ریگ جن محل ملاقات شجاعان است. افرادی که هم خودشان و هم دیگران می‌دانند که از هیچ موجود واقعی و غیرواقعی ترسی نداشته و همیشه خود را به دل خطر می‌اندازند. ریگ جن محل ملاقات افراد ماجراجو است. افرادی که حاضرند فرسنگ‌ها مسافت را طی کنند تا خودشان را در دل دنیای خطرناک این کویر بی‌انتها قرار دهند. ما هم امروز قرار است با شما سفری مجازی به این کویر را تجربه کنیم. اگر از آن دسته افرادی هستید که سفر به ناشناخته‌ها شما را به وجد می‌آورد و سرتان درد می‌کند برای دردسر درست کردن، پس در این سفر کوتاه اما تکرار نشدنی ما را همراهی کنید.
ریگ جن و کویر نوردی بدون شک یکی از تفریحات پرطرفداری است که شجاعت و قدرت زیادی می‌خواهد. حضور در مرموزترین کویر کشور ایران و تماشای دیدنی‌های منطقه گرمسار، چون به لحاظ جغرافیایی دسترسی سختی به مناطق شهری دارد، سبب شده که همچنان ناشناخته و راز آلود باقی بماند. البته در حال حاضر به واسطه امکانات متعددی که در اختیار کویر نوردان قرار گرفته، سفر به این مناطق پر رونق شده است. اما هنوز هم کویر ریگ جن یکی از مناطق پر خطر است که برای سفر به این منطقه و حضور در آن شما قبل از هر امکانات و تجهیزاتی به شجاعت فراوان احتیاج دارید. بهتر است قبل از انجام واقعی این سفر، با ما در این مطلب همراه شوید و میزان شجاعت خود را بسنجید.
آدرس: استان سمنان در مرز سمنان و اصفهان، شهرستان گرمسار، پارک ملی کویر، کویر ریگ جن.
کویر ریگ جن تقریباً یکی از سخت‌ترین و خطرناک‌ترین مناطق جهان به حساب می‌آید. در قسمت غرب و جنوب غرب دشت کویر قرار گرفته و در طول سال توریست‌ها و گردشگران داخلی و خارجی زیادی به قصد حضور در این کویر، عازم ایران و این منطقه می‌شوند. کویر زیبای ریگ جن دقیقاً در مرز استان‌های اصفهان و سمنان قرار گرفته و ۳۸۰۰ کیلومتر مربع وسعت دارد. که با این وسعت فراوان، لقب سومین ریگ زار وسیع ایران را به خود اختصاص داده است.
البته چون قسمت اعظم این کویر در سمنان است، آن را متعلق به این شهر می‌دانند. محدوده جغرافیایی این کویر تقریباً در مرکز ایران است و گسترش آن از قسمت شمال غرب به جنوب شرق انجام شده. در میان کویرهای ایران کویر ریگ جن یکی از زیباترین آنها است. این کویر شما را با مناظر بدیع و کمتر دیده شده‌ای که برایتان به نمایش در می‌آورد، به شدت غافلگیر خواهد کرد. بد نیست بدانید که قسمت جنوب شرق این کویر را “دم ریگ” نامیده‌اند.
شاید ندانید که کویر زیبای ریگ جن در اصل یک دشت فرسایش یافته است که تمام مواد فرسایشی و رسوبات آن از دامنه‌های البرز منشأ دارند. این کویر محل زندگی تپه‌های هرمی ماسه‌ای، باتلاق‌های متعدد نمکی و رسوبات است که هیچ علائم حیاتی در آنها دیده نمی‌شود. پوشش گیاهی در این کویر وجود ندارد و به همین دلیل شن‌ها مدام در حال حرکت بوده و ظاهر کویر را به سرعت تغییر می‌دهند.
این کویر از قسمت شمال به جاده نظامی شهر سمنان به سمت معلمان، ارتفاعات زیبای کوه گوگرد و گرمسار، از قسمت غرب به پارک وسیع ملی کویر، ارتفاعات نخجیر، شیطان کوه، کوه طلحه، تنگه ظلمات، کوه دم، از قسمت شرقی به محور ارتباطی جندق به سمت معلمان و از قسمت جنوبی به چوپانان، انارک و کوه ملا هادی خواهد رسید.
