آخر هفته است و خیلی ها برای تمدد اعصاب و زدودن غبار خستگی هفته ی خود به فکر رفتن به سفری جمع و جور و خلاصه، عوض کردن حال و هوایشان هستند. دره ی پیغام در کلیبر یکی از همین مقصدهای خوب و مناسب است. البته این بار این دره ی زیبا در اطراف تهران نیست بلکه همانطور که از نامش پیداست، در اطراف کلیبر و ارسباران در استان آذربایجان است. البته با این که دره ی پیغام در کلیبر تابستان های معروفی دارد اما با این حال برای دیدن و گشتن در این دره ی زیبا هیچ وقت نامناسب و دیر نیست. در ادامه با ما در الی گشت همراه باشید تا به اتفاق یکدیگر، دره ی پیغام و همچنین کلیبر را بررسی کرده و بشناسیم.
مطالب مرتبط: قلعه بابک، قلعه ای که در جای عجیبی ساخته شده! ارسباران کجاست؟ چگونه به آنجا برویم؟ کوه عینالی، تفرجگاهی هیجان انگیز برای تبریزی ها
سوال اولی که می خواهیم به آن پاسخ دهیم این است دره ی پیغام در کلیبر دقیقا کجاست و دارای چه پیشینه و تاریخی است؟ دره ی پیغام در کلیبر استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است. البته در کنار این دره، یک قلعه ی تاریخى به همین نام یعنی قلعه ی پیغام نیز قرار گرفته است.
همانطور که در مقدمه هم گفتیم، دره ی پیغام در تابستان، خیلی بیشتر از فصل های دیگر مورد استقبال گردشگران و دوستداران طبیعت قرار می گیرد اما این به آن معنا نیست که در دیگر فصل ها کسی به این دره ی زیبا و خوش منظره نمی رود. دره ی پیغام، دره ی وسیعی است که از شمال تا جنوب شهرستان کلیبر گسترده شده و محل عبور رودخانه ای در بستر خود نیز هست.
با این که دره و محیط طبیعی اطرافش برای حضور خانواده ها مناسب است اما در این میان توجه داشته باشید که کوه های موجود در دره ی پیغام در کلیبر پرتگاه هایی بسیار خطرناک دارند که در اثر فرسایش طبیعی به شکل ایوان های بزرگ و کوچک با دیواره های صخره ای درآمده اند، به همین خاطر به شما پیشنهاد می کنیم که در هنگام حضورتان در این دره جانب احتیاط را حتما رعایت نمایید و بدون همراه داشتن وسایل ایمنی به این دره و ارتفاعات آن اصلا نروید.
البته این پرتگاه ها فقط خاصیت خطرناک بودن ندارند بلکه، همین فرسایش باعث شده است که بشود تا با استفاده از این موقعیت طبیعی بر روی سکوهای آن و در ۳ ردیف مختلف، استحکامات مختلفی نیز ساخته شود.
از معماری قلعه و سنگ های لاشه ای به کار رفته در ساخت آن و همچنین سفال های به دست آمده از این محل مشخص است که این قلعه از استحکامات دوره ی پیش از اسلام به ویژه در زمان حکومت سلسله ی اشکانیان بوده است.
از جمله ی خصوصیات این دره ی سبز و زیبا این است که هم دسترسى به آن مناسب است و هم کشتزارهای گسترده و مراتفع فراوان و همچنین درختان فراوان میوه در خود دارد که با قرار گرفتن تمامی این مزیت ها در کنار یکدیگر، دره ی پیغام در کلیبر را بسیار زیبا و منحصر به فرد کرده است. البته در همین قسمت باید متذکر شویم که علاوه بر دره ی پیغام در این منطقه دره ها و مناطق دیگری نیز وجود دارد که با این که در نقاط کوهستانی قرار گرفته اند اما بسیار معروف و محبوب در نزد گردشگران هستند.
از جمله ی این دره ها مى توانیم به دره ی یکان در قسمت شمال غربی مرند، دره ی زنوز در شمال شرق مرند و دره ی جوشون در غرب منطقه ی ورزقان اشاره کرد که هر کدام داراى ویژگى هاى خاص سیاحتى و گردشگری بسیاری در خود می باشند.
بالاتر اشاره کردیم که در این دره، قلعه ای وجود دارد که قلعه ی پیغام نام دارد. در واقع قلعه ی پیغام که به آن قلعه ی پیکان نیز می گویند، در کنار جاده ی اهر به کلیبر واقع شده است. فاصله ی قلعه ی پیغام از کلیبر ۱۳ کیلومتر و از قلعه ی بابک ۱۸ کیلومتر است.
قلعه ی پیغام بر روی تپه بنا شده است. بر اساس تخمین باستان شناسان، این قلعه ی تاریخی احتمالاً در قرن های اولیه ی ورود اسلام به ایران به عنوان یکی از پایگاه های بابک خرمدین مورد استفاده قرار می گرفته است. از ساختمان های قلعه آثار کمی باقی مانده و اکثر آن ها تخریب شده اند. یکی از نکات جالبی که درباره ی این قلعه وجود دارد این است که از این قلعه به راحتی بر تمامی راه های ورود و خروج شهر کلیبر راه وجود داشته است.
