یکی از قدیمی ترین شهرها و منطقه ها نه تنها در ایران بلکه در جهان، شهر ری است. شهر ری با این که امروزه یکی از مناطق شهر تهران به حساب می آید اما، به عنوان یک ابَر شهر بسیار مهم در تاریخ ایران و اسلام نقش آفرینی نموده است. شهر ری امروزه منطقه ی ۲۰ شهر تهران است. جالب است بدانید که ری در لغت به معنای شهر سلطنتی است و این خود از تمام داستان این شهر سابق کهن می گوید هر آن چه که ما می خواهیم برای شما بازگو نماییم. امروز ما در الی گشت می خواهیم با شما یک ری گردی حسابی داشته باشیم تا از ۰ تا ۱۰۰ شهر ری و هر آن چه که باید از آن بدانید را به اتفاق یکدیگر مورد بررسی قرار دهیم.
مطالب مرتبط: کشف لایه های تاریخی جدید در شهر ری دژ رشکان شهر ری، میراث اشکانیان معرفی محله های قدیمی تهران
ری را که ما امروزه به نام شهر ری و یا شاه عبدالعظیم می شناسیم، همانطور که در قسمت مقدمه گفتیم، سرزمینی بسیار قدیمی و کهن است و قدمتی چند هزارساله دارد. ری گردی خود را با این مطلب آغاز می کنیم که ری در قسمت جنوبی شهر تهران قرار گرفته است. البته این نکته برای شما کاملا است که وقتی اسم شهر ری می آید، اولین چیزی که در ذهن هر کسی جرقه می زند، شاه عبدالعظیم حسنی است و حتی برای بسیاری از مردم، شهر ری و حرم شاه عبدالعظیم حسنی یکی هستند.
شاه عبدالعظیم حسنی یکی از جاذبه های زیارتی و مقدس بسیار مشهور و محبوب شهر ری است و بسیاری از افرادی که به این منطقه می روند، برای زیارت از حرم مقدس شاه عبدالعظیم به این منطقه عزیمت می کنند.
بیایید تا ری گردی خود را به صورت جدی آغاز کنیم. از نظر تقسیمات شهری و جغرافیایی، شهرستان رى یکى از شهرسـتان هاى استان تهران است که از شـمال به تهران و از جنوب به قم و از مشرق به پاکدشت و ورامین و از مغرب به اسلامشهر، رباط کریم و زرند می رسد.
شهر رى در جنوب شرقى شهر تهران و به فاصله ی ۱۴ کیلومتر از مرکز شهر تهران قرار گرفته است. مساحت و وســعت شهر ری، بالغ بر ۲۶۹۶ کیلومترمربع است و جمعیت ساکن در این شهر، بیش از ۸۰۰ هزار نفر می باشد.
شهر رى با این که بخشی از مناطق ۲۲ گانه ی تهران به حساب می آید اما به هر حال مرکز شهرستان رى محسوب می گردد. از لحاظ جغرافیایی، ارتفاع متوسط این شهر از سطح دریا ۱۰۶۲ متر است. نام شهر ری در منابع مختلف، به اشکال مختلفی مطرح شده است؛ یکی رگا (rega) و دیگری رگه (rege). رگا و رگه و ری به معنای شهر سلطنتی و جایگاه سلطنت است و این نام از ابتدا تا به کنون بر روی این شهر بوده است.
یکی از نکاتی که شما باید در زمینه ی ری گردی از آن اطلاع داشته باشید این است که، ری از نظر آب وهوایی، شهر رى دارای آب و هوایی گرم و خشک است و متوسط بارندگى در این شهر، معمولا تا ۲۰۰ میلى لیتر می باشد. البته از نظر توپوگرافی، شهرستان رى در دشت واقع شده و کوه هاى آن شامل کوه بى بى شهربانو، آراد کوه، کوه مره هستند.
رودخانه هاى نزدیک به حوزه ی شهر ری را رودخانه ی کرج، رودخانه ی جاجرود، رودخانه ی شور و رودخانه ی کن تشکیل می دهند. البته از نظر پوشش گیاهی، شهرستان ری به خاطر دارا بودن آب و هوای نیمه صحرایی خود دارای جنگل های طبیعی و زیادی نیست و جنگل موجود در آن نزدیک به ۴۰۰ هکتار وسعت دارد.
پوشش گیاهی این منطقه عبارت است از درختان گز و همچنین گیاهان خوراکی و دارویی همچون: خاکشیر، گل گاو زبان، کاسنی، کرچک و پونه در بسیاری از نقاط این حوزه رشد می کند. خب، در این بخش از ری گردی از نظر آب و هوایی و همچنین تقسیمات شهری و جغرافیایی، شهرستان ری و شهر ری را به صورت کامل شناختیم.
بیایید تا ری گردی خود را در بخش تاریخی این منطقه ی کهن پی بگیریم. با این که گذر ایام و پی در پی بودن شب و روز، هنوز هم در شهر ری می توانیم نشانه هایی از تمدنی بزرگ و باستانی را در شهر ری ببینیم.
شهر ری در دوران پیش از اسلام مرکز بزرگ دینی زرتشتیان بوده است و به وسیله ی موبد موبدان، حکومتی مرکزی در آن در جریان بوده است. ری در دوران حکومت مادها و هخامنشیان و حتی شاید قبل از آن، شهری مقدس و بسیار مهم نیز به شمار می آمده است.