همان طور که در قسمت ابتدایی این مطلب هم اشاره کردیم کویر زیبا اما مخوف ریگ جن یکی از ترسناک‌ترین کویرهای ایران است حتی در نقشه‌های قدیمی هم نام آن وجود ندارد. شما در این کویر با مرداب‌های متعدد و مخوفی روبرو هستید که به راحتی هر موجود زنده‌ای را به کام مرگ خواهند کشاند. البته متأسفانه باید بگوییم که در این سال‌های اخیر به علت وجود خشکسالی‌های مداوم و عدم وجود بارندگی، دیگر این باتلاق‌ها در این کویر شکل نمی‌گیرند.
همچنین جالب است که بدانید در ریگ جن هیچ‌گونه چاه یا چشمه‌ای وجود ندارد. رودخانه “ورگی” هم که از قسمت شمالی این کویر شروع شده، تنها رودی است که به کویر پا می‌گذارد و آب به شدت شوری دارد. البته بد نیست بدانید که در قسمت حاشیه شمال شرق ریگ جن هم عظیم‌ترین رودخانه‌های کویری کشور ایران با نام “حبله رود” و “رودسر دره” در حال جوش و خروش هستند که آب آنها هم شور است. رودخانه‌های دیگری مانند “زورمند” و “رامه” هم از حاشیه ریگ جن عبور آرام و بی سروصدایی دارند.
سال‌های طولانی کویر ریگ جن محلی مخوف و ترسناک بود که موجودات زنده و مسافران زیادی در این کویر به کام مرگ کشیده می‌شدند. هیچ‌کس حتی به این اتفاقات توجهی هم نمی‌کرد. به عبارتی همه از این کویر وحشت داشتند و هیچ‌کس حتی جرئت نداشت که برای کشف ناشناخته‌های آن، پا به این کویر بگذارد. باتلاق‌های ترسناک و مخوفی که مانند یک باتلاق لجنی شما را درون خود می‌کشیدند یکی از تله‌هایی بود که بر سر راه تمام مسافران و گردشگران این منطقه وجود داشت.
نام این کویر برای سال‌های طولانی فقط در سفرنامه دو کویر شناس اروپایی آقایان “سون هدین” و” آلفونز گابریل” دیده می‌شد که فقط از نزدیکی این کویر عبور کرده بودند. به عبارتی عبور از این کویر به سلامت برای تمام افراد فقط یک خواب و رویا بود.
اما در سال ۱۹۹۷ آقای “علی پارسا” که یک کویرشناس سرشناس و ماهر مقیم آمریکا بودند و همچنین آقای “میرانزاده” که در آن زمان رئیس وقت پارک ملی کویر بودند، برای نخستین‌بار با هواپیما از فراز این کویر عبور کردند. تقریباً یک سال بعد از این اتفاق آقای “علی پارسا” با اتومبیل خود به دل این کویر مخوف سفر کردند و از آن به بعد ریگ جن یکی از مقاصد سفر پرطرف‌دار در میان کویر شناسان و کویر نوردان شد.
برای رفتن به این کویر ۲ مسیر وجود دارد.
برای رفتن به ریگ جن پیشنهاد می‌کنیم که مسیر جندق به طرف ریگ جن را انتخاب کنید. این مسیر همان مسیری است که کویر نوردان آن را انتخاب می‌کنند. در این مسیر اول از همه شما باید خود را به جندق برسانید که تقریباً ۱۷۰ کیلومتر با تهران فاصله دارد. بعد از آن از قسمت غرب جندق باید به طرف ریگ جن بروید. زمانی که در مسیر ناملایم و پرپیچ و خم جندق قرار می‌گیرید، به رودخانه‌ای عریض خواهید رسید که بعد از گذشتن از این رودخانه تپه‌های ماسه‌ای و کوه‌های کویر به شما خوش آمد می‌گویند.
قسمتی از این منطقه کاملاً مسطح است و تپه‌های کوچکی آن را تشکیل داده‌اند. عبور از این قسمت بدون هیچ سختی انجام خواهد شد. اما بعد از این منطقه شما با یک منطقه وسیع باتلاقی روبرو می‌شوید که عبور از آن تقریباً غیر ممکن است. سعی نکنید که از این منطقه باتلاقی عبور کنید، باید آن را دور بزنید و راه خود را در جهت شمال غرب ادامه دهید. در ادامه مسیرتان به شمال ریگ جن خواهید رسید و کوه دماوند را هم در آنجا ملاقات خواهید کرد. وقتی از رودخانه خشک “نخجیر” گذشتید، حالا این پاسگاه ملک آباد ورامین است که خود را به شما نشان می‌دهد. این مسیر تقریباً ۱۰۰۰ کیلومتر مسافت دارد.
