از جمله مهم‌ترین راه‌های ارتباطی در هر کشوری مسیرهای ریلی آن هستند که شهرها و استان‌ها مختلف را به هم متصل می‌کنند و مردم می‌توانند با استفاده از آنها با فراغ بال خودشان را به هر جایی که می‌خواهند برسانند. کشور ما ایران هم دارای مسیرهای ریلی سودمندی است. یکی از این ایستگاه‌های راه آهن که نقش مهمی در سفرهای ایرانیان دارد ایستگاه راه آهن میرجاوه است که در این مقاله از الی گشت به معرفی آن می‌پردازیم.
فهرست مطالب
خوب است پیش از آن که با ایستگاه راه آهن میرجاوه آشنا شویم قدری درباره خود این شهر بدانیم. میرجاوه، مرکز شهرستان میرجاوه در استان سیستان و بلوچستان است که در منطقه سرحد بلوچستان و ۷۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر زاهدان واقع شده.
در سر شماری سال ۱٣٩۵، جمعیت میرجاوه ٩٣۵٩ نفر اعلام شد. گذرگاه مرزی میرجاوه شرقی‌ترین دروازه ورودیِ ایران و تنها مرز قانونی در جنوب شرق کشور به شمار می‌رود که رفت و آمد گردشگران خارجی و داخلی از آن صورت می‌گیرد و از طریق خط راه آهن، ایران را به شبه‌قاره هند متصل می‌کند.
همچنین باید اضافه کرد که یکی از قدیمی‌ترین گمرک‌های کشور، گمرک میرجاوه با قدمتِ بیشتر از صد سال است که در آن صادرات و واردات انجام می‌شود. لازم به ذکر است که گورستان هفتاد ملا و غار لادیز و باغات تمین از جمله جاذبه‌های تاریخی و گردشگری منطقه میرجاوه به حساب می‌روند.
جالب است بدانید شهر میرجاوه و ایستگاه راه آهن میرجاوه گذرگاه اصلی جاده بین ایران و پاکستان به شمار می‌رود. پاسگاه مرزی پاکستان در تفتان است. میرجاوه علاوه بر این نقطه‌ای است که خط راه آهن پاکستان در مسیر کویته به زاهدان از مرز آن عبور می‌کند.
از زمان ساخت این مسیر ریلی در سال ۱۹۲۱، این خط ریلی منزوی بود و از طریق راه آهن دیگری به شبکه راه آهن ایران متصل نشده بود. در حدود سال ۲۰۰۷، اقداماتی برای پیوند دادن این خط با بقیه شبکه راه آهن ایران از طریق بم صورت گرفت.
این امر در حال حاضر عملی شده است. از آنجایی که ابعاد ریلی راه آهن ایران و پاکستان متفاوت است، به ترتیب با اندازه استاندارد و اندازه ۵ فوت ۶ اینچ (۱۶۷۶ میلی‌متر) در زاهدان یک ایستگاه تغییر شاسی قطار و مرکز بارگیری ساخته شده.
طبق گفته‌ی رئیس سابق میراث فرهنگی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان درباره تاریخچه ایستگاه راه آهن میرجاوه از جمله این تلاش‌های استعمار پیر در جنوب شرقی ایران و در شمال و شمال شرقی رشته کوه تفتان که در اواخر دوره قاجار صورت پذیرفت، اجرای راه آهن از شهر امروزی کویته در پاکستان تا مرز ایران و ادامه آن تا شهر دزدآب (کلانشهر زاهدان) بود.
این موضوع آغازی شد برای شکل‌گیری دو مرکز جمعیتی مهم (میرجاوه و زاهدان) در شمال منطقه سرحد در استان سیستان و بلوچستان. با توجه به اینکه میرجاوه در منطقه حساس مرزی بین ایران و مستعمرات انگلیس قرار داشت، مورد توجه دو دولت ایران و انگلستان بود.
در سال ۱۸۷۹ میلادی طراحان بریتانیایی ابتدا شهر کویته مرکز بلوچستان کشور پاکستان (در آن زمان کشور پاکستان به استقلال نرسیده بود و جزیی از هندوستان بود) را با انگیزه‌های سیاسی و نظامی بنا کردند. تا اینکه در طول سال‌های ۱۹۱۸ و ۱۹۱۹میلادی مطابق با سال‌های ۱۲۸۹ و ۱۲۹۹ هجری شمسی انگلیس بنا به مقاصد سیاسی خط راه آهن را از کویته به مرز ایران رسانده و تا شهر دزدآب (زاهدان) ادامه داد.
بهترین قیمت‌ها برای بهترین مقاصد! رزرو تور مسافرتی با الی گشت.