به هر حال باید بدانید که شهر ری در مسیر جاده ی ابریشم و همدان (هگمتانه) قرار گرفته بوده است و از نظر تجاری هم مهم بوده و به همین خاطر، ساکنین شهر ری اکثرا به پیشه ی تاجری و فروشندگی مشغول بوده اند. در دوره ی پی از اسلام نیز، شهر ری در آغاز قرن ۴ پس از اسلام و شروع حکومت مردآویج از حاکمان سلسله ی زیاریان، به دوره ی شکوه خود وارد شد و در سال ۳۱۹ هجری به عنوان پایتخت نیز انتخاب شد.
در این آثار، پیوند فرهگ ایران باستان و ایران پس از اسلام را به زیبایی هر چه ممکن می توانید مشاهده و ملاحظه نمایید. در این قسمت کاملا تاریخی با یک ری گردی هوشمندانه هم می توانید از حرم مقدش شاه عبدالعظیم حسنی بازدید و زیارت کنید وهم به کلی از جاذبه ها و مکان های دیدنی این شهر بروید و یک گردش تاریخی و مذهبی را حتی در یک روز داشته باشید.
پس از زیارت از حرم شاه عبدالعظیم می توانیم ری گردی خود را به بازار ۵۰۰ ساله ای که در کنار حرم قرار گرفته است، بکشانید و از کباب و ریحون های این بازار خودتان را غرق در لذت خوردن یک غذای خوشمزه کنید. اگر به قسمت جنوب غربی میدان حضرت عبدالعظیم بروید، می توانید به کاروانسرای شاه عباسی که از آثار دوره ی سلطنت صفویه است، بروید.
در ری گردی خود از چشمه علی به سادگی نگذرید و حتما به این جاذبه ی طبیعی نیز سر بزنید. اگر دوست دارید بیشتر به دامان طبیعت شهر ری بروید، می توانید در دامنه ی شمالی کوه بی بی شهربانو به سراغ دخمه ی گبری ها که مربوط به دوره ی ساسانیان است، بروید.
البته پیشنهاد می کنیم که تا پای ری گردیتان در راه است، به قلعه ی طبرک و قلعه ی گبری ها که بازمانده های دوران باستانی در شهر ری هستند نیز سر بزنید. بیایید تا در ادامه ی ری گردی به معرفی برخی از جاذبه های شهر ری بپردازیم.
حرم شاه عبدالعظیم یا شابدلعظیم خودمان، محل دفن عبدالعظیم حسنی است که یکی از نوادگان پیشوای دوم شیعیان، حسن بن علی بن ابیطالب است. این آرامگاه مربوط به دوره ی ایلخانی – دوره ی صفوی – دوره ی قاجار است. این اثر در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
آرامگاه ابن بابویه ملقب به شیخ صدوق است که در گورستان قدیمی پایتخت شهر ری قرار گرفته است. این آرامگاه بنایی هشت ضلعی است که از ایوانی با قوس بزرگ رومی و تزیینات آینه کاری تشکیل شده است. در این آرامگاه، کتیبه ای حاوی آیاتی از قرآن مجید و به خط نستعلیق میرزا عمو که از خوشنویسان بسیار معروف دوره ی سلطنت ناصرالدین شاه قاجار در این آرامگاه وجود دارد.
یکی دیگر از جاذبه های شهر ری که تمِ مذهبی دارد، آرامگاه بی بی شهربانو است که بر بالای کوه و یک چشمه قرار گرفته است. کتیبه ی موجود در این زیارتگاه و همچنین باور مردم شهر ری این است که این مقبره متعلق به بی بی شهربانو و همسر امام حسین (ع) می باشد. بنای اولیه و اصلی این آرامگاه در دوره ی ساسانی ساخته شده است. در سده های بعدی به وسیله ی احداث رواق و دیوارها و اتاق های مختلف و راهرو محوطه ی اصلی را به دو صحن تقسیم و به صورت کنونی در آورده است. در دوره ی دیالمه گنبد بقعه روی آن ساخته شده است.
بیایید در ری گردی آتشکده ی بهرام یا آتشکده ی ری یا تپه میل از جمله آثار دوران از زمان سلسله ی ساسانیان است که در ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر ری به سوی ورامین بر بلندترین قسمت تپه ای پهناور در روستای قلعه نو قرار گرفته است، برویم. این آتشکده از دور شبیه به یک میل است و علت آن هم این است که بقایای این آتشکده بر روی دو پایه ی بزرگ بنا شده است و به همین دلیل تپه ای که این آتشکده بر روی آن قرار گرفته است، به تپه میل نیز مشهور می باشد.
باروی ری در محدوده ی چشمه علی در بالای نقش برجسته ی فتحعلی شاه قرار گرفته است و قدمتی ۶ هزار ساله دارد و احتمالا متعلق به دوران مادها است. در ری گردی و بازدید از باروی ری شما در واقع از دیواری با کاربردی تدافعی و نظامی دیدن می کنید که دور تا دور شهر را در دوران حکومت اشکانیان در بر می گرفته است.
در حال حاضر تنها حدود ۳ کیلومتر از بقایای این دیوار که قسمتی از آن بر روی صخره ی چشمه علی واقع شده، باقی مانده است.