دزفول یکی از شهرهای تاریخی و کهن در استان خوزستان است که جاذبه های تاریخی و طبیعی بی نظیری را در خود جای داده است. جاذبه ای که می خواهیم درباره آن در شهر دزفول شرح دهیم، یکی از مهمترین شهرهای دوره ی ساسانی به نام «گندی شاپور» است. این شهر از همان ابتدای به عنوان یک مرکز علمی و پزشکی در جهان شهرت داشت و آبادی بسیار ارزشمندی بود که متاسفانه در حال حاضر خرابه ای از آن باقی نمانده است. در ادامه همراه الی گشت باشید تا بیشتر درباره اولین شهر دانشگاهی ایران شهر گندی شاپور در دزفول خدمتتان شرح دهیم.
مطالب مرتبط: اینجا، آبشار نیاگارای ایران است! دریاچه شهیون، آبگیری پشت سد دز
در نزدیکی های رود کارون ویرانه ای وجود دارد که در نگاه اول کمی بی ارزش به نظر بیاید، اما با اطلاع از گذشته ی این منطقه متوجه می شویم که این ویرانه زمانی بزرگترین مرکز عملی و پزشکی جهان بوده و دارای ویژگی هایی بوده که مشابه آن ها در دیگر آبادی ها به چشم نمی خورد. این شهر در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و به عنوان یکی از جاذبه های ارزشمند دزفول هنگام سفر مطرح است.
خرابه های شهر گندی شاپور در کناره های رود کارون در استان خوزستان در روستایی به نام شاه آباد واقع شده است. این روستا به دستور فتحعلی خان، در زمان حکومت صفویان در سال ۱۰۵۰ هجری قمری بر ویرانه های گندی شاپور ساخته شده است. منطقه ای که این شهر در آن بنا شده بوده، ناحیه ای مسکونی به نام نیلاب یا بر اساس زبان خوزی «نیلاط» بوده که بر اساس نقشه‌های امروزی در شرق شوش، جنوب شرقی دزفول و شمال غربی شوشتر واقع است.
به منظور سفر به این منطقه ی در شهر دزفول بهترین زمان می تواند پاییز و زمستان باشد چرا که با توجه به موقعیت جغرافیایی این شهر آب و هوای آن در این دو فصل مدیترانه ای می شود. البته در بهار هم شرایط خوبی برقرار است اما گرما اذیت می کند. حدودا یک الی دو ساعت برای بازدید از این بنا زمان مورد نیاز است.
شهر گندی شاپور یا جندی شاپور توسط شاپور اول ساسانی در قرن ۳ میلادی در اهواز ساخته شد. شاپور دستور داده بوده که مرکزی در این شهر ساخته شود که بسیار بهتر از انطاکیه در ایران باشد. انطاکیه محلی برای جمع آوری ارش و لشکریان شاپور بود و مزرعه ها و باغ های زیبایی در آن وجود داشت. کم‌کم به دلیل نزدیکی به کشورهای مهم، جندی شاپور به عنوان یک مرکز مهم در دنیای باستان شناخته شد. در قرن ششم میلادی دانشگاه و بیمارستان نامداری به همین نام در این محدوده ساخته شد، با ساخت شهر و دانشگاه این مجموعه ارزش و اهمیت بیشتری پیدا کرد و تا دوران خلافت عباسی این عزت و اعتبار ادامه داشت. . در آن دوران، هارون‌الرشید به پسر بختیشوع دستور داد که بیمارستانی شبیه به بیمارستان جندی‌شاپور در بغداد برپا کند. در آن زمان هر چه اعتلای بغداد بیشتر می‌شد، جندی‌شاپور بیشتر از رونق می‌افتاد.
ازجمله اتفاقات تاریخی مهم پیش از ورود اسلام در شهر جندی‌شاپور می‌توان به دار آویخته شدن مانی پیامبر ایرانی اشاره کرد. مانی پیامبر ایرانی در همین شهر بدار آویخته شد و پیکر او را بر دروازه آویختند و از آن به بعد آن دروازه تا ادوار اسلامی بنام دروازهٔ مانی نامیده می‌شده‌است.
از جمله ویژگی های منحصر به فردی که در شهر گندی شاپور در دزفول قابل مشاهده است احداث دانشگاه بوده است که به گفته‌ی مورخان، دانشگاه گندی‌شاپور با بیش از هفده سده قدمت، باستانی‌ترین دانشگاه خاورمیانه بوده که به دستور شاپور یکم احداث شده است. همچنین با آوردن طبیبان کاردست و عالمان رشته های گوناگون به این شهر همگی سبب شدند که در رونق این شهر تاثیر چشمگیری به وجود بیاید. همچنین بسیاری از کتاب های یونانی را به زبان پهلوی ترجمه کردند تا جایی که کتابخانه دانشگاه گندی شاپور بهترین مرکز تحقیقاتی در خاورمیانه شد.
با توجه های ویژه ای که شاپور یکم به شهر گندی شاپور در دزفول داشت نیز سبب شد تا در کمتر از ده سال به عنوان یک منطقه ی ویژه ی تجاری و اقتصادی تبدیل شود. بیرون شهر، مزارع نیشکر، گندم و جو را ایجاد کردند و سطح زیر کشت این محصولات را به حدی گسترش دادند که بازرگانان، محصول تولیدی این مزارع را به سراسر ایران ارسال می‌کردند.
شهر گندی شاپور تا اوایل دوران خلفای عباسی در قرن سوم هجری موقعیت خود را از هر جهت توانست حفظ کند، خاندان بختیشوع از پزشکان و دانشمندان نسطوری بودند و به طور مستمر تا این زمان در گندی‌شاپور حضور داشتند. اما درست در زمان خلافت هارون الرشید روال زوال این مجموعه ی ارزشمند ایرانی رفته رفته کاسته شد و دلیلش هم ساخت بیمارستانی در بغداد بود که شبیه به بیمارستان گندی شاپور نیز بود، به مرور زمان، پزشکان و امکانات از دانشگاه و بیمارستان گندی‌شاپور به بغداد منتقل شدند. همین روال سبب شد تا این شهر رفته رفته دیگر رونقی نداشته باشد.
آدرس: ایران – خوزستان – دزفول – اسلام‌آباد
به منظور دسترسی به شهر گندی شاپور در دزفول باید با گذر از شهر دزفول به سمت روستای اسلام‌آباد (شاه‌آباد) در ۱۶ کیلومتری دزفول، سمت راست جاده دزفول-شوشتر بروید.
- تپه‌های چغامیش
آدرس: ایران – خوزستان – دزفول – میانرود
- بازار کهنه دزفول (بازار قدیم دزفول)
آدرس: ایران – خوزستان – دزفول – بلوار شریعتی
- آرامگاه یعقوب لیث صفاری
آدرس: ایران – خوزستان – دزفول – اسلام‌آباد
- بافت قدیم دزفول
آدرس: ایران، خوزستان، دزفول