود مردم با کنار گذاشتن باورهایشان به این کار روی آوردند.
با جستجو‌ی بیشتر، کاوشگران موفق به یافتن بقایای شهری متروک و قدیمی در داخل قلعه شدند که شامل تعدادی سفال مربوط به عصر پیش از آهن بود. همچنین آثاری از رد خاکستر در درون قلعه کشف شد که به آتش کشیده شدن قلعه را در دروه «اورارتوییان» و متروک شدن آن را نشان می‌داد. از دیگر آثار به دست آمده در این منطقه باستانی می‌توان به پلاک طلا، آویزهای زرین، دکمه‌های تزئینی و انواع سفال اشاره کرد.
از نکات جالب درباره آثار تاریخی شهر یئری اردبیل می‌توان به کشف تعداد زیادی ابسیدین یا سنگ شیشه برنده از این محوطه اشاره کرد که ارتباط این منطقه را با نواحی قفقار و آناتولی نشان می‌دهد. زیرا این نوع سنگ فقط در این مناطق استخراج می‌شدند.
شهر یئری مشگین شهر در حال نابودی
غارت شهر یئری پیش از کشف، رفتارهای مخرب انسانی و حوادث طبیعی باعث شده آنچه که امروزه ما به عنوان محوطه باستانی شهر یئری می‌شناسیم تنها ۲۰ درصد از این مجموعه شگفت‌انگیز باشد. این منطقه باستانی از منظر تاریخ باستان‌شناسی بسیار ارزشمند است و باید توجه ویژه‌ای به حفظ و نگهداری آن داشته باشیم. به خصوص سازمان میراث فرهنگی باید اقداماتی را انجام دهد تا همین آثار کم برجای مانده در این منطقه حفاظت شوند.
متاسفانه شهر یئری مشگین شهر در حال نابودی است و دیگر در مقابل باد و سرما و دست‌درازی انسان‌های طماع توان دفاع از خود را ندارد. با وجود نصب داربست‌‌ها و سایه‌بان‌های فلزی در دهه ۸۰ برای نگهداری از آثار این محوطه، پس از گذشت چند سال تندباد باعث فرو ریختن آنها شد و بعد از آن هم کاری برای بازسازی حفاظ‌ها صورت نگرفت. تمامی این مسائل روند تخریب این منطقه را سرعت بخشیده‌اند.
نکات مهم در بازدید از شهر یئری
به این نکات مهم در بازدید از شهر یئری توجه کنید:
- هیچ امکاناتی در محوطه شهر یئری وجود ندارد بنابراین حتما لوازم ضروری همراه داشته باشید.
- دقت داشته باشید که هیچ راهنمایی در این محوطه فعالیت نمی‌کند بنابراین اگر قصد بازدید از این منطقه را دارید قبل از سفر، اطلاعاتی راجع به منطقه و آثار کشف شده در آن کسب کنید تا لذت بازدید از شهر یئری برایتان چند برابر شود.
- هنگام بازدید از شهر یئری می‌توانید سری به دیگر محوطه‌های باستانی مشگین شهر مانند محوطه قره قلعه گللر محمدحسن، شیخ مدی، روستای مشیران و روستای ملالو هم بزنید.
- بازدید از شهر یئری اردبیل رایگان است.
جمع‌بندی درباره شهر یئری اردبیل
در این مقاله درباره محوطه باستانی شهر یئری اردبیل صحبت کردیم. همانطور که گفته شد این محوطه یکی از قدیمی‌ترین مناطق باستانی کشف شده در شمال غرب کشور است و ارزش تاریخی زیادی دارد. با توجه به عدم نگهداری صحیح از شهر یئری، توصیه می‌کنیم هنگام سفر به این منطقه، از آسیب زدن و خراب کردن آثار ارزشمند آن خودداری کنید.
۵ نظرات
متاسفانه این اثر باستانی ارزشمند انچنان دچار تخریب شده که آرزو میکردم از زیر خاک بیرون نمی آمد ، ۹۰ درصد سنگ افراشته ها نابود شده و بقیه در وضع فاجعه باری قرار داد. بگونه که اگر اکنون به انجا بروید چیزی جز سنگ های تخریب شده و شکسته، گلسنگ زده با رنگهای سبز تا نارنجی و بهم ریخته که لابه لای سنگ افراشته ها چند سیم خادردار کشیده شده و وسط انها انواع ابزارهای ساختمانی رها شده و یا روی سنگ افرشته گچ و… ریخته ، چیزی نخواهید دید.
متاسفانه این اثر باستانی ارزشمند انچنان دچار تخریب شده که آرزو میکردم از زیر خاک بیرون نمی آمد ، ۹۰ درصد سنگ افراشته ها تخریب شده و بقیه در وضع فاجعه باری قرار داد ، اگر به انجا بروید چیزی جز سنگ های تخریب شده و شکسته و گلسنگ زده در رنگهای مختلف که با چند سیم خادردار زشت جدا شده نمیبینید، و روی بعضی از انها لکه ای کچ ریخته، ابزار ساختمانی در وسط و اطراف محوطه رها شده، اگر به انجا پا بگذارید معنی نابود ا ثار بزرگ را بخوبی درک خواهید کرد.
به نظر علت بی دهان بودن مجسمه ها رو میشه در بین مردمان طایفه اهل و یارسان در مناطق کورد نشین جستجو کرد.
هنوز هم در بین مردان این طایفه رسم است که سبیل ها خود را بلند نگهدارند. به قدری بلند که دهان پیدا نباشد.
و اگر مجسمه آن زن هم دارای دهان است، می تواند علت همین باشد که در پشت لب زنها سبیل با آن مختصات نمی روید و دهان آنها نمایان است.
بنابراین مناطق کوردنشین فعلی مورد اشاره جناب قدس، ریشه در مهاجرت ترکها از اردبیل به آن مناطق دارند.
بسیاز عالی بود