البته در حال حاضر جاده‌ای را به طول ۷۰ کیلومتر در این کویر احداث و بهره‌برداری کرده‌اند که ورود شما به آن را بسیار ساده‌تر خواهد کرد. در همین راستا مناسب‌ترین راه برای دسترسی به این کویر از قسمت شمال شرق پارک ملی کویر خواهد بود. البته برای ورود و عبور از این منطقه شما باید حتماً مجوز حفاظت محیط زیست داشته باشید. بعد از اینکه مجوز را گرفتید، حالا باید از شهر گرمسار به طرف پارک ملی کویر بروید. خود را به جاده سنگ فرش شده ملک آباد برسانید و از آنجا به طرف ریگ جن راه خود را ادامه دهید.
در زمان سفر به کویر ریگ جن بد نیست بدانید که باد قالب در این منطقه از قسمت غرب به شرق است و شیب تند تپه‌ها در این کویر همگی در بخش شرقی هستند. بر همین اساس عبور از ریگ جن در قسمت شرق به غرب آن بسیار طاقت فرسا و سخت خواهد بود.
کویر ریگ جن مانند تمام بیابان‌های دنیا از تابش شدید نور آفتاب بهره فراوانی برده و به همین دلیل منطقه‌ای به شدت گرم به حساب می‌آید. همچنین اختلاف دما میان روز و شب در این کویر گاهاً به بیشتر از ۵۰ درجه سانتیگراد می‌رسد. در ۸ماهه اول سال این کویر کاملاً گرم و خشک است و فقط در ماه‌های سرد سال کمی مرطوب خواهد شد.
بر همین اساس بهترین زمان سفر به ریگ جن، نیمه دوم سال است. به عبارتی فصل پاییز خصوصاً مهر ماه مناسب‌ترین زمان برای سفر به این کویر است. البته فصل زمستان هم زمان مناسبی است اما چون هوا در این فصل قابل پیش بینی نیست، شما باید قبل از سفر خود هواشناسی را دقیق چک کنید. فراموش نکنید که تابستان در ریگ جن هوا به قدری گرم است که شما را خواهد پخت.
کویر ریگ جن که نام دیگر آن دشت ارواح است، شرایط جغرافیایی سختی دارد. این منطقه در سال‌های طولانی یک منطقه مرموز و ناشناخته بود که به آن مثلث برمودای ایران هم می‌گفتند. به زبان محلی “ریگ” در اصل “شن روان” است. “جن” هم به معنای “پنهان و پوشیده”.
البته جن از کلماتی مانند جنت و جنین هم نشئت می‌گیرد که دلیل آن پوشیده بودن این مسائل از دید انسان است. شاید ندانید که علت نام‌گذاری این کویر کشف نشدن آن در طول سالیان است. تپه‌های مرتفع، باتلاق‌های نمکی و اتفاقات شگفت انگیزی که برای آنها هیچ دلیل منطقی وجود ندارد، همگی دست به دست هم داده‌اند تا این منطقه نام ریگ جن را به خود بگیرد. البته یکی دیگر از دلایل نام‌گذاری آن گرمای به‌شدت زیاد این کویر بوده که از جنس آتش است. در همین راستا ذچون در قرآن جنس جنیان از آتش است، احتمال می‌رود که دلیل دیگر نام‌گذاری این کویر، همین موضوع باشد.
البته راز و رمزهای فراوانی هم در مورد این کویر وجود دارد. جنوب کویر ریگ جن مملو از تپه‌های ماسه‌ای است که وقتی باد در میان این تپه‌ها حرکت می‌کند، آوایی ترسناک به گوش شما می‌رسد. همچنین اختلاف دمای زیاد میان شب و روز سبب خرد شدن سنگ‌ها می‌شود که این اتفاق را گریه سنگ می‌نامند. ناگفته نماند که مردمان محلی بروز تمامی این اتفاق را بر اساس منشأ متافیزیکی می‌دانند.
در ادامه همان‌طور که گفتیم این کویر به‌واسطه باتلاق‌های نمکی و تپه‌های شنی، به یک منطقه مردابی و خطرناک تبدیل شده که هر جنبنده‌ای را در کسری از ثانیه به دل خود می‌کشد. این موضوع سبب شده است که محلی‌ها این کویر را محل استقرار اجنه و ارواح بدانند. آنها ادعا دارند حتی حرکت ماسه‌ها بر اثر باد و تغییر شکل تپه‌ها هم امری کاملاً شیطانی است.