در ادامه بررسی تاریخچه‌ی ایستگاه راه آهن میرجاوه باید گفت که در فاصله چند کیلومتری مرز ضرورت داشت یک ایستگاه راه آهن دایر شود. بنابراین با استفاده از مصالح بومی (خشت، گل، کاهگل) و الوارهای چوب و ریل راه آهن که لازمه ساخت خط بودند و با شناختی که از اقلیم منطقه داشتند، ساختمان اصلی ایستگاه راه آهن را بنا کردند.
ساختمان ایستگاه راه آهن میرجاوه با حدود ۲۳۰ مترمربع زیربنا، ۶ فضای اداری اصلی و ۵ فضای خدماتی جانبی داشت و در مجاورت آن چهار ساختمان دیگر با زیربنای ۲۴۰ مترمربع احداث شد.
ویژگی جالب در ساخت این ایستگاه توجه به گرمای شدید و رطوبت نسبی پایین در فصل تابستان بود که برای مقابله با آن، در بر جنوبی ایستگاه رواقی با عمق بیش از دو متر برای ایجاد سایه ساخته شد و سقف‌های شیب‌دار ساختمان با کاهگل پوشیده شدند تا خنکی را در فصل تابستان تأمین کند.
از دیگر ویژگی‌های این ساختمان، می‌توان به ارتباط مناسب فضاهای داخلی با هم اشاره کرد. در مجموع ترکیب ساختمان‌های میرجاوه متفاوت است. در برخی معماری ایرانی و غربی با هم در آمیخته‌اند و در برخی دیگر کاملاً از هم جدا شده‌اند.
لازم به ذکر است که رودخانه لادیز در جنوب شهر فعلی میرجاوه قرار گرفته و سابقه سکونت در اطرافش به دوران پارینه‌سنگی برمی‌گردد. نمونه سنگ‌هایی از بستر رودخانه به دست آمده که انسان‌های آن دوران از آنها به عنوان ابزار استفاده می‌کرده‌اند.
در بخش‌هایی از عمق بستر رودخانه از کف طبیعی زمین‌های اطراف بیش از ده متر پایین‌تر است و این ویژگی شرایطی را به وجود آورده که مردمان ساکن در محل با احداث کوه‌کندهایی (نوعی معماری صخره‌ای) در ارتفاع سه الی پنج متری کف رودخانه مکان‌هایی را برای زندگی بسازند.
این آثار تمدنی که در منطقه به دست آمده وجود آبادی‌هایی را در حومه ایستگاه راه آهن میرجاوه تأیید می‌کنند که با راه‌اندازی قطار، مردمشان به‌مرورزمان در جوار ایستگاه سکنی گزیدند.
میرجاوه جامعه روستایی بود که با احداث ایستگاه راه آهن میرجاوه رفته‌رفته تشکیلات مرزی و اداری در آن برپا شد و هسته اولیه آن همان استراحتگاه تجاری بود که از قطار پیاده می‌شدند و به مبادله مرزی می‌پرداختند.
احداث ایستگاه راه آهن و تبادلات بازرگانی با هندوستان راه‌اندازی ساختمان‌های اداری مورد نیاز با بازرگانی را اجتناب‌ناپذیر کرد. در نتیجه در آن محدوده ساختمان‌های دیگری هم تأسیس شدند.
از جمله ساختمان‌های اطراف ایستگاه راه آهن میرجاوه باید از ساختمان گمرک با زیربنای حدود ۷۵۰ مترمربع و دارای ۱۴ فضای اداری که در نوع خود قابل توجه است، ساختمان پست با زیربنای تقریبی ۳۲۰ مترمربع و تعداد ۱۰ فضای اداری و ساختمان شهربانی با زیربنای نزدیک به ۲۵۰ مترمربع که آجرکاری‌های زیبای آن نشان از توجه به معماری در ساخت‌وساز دارد اشاره کرد.
رفته‌رفته با افزایش جمعیت در منطقه ایستگاه راه آهن میرجاوه تأمین نیازهای اولیه زندگی جمعیت جدیدی که در این محدوده برای کار و زندگی ساکن شدند اولویت یافت. مهم‌ترین نیاز رساندن آب شرب به منطقه بود.
انگلیسی‌های مستقر در محل با ساخت منبع آبی در فاصله چند کیلومتری جنوب ایستگاه راه آهن که آب آن با انحراف مسیر رودخانه لادیز تأمین می‌شد؛ مشکل را برطرف کردند. آب با لوله‌های سفالی به قطر تقریبی ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌متر که احتمالاً وارداتی بوده‌اند، به مناطق مسکونی منتقل شده و نیاز ساکنان را برطرف می‌کردند.
نکته قابل تأمل در این سیستم انتقال آب این است که آب به دلیل عبور از درون لوله‌های سفالی تا رسیدن به محل مصرف خنک شده و آب گوارایی در اختیار اهالی میرجاوه قرار می‌گرفته است.
