ایران پر از دیدنی های زیبا و جذاب فرهنگی، تاریخی و طبیعی است. در هر شهر و دیاری از ایران می توانید جاذبه های زیادی را ببنید که در این میان شاهکارهای معماری ایران جایگاه ویژه ای دارند که بازدید از هرکدام از آن ها می تواند تجربه ای خاص و متفاوت باشد. این آثار به جا مانده از تاریخ با شکوه ایران هستند که از دوران های متفاوتی بر جا مانده اند. با الی گشت همراه شوید تا به بررسی برخی از این بناهای باشکوه بپردازیم.
مطالب مرتبط: تنها قنات ایران که توسط جن ها و دیوها حفر شده! بزرگترین یخدان خشتی ایران و جهان، یخدان موئدی
برج آزادی در تهران تنها نمادی از این شهر نیست بلکه تبدیل به نمادی برای کل کشور شده است. ساخت این برج در سال ۱۳۴۹ خورشیدی توسط حسین امانت تکمیل شد. معماری برج آزادی برگرفته شده از معماری باستانی ایران در دوران هخامنشیان، ساسانیان ومعماری اسلامی است. در قسمت پایین این برج چندین سالن ساخته شده است که در آن ها نگارخانه، کتابخانه و موزه احداث شده است. برای ساخت این بنا در سال ۱۳۴۵ یک مسابقه برگزار شد که حسین امانت مهندس معمار بیست و چهار ساله که تازه از دانشگاه هنرهای زیبای دانشگاه تهران فارغ التحصیل شده بود توانست نفر اول شود و طرح او ساخته شد. این بنا در سه طبقه ساخته شده است و دارای چهار آسانسور، دو راه پله و ۲۸۶ پله است.
طول این مورد از شاهکارهای معماری ایران ۶۳ متر است که ارتفاع آن از سطح زمین ۴۵ متر و از کف موزه ۵ متر است. گفته می شود در ساخت برج آزادی چهل و شش هزار قطعه سنگ بریده، پرداخت شده و به کار رفته است. به گفته حسین امانت: نقوشی که در میدان هست و باغچه ها و گل کاری ها را شکل می دهد، از طرح داخلی گنبد مسجد شیخ لطفالله اصفهان الهام گرفته شده؛ منتها هندسه دایره گنبد تبدیل به بیضی شده است. روابط لگاریتمی جالبی در هندسه و ابعاد گنبد مسجد شیخ لطف الله هست که دانش عمیق ریاضی معماران ایران در دوره های گذشته را نشان می دهد.
کاشان با خانه های تاریخی اش شهرت دارد، که برخی از آن ها امروز تبدیل به هتل هایی لوکس شده اند. در میان تمامی این خانه ها می توان خانه بروجردی ها را در صدر زیباترین آن ها قرار داد. ساخت آن به دوران قاجار باز می گردد و در محله سلطان میر احمد بنا شده است. این خانه با بادگیرهای قرینه هلالی شکل زیبایی بر بام تالار و کلاه فرنگی روی آن یکی از زیبا ترین جلوه های معماری ایرانی را به معرض نمایش می گذارد. به طوری که در کتیبه چهار طرف تالار آن آمده است، ساخت بنا به سال ۱۲۹۲ هجری قمری بازمی گردد.
نقاشی های زیبا و گچ بری ها دیدنی خانه زیر نظر صنیع الملک، نقاش بزرگ ایران و عموی کمال الملک اجرا شده است. صاحب این خانه، حاج سید مهدی نطنزی از بازرگان های نطنزی مقیم کاشان و معمار آن استاد علی مریم کاشانی بوده است. هدف او از ساخت این خانه برآورده کردن شرط تعیین شده از طرف پدر دختر مورد علاقه اش بوده است.
گنبد سلطانیه، در شهر سلطانیه در استان زنجان قرار دارد و یکی ازشاهکارهای معماری ایران در دوره ایلخانی است. این گنبد در حد فاصل سال های ۷۰۴ تا ۷۱۲ هجری قمری، به دستور اولجایتو پادشاه مغول، معروف به سلطان محمد خدابنده و با نظارت خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی ساخته شده است. گنبد هشت ضلعی که طول هر ضلع آن ۸۰ گز است. هشت مناره نیز در اطراف گنبد دارد؛ و قدیمی ترین گنبد دوپوش موجود در ایران است.
گفته می شود دلیل ساخت ۸ در برای گنبد ۸ در بهشت بوده است. رنگ گنبد آبی است. گنبد سلطانیه بزرگ ترین گنبد آجری در جهان است. هدف او از ساخت گنبد انتقال پیکر امام اول و امام سوم شیعیان به ایران بود اما به دلیل خوابی که دید از این تصمیم منصرف شد. بنا دربرگیرنده دو دوره تزئینات می باشد. دور اول تزئینات آجر و کاشی بوده که به واسطه آجر و کاشی آیاتی از قرآن کتاب آسمانی بر روی آن نوشته شده است.
این مسجد از شاهکارهای معماری ایران است و یکی از مهم ترین مساجد شهر اصفهان محسوب می شود. ساخت آن به دوران صفویه باز می گردد و در معماری اسلامی از اهمیت بالایی برخوردار است. می توان گفت که مجسد امام نشان دهنده شاهکاری از معماری، کاشی کاری و نجاری قرن یازدهم هجری است. مسجد امام در کنار میدان نقش جهان اصفهان به عنوان یکی از میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند.
شاه عباس دستور ساخت مسجد را صادر کرد و ساخت آن از بیست و چهارمین سال سلطنت وی شروع شد. تزئینات و الحاقات آن در دوره جانشینان او به اتمام رسید. شاه عباس مسجد را برای شادی روح جدش، شاه طهماسب بنا نمود. کتیبه سردر مسجد به خط ثلث علیرضا عباسی و در سال ۱۰۲۵ حاکی از آن است که شاه عباس این مسجد را، که در کتیبه مسجد جامع نامیده شده، از مال خالص خود بنا کرد. بینندگان پس از ورود از ورودی و هشتی طی سلسله مراتبی و با چرخش از دالان ها وارد صحن مسجد شده و در جهت قبله قرار می گیرند. در اصلی مسجد شاه که در ضلع جنوبی میدان و در زیر مقرنس عالی سردر باشکوه آن واقع گردیده و با نقره و طلا پوشش داده شده شامل اشعاری به خط نستعلیق است.
مسجد نصیرالملک یکی از مساجد قدیمی شیراز می باشد و جزو شاهکارهای معماری ایران به حساب می آید. این بنا به دستور میرزا حسن علی خان ملقب به نصیرالملک، که از اعیان و اشراف شیراز بود، ساخته شد. معماری آن کار محمد حسن معمار بوده است. مدت ساخت آن حدود ۱۲ سال و از سال ۱۲۵۵ تا ۱۲۶۷ خورشیدی ساخت آن طول کشیده است. وسعت این مسجد ۲۹۸۰ متر مربع است. در ورودی دارای طاق نمایی بزرگ است که سقف آن با کاشی های هفت رنگ مزین گشته است. ازاره طاق نمای آن از سنگ گندمک است و طاق نمای ورودی آن دارای مقرنس کاری زیبایی از کاشی هفت رنگ است.