شهری در کشور افغانستان با نام غلغله وجود دارد که یکی از آثار باستانی مهم این کشور و جزء میراث فرهنگی جهان محسوب می شود. شهر غلغله قدمتی به اندازه ی ۲۰۰۰ سال دارد که در گذر تاریخ بارها تخریب شده و اولین بار هم توسط چنگیزخان مغول به نابودی رسید. این شهر با توجه به قدمت و جذابیت هایی که دارد از سال ۲۰۱۲ در فهرست آثار یونسکو به ثبت رسیده و مرمت و بازسازی نیز توسط گروهی آلمانی با مدیریت آیکوموس نیز آغاز گردیده است. برای آشنایی بیشتر و کاملتر با شهر غلغله در افغانستان می توانید در ادامه ی این مطلب از مجله ی گردشگری الی گشت با ما همراه باشید.
مطالب مرتبط: این تصاویر از زندگی عشایر افغانستان شما را میخکوب می کنند! افغانستان، سرزمینی ناشناخته + ویدئو هزار و یک دلیل برای سفر به تاجیکستان
همانطور که در بالا گفتیم، شهر غلغله در افغانستان ویرانه هایی باقی مانده به وسعت چهار تا پنج هکتار است که بر فراز تپه ای خاکستری رنگ در میان مزارع و کشتزارها در قریه سعیدآباد قرار دارد که به شهر غلغله مشهور می باشد. شهر غلغله در افغانستان یکی از هشت اثر تاریخی بامیان است که به عنوان میراث فرهنگی جهانی در سازمان یونسکو به ثبت رسیده است و سالانه صدها گردشگر داخلی و خارجی را به سمت خود جذب می کند. در دنیای امروزی از این شهر که مطابق با مستندات تاریخی، روزگاری پایتخت یکی از بزرگترین حکومت های اسلامی بوده، بجز چند مغاره، تعدادی دیوارهای تخریب شده، برخی برج های دیده بانی و یک منار مسجد، چیز دیگری باقی نمانده است.
اگر گذرتان به شهر غلغله در افغانستان افتاد، در ابتدا با ویرانه هایی روبرو خواهید شد که دیوارهای بسیار ضخیمی دارد و نشانگر استحکامات قوی برای جلوگیری از نفوذ دشمن به داخل شهر می باشد. یکی از باستان شناسان افغانی به نام پروفسور زمریالی طرزی با توجه به این که هشت سال در بامیان به تحقیقات و کاوشگری های باستان شناسی پرداخته نیز گفته است که در زمان آبادی این شهر، ساکنان شهر غلغله در افغانستان آب مورد نیاز خود را از یک تونل زیر زمینی تامین می کردند. به گفته وی، این نوع تونل در برخی دیگر از آثار تاریخی بامیان نیز دیده شده است. روایات افسانه گونه ای نیز در بین ساکنان محل وجود دارد که وجود این تونل آب رسانی مخفی را تایید میکند. بر اساس این روایات منبع این تونل آبرسانی، چهار کیلومتر دورتر از شهر قرار داشته است.
برخی از تاریخ شناسان معاصر افعانستان، جمعیت این شهر را در زمان آبادی آن تخمین زده اند و یکی از تاریخ نگاران معاصرکشور به نام کاظم یزدانی نیز بر این باور است که جمعیت شهر غلغه در اوج رونق و شکوه از چهار هزار نفر بیشتر نبوده چرا که مطابق با آنچه که از نشانه ها و آقار باقی مانده مشخص است که محدوده ی شهر بیشتر از این تعداد را گنجایش نداشته است. شهر غلغه در زمان آبادی خود شهر بامیان یا “بالاحصار” بامیان یاد میشده و روزگاری پایتخت سلسله پادشاهان “آل شنسب” بوده است. بنابر باور اکثر تاریخ نویسان، شهر غلغله در زمان سلطنت خاندان شنسبانیه غوری توسط سلطان “علاءالدین جهان سوز” ساخته شد و پس از آن سال ها به عنوان پایتخت حکمرانی این خاندان باقی مانده است.