گردنه ی اله مجی هم نیز در روبه روی این بنا است. درباره ی این قلعه نکته ای وجود دارد، همانطور که از اسم این قلعه معلوم است و برای شما هم مشخص شده است که وظیفه ی این قلعه، نگهبانی و همچنین اطلاع رسانی ورودی شهر باستانی بَر یا همان کلیبر کنونی بوده است. قلعه ی پیغام کلیبر، یکی از ۱۵ اثری است که در پنجمین همایش ملی شورای سیاست گذاری ثبت میراث فرهنگی در استان البرز در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
حال بیایید تا با کلیبر زیبا آشنا شویم. کلیبر شهری است در مرکز شهرستان کلیبر که در استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است. بیش از ۴۰ سال پیش بود که این شهرستان آبادی و دهکده ای بوده و جمعیت ساکن در آن حدود ۲ هزار تن اما، امروزه این شهر بیش از ۱۵ هزار نفر در خود جمعیت دارد.
کلیبر زیبا در۸۱۲ کیلومتری شمال غرب تهران، ۲۱۰ کیلومتری شمال شرق تبریز و ۶۳ کیلومتری شمال غرب اَهَر قرار گرفته است. آب و هوای معتدل کوهستانی شهر کلیبر، بسیار دل انگیز و جان بخش است و همین اعتدال سبب شده است تا تمام نقاط این منطقه پوششی سبز رنگ و زیبا از مراتع و جنگل سر سبز و زیبا باشد که نمونه ی آن همان دره ی پیغام در کلیبر است.
موقعیت ویژه ی این شهر از نظر قرار گرفتن در کانون ذخیره گاه زیست کره ی همسایه اش یعنی منطقه ی ارسباران و نیز جاذبه های تاریخی و طبیعی در این منطقه این نقطه را به قطب گردشگری استان آذربایجان شرقی تبدیل کرده است و گردشگران و طبیعت دوستان زیادی را در تمام ایام سال و به ویژه در فصل های بهار و تابستان به این شهر زیبا سفر کنند.
همین مساله باعث رشد و توسعه ی منطقه ی کیبر در این شهرستان را در پی داشته است. از منظر تاریخی، کلیبر تاریخ نسبتا کهنی دارد و در نوشته ها و منابع تاریخ نگاران این نام زیاد دیده می شود که از آن به عنوان بذ یا بذین یاد می کنند.
۲ دهه مبارزه و مقاومت بابک خرمدین در این شهر و در دره ی پیغام در کلیبر که بالاتر نیز به آن اشاره کردیم، یکی از موضوعات مهم تاریخی در این دوره است. بابک خرمدین، مبارز قرن ۴ هجری است که این شهر را پایگاه خود قرار داد و در آن علیه خلیفه ی وقت، معتصم عباسی قیام کرد اما در مقابل افشین شکست خورد و اعراب در نهایت به این شهر دست پیدا کردند.
حوادث دوران مقاومت دو دهه ای بابک خرمدین، دره ی پیغام در کلیبر و این شهر را در کانون توجه مورخین مسلمان قرار داد. نخستین کتابی است که در مورد کلیبر نوشته است، کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر، نوشته ی علی بن حسین مسعودی است. از نظر آب و هوا و پوشش گیاهی کلیبر دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است و سراسر پیرامون این شهر را جنگل های تنک و مراتع پوشانیده است.
مردم این منطقه به زبان ترکی آذری صحبت می کنند و پیرو مذهب شیعه ی دوازده امامی هستند. این خطه به دلیل قرار گرفتن در مسیر گذر کوچ عشایر موسیقی خاص خود را دارد و سبب رشد و تکامل نوعی موسیقی شده که به عاشیق معروف است.
در واقع این نوع آواز در رابطه با طبیعت است و مسائل مربوط به کوچ ایلات و احساساتشان بن مایه ی ساخت آواز عاشیق ها است. در واقع باید اینگونه بگوییم که کلیبر با قرار گرفتن در مسیر کوچ سالیانه عشایر جایگاه مناسبی است برای تکامل موسیقی عاشیقی. منطقه ی کلیبر هم پتانسیل بسیار بالایی در جذب گردشگر دارد و هم دارای جاذبه های بسیار فراوانی می باشد.
زغال اخته، سمبل هویت اقتصادی کلیبر است و محصول معروف این منطقه است. فرآورده های زغال اخته مثل ترشی، شربت، لواشک، برگه و خشکه ی زغال اخته و ژله در بازار این شهر به عنوان سوغات به فروش می رسد. جشنواره ی زغال اخته هر سال به منظور جذب گردشگر در این شهر برگزار می شود.
از صنایع دستی این شهر ورنی بافی است که به عنوان سوغات تهیه می شود و این دست بافت های زیبا هنر دست عشایر قره داغ است.
از جمله ی جاذبه های کلیبر عبارتند از: رود کلیبر، قلعه مکیدی دره سی، قلعه ی کردشت، قلعه ی قهقهه، دژ خانلار خان (تخریب شده است)، آبگرم قلعه ی کندی، چشمه ی آب گرم موتاللیق، درخت چنار کهنسال کوانق، ییلاق ایل بسطاملو، رود ارس و ساحل زیبای آن، چشمه ی ثریا، دشت گل، آبشار آسیاب خرابه، منطقه ی حفاظت شده آینالو، قلعه ی مازون، دره ی پیغام در کلیبر، روستای مردانقم، کاروانسرای شاه عباسی کلیبر، روستای کلاله ی سفلی، روستای مرزرود، اتراقگاه ایل بسطاملو، مراتع آغداش و چپرلی، روستای ییلاقی علی‌آباد و بسیاری از جاذبه های دیگر است.