در این بین جالب است که بدانید “سون هدین” که یک کویر نورد سوئدی است در کتابی که با نام “کویرهای ایران و افسانه‌های آن” چاپ کرده این‌گونه می‌گوید که:
“در مرکز کویر ریگ جن یک بهشت گمشده وجود دارد. بهشتی که در دل خود یک دریاچه و جنگل‌های انبوه دارد. شیاطین در این بهشت پشم شترها را رها کرده و هر کس بتواند به این منطقه برسد غنی و ثروتمند خواهد شد.”
البته در دل کویر ریگ جن هیچ دریاچه و جنگلی وجود ندارد و شما صرفاً در این منطقه با زمین‌های شور و بسیار خشک و بی‌آب‌وعلف روبرو هستید. مردم محلی حتی سروصدای موجود در این کویر را ناشی از مکالمه اجنه با یکدیگر می‌دانند که البته این صداها به دلیل برخورد شن‌ها بر اثر باد با یکدیگر است.
ضمن اینکه تمام افسانه‌ها به همین گفته‌ها ختم نشده و برخی از افسانه‌ها در ریگ جن به این موضوع اشاره می‌کنند که اشباح مردگان با تقلید صدای افرادی که شما به آنها علاقه دارید، شما را به کام مرگ می‌کشانند.
همچنین تقریباً در ۳۰ کیلومتری پایین‌ترین قسمت این کویر، سنگ‌های سیاهی وجود دارند که ناشی از ناخالصی‌های سنگ فلزات در زمان جداسازی در کوره هستند. این موضوع نشان می‌دهد که درگذشته‌های دور افرادی در این منطقه زندگی می‌کردند که شغل آنها ذوب کردن فلزات بوده. اما هیچ نام و نشانی از آنها در تاریخ مشاهده نمی‌شود. همین موضوع به تنهایی می‌تواند دلیلی بر حضور و وجود جنیان در این کویر باشد.
از جمله تفریحاتی که همیشه می‌توانید در کویر از آن لذت ببرید، مشاهده آسمان شب است. دریایی از ستاره‌ها که انتهایی برای آنها وجود ندارد. می‌توانید با خیال راحت بر روی شن‌های روان دراز کشیده و خوش رقصی شهاب سنگ‌ها را که بیشتر از هر نقطه دیگری در کویر در مقابل شما نمایش اجرا می‌کنند، مشاهده کنید.
ناگفته نماند که در این کویر امکان شترسواری و ماشین‌سواری وجود ندارد. به همین دلیل ریگ جن بیشتر برای عاشقان کویرنوردی، ماجراجویان و طبیعت‌گردان مناسب است. البته برای سفر به این منطقه باید کاملاً مجهز باشید تا نهایت لذت از حضور در دل این کویر را تجربه کنید. همچنین بد نیست بدانید که تفریحاتی مانند موتورسواری در کویر و اسکیت سواری کردن بر روی تپه‌های شنی هم در این مکان امکان‌پذیر است.
در زمان سفر به این کویر مرکزی ایران می‌توانید در روستاهای اطراف مانند انارک و جندق سکونت کنید. ضمن اینکه خانه‌ها و اقامتگاه‌های بوم‌گردی متعددی در این روستاها برای اجاره مسافران و گردشگران تدارک دیده شده است. البته هتل‌های سمنان و گرمسار هم گزینه‌های مناسبی هستند. بدون شک پیمودن این کویر چند روز به طول می‌انجامد و بهتر است که شما تجهیزات لازم برای کمپینگ را هم به همراه داشته باشید. بدون شک چادرزدن و خوابیدن در زیر آسمان بی‌انتهای کویر ریگ جن که مملو از ستاره‌های چشمک‌زن است، حس و حال دیگری دارد.
از جمله دیدنی‌های بی‌نظیری که در اطراف این کویر می‌توانید آنها را مشاهده و از ملاقات با آنها لذت ببرید، “قلعه انارک” و “آبگرم روستای ورتون” هستند. همچنین “روستای عشین” هم از دیگر جاذبه‌های این منطقه است.
قلعه انارک دقیقاً در قسمت جنوبی کویر قرار گرفته و متعلق به استان اصفهان است. پایه اولیه این قلعه در زمان شاه عباس گذاشته شد، اما به طور مستقیم توسط امیرکبیر آن را ساختند تا مردم ساکن در این منطقه از شر مزاحمت راهزنان در امان باشند. در زمان پهلوی هم به دلیل گرمای طاقت فرسایی که در منطقه این قلعه وجود داشت، آن را به یک تبعیدگاهی برای مجرمان تبدیل کردند.