کاظم یزدانی نیز معتقد است که شهر غلغله در قدیم بالاحصار بامیان بوده که از ظهور اسلام تا اوایل قرن هفتم هجری، حکم پایتخت برخی از سلاطین اسلامی را داشته است. بر بنیاد گفته‌های این تاریخ نگار، پیش از حملۀ سپاهیان مغول به رهبری چنگیز خان در سال ۶۱۸ هـ. ق ( ۱۲۲۱میلادی) در بامیان، این شهر محل حکمروایی حاکمان آل شنسب غوری خوارزمشاهی بوده است. به باور او دلیل ویرانی شهرغلغله، مقاومت و پایداری حاکم خوارزمشاهی علیه سپاه مغول بوده است که در اثر این مقاومت یکی از نواسه‌های چنگیز به نام “ماتکین” به تیر یکی از محافظان قلعه کشته می‌شود، سپس خان مغول به خشم آمده و دستور می‌دهد به هر قیمتی که شده این شهر را با خاک یکسان کند. پس از مقاومت های بسیاری که شهر غلغله در مقابل سپاه مغول در سال ۶۱۸ هجری قمری انجام داد این شهر به آتش کشیده شد و لشکریان مغول آن طوری که تصمیم گرفته بودند شهر را آتش زدند و ساکنان آن نیز از دم تیغ گذراندند.
مطابق با آنچه که در کتاب بامیان سرزمین شگفتی ها توسط کاظم یزدانی نوشته شده اینطور بیان شده است که وقتی مغول‌ها بر قلعه یورش بردند، جنگ خونینی رخ داده و از هر گوشه فریاد، گریه، زاری و هلهله بلند بوده است؛ شاید به همین خاطر پس از ویرانی نام «غلغله» را که به معنی غوغا و فریاد است، بر آن نهادند. جالب است بدانید که در زمان گذشته به عبارتی بین قرن های ۱۰ و ۱۱ میلادی نام شهر غلغله در افغانستان «بامیان» و «بالا حصار بامیان» بوده است که پس از ظهور اسلام تا اوایل قرن هفتم هجری پایتخت برخی حاکمان اسلامی چون «آل شنسب» و شاهان «غور» نیز بوده است.
عشقی که شهر غلغله را به آتش کشاند! درباره این شهر تاریخی در افغانستان، افسانه های محلی بسیار وجود دارد که گفته می شود چنگیز توان فتح شهر را در خود نمی دیده و لشکریانش مدت ها برای یافتن راه نفوذ به شهر سرگردان مانده بودند تا به مجادله جهت اشغال آن بپردازند. سرانجام دختر جلال الدین محمد خوارزم شاه حاکم آن وقت شهر غلغله که عاشق سرباز جوان مغولی شده بود خیانت کرده و نامه ای برای مهاجمین نوشت و آن را توسط کمان در میان اردوی دشمن انداخت. وی توسط این نامه به لشکریان مغول خود فهماند که فتح قلعه با مشکل روبرو است و تا زمانی که سرچشمه کانال آبرسانی حصار بسته نشود و مدافعیت شهر از آن استفاده و رفع تشنگی کنند، فتحی نصیب مغول ها نخواهد شد. به این ترتیب سپاه مغول سر چشمه آب شهر غلغله را که در “دره کالو” قرار دارد با نمد و تخته سنگ ها مسدود کردند و بدین ترتیب مقاومت محافظان شهر در هم شکست و اردوی مغول پس از فتح شهر، آن را ویران کرد.
از شهر غلغله در افغانستان که روزگاری مرکز تجارت شمرده می شده در حال حاضر دیوارهایی فروریخته باقی مانده در کنار مغازه های تخریب شده که تنها حسرت را به دنبال خودشان دارا هستند همچنین مخروبه های این شهر در زمان جنگ های داخلی نیز به شدت آسیب دیده است. با آنکه سال گذشته بخش هایی از این شهر بزرگ تاریخی با حمایت مالی کشور ایتالیا ترمیم و بازسازی شده است، قسمت های دیگر آن اما طی سالیان اخیر، در نتیجه بارش سنگین برف و باران فرسوده تر از گذشته شده و در معرض خطر نابودی کامل قرار گرفته است.
همانطور که در بالا هم اشاره کردیم، گردشگران داخلی و خارجی بسیاری سالانه از این شهر دیدن می کنند و بر اساس آنچه که مسئولان منطقه بامیان از حضور گردشگران اعلام کرده اند این شهر و سایر مراکز باستانی بامیان بخشی از پروژه های این چنینی کع سبب پیشرفت صنعت گردشگری افغانستان می شود نیز حمایت می کنیم. در شهر غلغله جاذبه هایی نظیر مجسمه‌های بودا، شهر ضحاک، دره اژدر، بند امیر، دره آجر، دره فولادی و شهر بربر وجود دارد که از جمله مراکز گردشگری بامیان محسوب می شود، جهت بازدید از آن ها می توانید بلیت یک روزه آن ۶۰ افغانی است و اعتبار آن نیز یک روزه استرا تهیه کنید.