در اواخر دهه هفتاد هجری شمسی مسئولان لوله‌های سفالی را از زمین خارج کرده و به جای آن از لوله‌های جدید استفاده کردند. البته در آن مقطع زمانی تنها یک قطعه از لوله‌های سفالی ذکر شده به موزه شهر زاهدان تحویل داده شد.
حالا که قدری با ایستگاه راه آهن میرجاوه آشنا شدیم خوب است به پیشینه تاریخی نام‌گذاری شهر میرجاوه اشاره کنیم. قدمت نام‌گذاری شهر میرجاوه را به دوره افشاریان نسبت داده‌اند.
گفته شده در این زمان «میر بولان ریگی» از اجداد طایفه ریگی، سپه سالار نادر شاه افشار بوده که با اندیشیدن ترفندی نظامی زمینه فتح هندوستان را فراهم می‌کند و به همین خاطر به پاس خدمات او نادر شاه به فرمانروای کرمان دستور می‌دهد که منطقه سرحد در بلوچستان را به نام وی سند بزنند.
از همین زمان محل تولد او به عنوان «میرجاه» به معنی جای و محل زندگی «میر» که منظور همان «میر بولان ریگی» است، معروف می‌شود و به‌مرورزمان به میرجاوه تغییر پیدا می‌کند.
میرجاوه از سال ۱۳۳۲ به عنوان یکی از بخش‌های شهرستان زاهدان شناخته شده و دارای دو دهستان لادیز و تمین بوده است. شهرداری میرجاوه در سال ۱۳۴۱ در شهر میرجاوه راه‌اندازی شده و در اواخر سال ۱۳۹۱ میرجاوه از شهرستان زاهدان جدا شد و با مرکزیت شهر میرجاوه به شهرستان ارتقا پیدا کرده است.
ایستگاه راه آهن میرجاوه یکی از سه ایستگاه راه آهن پاکستان در ایران است. این ایستگاه همچنین در مسیر ریلی جنوب شرقی ایران قرار گرفته. خطوط راه آهن جنوب شرقی در سال ۱۳۴۸ به عنوان خطوط راه آهن سیستان و بلوچستان شروع به کار کرده است.
این خطوط راه آهن دارای ایستگاه‌های مختلف در طول مسیر خود است. در ادامه با الی گشت همراه باشید تا به معرفی این ایستگاه‌ها بپردازیم.
از جمله ایستگاه‌هایی که در خط آهن جنوب شرقی وجود دارند (که ایستگاه راه آهن میرجاوه هم یکی از آنهاست) باید به موارد زیر اشاره کرد:
رودشور زاهدان، مزارآب، نمکزار زاهدان، کلات، رود ماهی، شورو، دومک، کنجانک، جیگولی، زاهدان مسافری قدیم، پدکی، کچه‌رود، چهار صوله، خان محمد چای، بوک، میرجاوه و میل ۷۲.
در میان این ایستگاه‌ها ایستگاه راه آهن میرجاوه ایستگاهی مرزی و از نوع درجه یک و با امکانات بالاست. ایستگاه راه آهن میرجاوه تنها خط عریض دنیاست که از کویته در پاکستان شروع شده و تا زاهدان حدود ۲۰ ایستگاه دارد.
به گزارش روابط عمومی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان خط آهن میرجاوه بخش مهمی از تاریخ راه آهن است، این خط آهن نقش نظامی داشته و پیش از راه آهن سراسری ایران کشیده شده است.
مدیر کل میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان همچنین اظهار داشته که ایستگاه راه آهن میرجاوه می‌تواند تبدیل به موزه راه آهن شود و بخشی از ادوات و واگن‌های این ریل در آن به نمایش گذاشته شود و کل مجموعه هم به عنوان یک مجموعه گردشگری استفاده شود. گرچه این ایده هنوز عملی نشده است.
در این مقاله از الی گشت به معرفی ایستگاه راه آهن میرجاوه یکی از قدیمی‌ترین ایستگاه‌های راه آهن ایران واقع در استان سیستان و بلوچستان پرداختیم. این ایستگاه مرزی از امکانات بالایی برخوردار است و تنها خط عریض دنیاست که از کویته در پاکستان شروع شده و تا زاهدان حدود ۲۰ ایستگاه دارد.
این ایستگاه راه آهن در شهر میرجاوه در استان سیستان و بلوچستان واقع شده است.
بله از طریق سایت الی گشت و سایت‌های دیگر می‌توانید به صورت آنلاین بلیط قطار ایستگاه راه آهن میرجاوه را خریداری کنید.
این ایستگاه از پیشینه‌ای غنی برخوردار است و قدمت آن به حداقل ۱۰۰ سال پیش می‌رسد.
مطالب مرتبط : ایستگاه راه آهن ساری | دسترسی ها و مسیرهای ریلی ایستگاه راه آهن سرخس | دسترسی ها و مسیرهای ریلی راه آهن ارومیه | معرفی مسیرهای ریلی به همراه آدرس