روستای ورتون هم تنها ۷۰ کیلومتر با اصفهان فاصله دارد و متعلق به زمان صفویه و شاه عباس است. در این روستا چشمه‌های آب گرم زیادی وجود دارد که به موجب آن یکی از مقاصد همیشگی برای پادشاهان به‌حساب می‌آمد. بنای آب گرم زیبای ورتون که به نام “حوض مراد” شناخته می‌شود از سنگ ساخته شده و تنها ۱۰ کیلومتر با روستا فاصله دارد.
و در نهایت روستای عشین که تنها ۳۰ کیلومتر با انارک فاصله داشته و با خانه‌های کاهگلی و کاروان‌سراهای تاریخی و حمام‌های قدیمی خود یکی از مناطق بکر و زیبای کویری ایران محسوب می‌شود.
کویر در نگاه اول ظاهر آرام، متین و صبوری دارد. اما واقعیت این است که بر خلاف این آرامش ظاهری، مکانی بسیار خطرناک است. به همین دلیل شما باید در زمان سفر به هر کویری و در هر نقطه‌ای از دنیا، تجهیزات و ملزومات لازم را به همراه داشته باشید. البته کویر ریگ جن انتخابی مناسب برای اولین تجربه شما نیست. اما اگر تصمیم به سفر به این کویر را داشتید، حتماً از حضور افراد بومی و حرفه‌ای که قبلاً تجربه سفر به این منطقه را داشته‌اند استفاده کنید.
گروهی سفر کنید و با تجهیزات کامل قدم به دل این کویر بگذارید. نکته اینکه نقشه دقیقی از این کویر در دسترس نیست، به همین دلیل حتماً برای سفر به این کویر از GPS استفاده کنید. جالب است بدانید که در اطراف ریگ جن با آن همه وسعت تا کیلومترها روستا، شهر یا آبادی وجود ندارد. به همین دلیل شما باید امکانات و تجهیزات لازم برای حضور در این منطقه را به همراه داشته باشید. سفر به این کویر و پیمایش آن تقریباً ۴ الی ۵ روز به طول می‌انجامد و شما باید تقریباً برای ۱۰ روز خود، آذوقه به همراه داشته باشید.
همچنین ملزوماتی مانند کیسه خواب، کرم ضد آفتاب، لباس کافی، فندک و کبریت، کلاه نقاب دار، چراغ قوه، پاور بانک، جی پی اس، قطب نما، چادر مسافرتی، جعبه کمک‌های اولیه، غذا و آب، اجاق گاز، سوخت کافی، ظرف برای گرم کردن غذا، عینک آفتابی، اجاق مسافرتی و غیره از جمله ملزومات سفر به این منطقه هستند.
به طور حتم می‌دانید که لباس مخصوص کویر نوردی جنسی از الیاف طبیعی دارد. رنگ آن روشن است و آستین بلندی دارد تا شما را به راحتی از تابش آفتاب و همین طور نیش خزندگان و حشرات در امان نگهدارند. برای شب هم باید لباس‌های گرم به همراه داشته باشید. اگر در طول شب و در دل کویر آتش روشن کردید، بدون شک عقرب‌ها به سمت شما جذب خواهند شد.
فراموش نکنید که در سفر به کویر غذای خشک به همراه داشته باشید. همچنین چند تخته چوب بزرگ هم برای خارج کردن اتومبیل خود از باتلاق در خودرو قرار دهید.
در نهایت باید بدانید که بهترین و مناسب‌ترین خودرو ها برای سفر به کویر، خودرو های دو دیفرانسیلی، اتومبیل‌های سبک و اتومبیل‌های مخصوص آفرود هستند.
دیدن ایران شما را با عجایبی روبرو می‌کند که کمتر از سفر به جاذبه‌های دیگر نقاط دنیا نیست. کویرها، جنگل‌ها، دشت‌ها و مراتع، آبشارها، رودها، کوه‌ها و جنگل‌ها، همه‌وهمه مملو از شگفتی‌هایی هستند که گاهی زبان از توصیف آنها ناتوان و عقل در ادراک آنها عاجز است. ریگ جن هم یکی از این نقاط شگفت‌انگیز و بکر است که برای درک بهترش باید آن را از نزدیک ببینید و لمس کنید.
مقالات مرتبط