یکی از جاذبه های دیدنی در شهر قزوین که دیدنش به هر گردشگری که به این شهر برای اولین بار پا می گذارد توصیه می شود، حمام قجر در قزوین و یا به عبارتی دیگر؛ موزه ی مردم شناسی است. این جاذبه ی تاریخی که امروزه از آن به عنوان موزه استفاده می شود، یکی از بناهای معروف و خوش ساخت در زمینه ی معماری ایرانی در این شهر است که آن را از جهات مختلف مورد توجه قرار می دهد. در ادامه با ما در الی گشت همراه باشید تا به اتفاق یکدیگر، با حمام قجر در قزوین آشنا شویم.
مطالب مرتبط: غار قلعه کرد در قزوین با قدمت ۴ میلیون سال دریاچه اوان الموت، جاذبه ای شگفت انگیز در قزوین همه چیز درباره ی مراسم پنجاه به در قزوینی ها!
حمام قجر در سال ۱۵۰۷ هجری در این شهر و به دستور پادشاه معروف صفویان، شاه عباس صفوی و به دست یکی از اقوام قاجار تا قبل از به قدرت رسیدن آنان یعنی امیر گونه خان قاجار ساختار شد. از ساخت این حمام نزیدک به ۳ قرن است که می گذرد اما همچنان استوار و زیبا به رسم قدیمش باقی مانده است. در حال حاضر از این حمام به عنوان یکی از بزرگ ترین موزه های شهر قزوین یاد می شود و در گذشته از آن به عنوان بزرگ ترین گرمابه های ایران یاد می شده است. اگر قصد سفر به شهر قزوین را دارید حتما از این موزه بازدید کنید. دلیل اصرار ما بر بازدید از این موزه این است که با بازدید از این موزه می توانید در مدت کمی با مردم قزوین و تاریخ این شهر قدیمی و بزرگ آشنا شوید. حمام قجر در گذشته به نام حمام شاهی هم معروف بوده است. درباره ی این حمام اشعار و سروده های مختلفی وجود دارد که معروف ترین آن می گوید که:
ساخت از لطف شاه حمامی به لطافت قبول هر مقبل
چون یکی از درون برون آید صحت عافیت بود تاریخ
این حمام دارای ۱۰۴۵ متر فضای مفید است. می دانید چرا این حمام را به نام قجر می شناخته اند؟ بالاتر به پاسخ این سوال اشاره کردیم! این حمام به فرمان یک صفوی و به دست های یک قجری ساخته شده است. به هر حال اسم این حمام هر چه که بوده است؛ دارای ۳ بخش اصلی است که عبارتند از: گرمخانه، سربینه و میاندر. البته این حمام قسمت های دیگری هم دارد ولی مهم ترین قسمت هایش همین ۳ بخش هستند. در ضمن حمام از ۲ بخش زنانه و مردانه نیز تشکیل شده است. در اصلی این حمام رو به قسمت جنوبی باز می شود و از طریق راه پله هایی پیچ در پیچ به سربینه می رسیده است. در قسمت سربینه هم یک حوض بسیار کوپک و زیبا قرار گرفته است که در خود ۶ شاه نشین مجزا دارد.
هر کدام از این بخش ها دارای طاق و نقشه ای ۸ ضلعی هستند. سربینه در واقع قسمت استراحت و رختکن حمام قجر در قزوین بوده است. سربینه از ۲ قسمت غربی و شرقی تشکیل شده است و دارای ۲ طاق جناغی است. گرمخانه هم در حمام های مدل سنتی قدیمی همچون حمام قجر در قزوین شامل قسمت هایی همچون: حوض آب سرد، تونل های گربه رو، خزینه ی آب گرم و اعیان نشین بوده است. قسمت های زنانه و مردانه هم به صورت چلیپا ساخته می شدند . اتاقک های برای شست و شو در چپ و راست آن تعبیه شده بوده است. برای آوردن آب هم از تنبوشه های سفالی استفاده می کرده اند.
از دید معماری، حمام قجر در قزوین دارای پوششی کامل در قسمت طاق ها و گنبدها به وسیله ای سبک هایی مثل یزدی بندی و ریسه بندی بوده است. در واقع هر کدام از این گنبدها نور خزینه را تلامین می کرده است. فضای داخلی حمام نیز کاملا کاشی کاری شده بوده است. با استفاده از سنگ های بزرگ تراش خورده ی مرمر هم داخل حمام را سکو و کف پوش کرده بوده اند. به هر حال این حمام هر چه که هست در سال ۱۳۷۹ توسط سازمان میراث فرهنگی قزوین خریداری شد و با شماره ی ۱۲۶۰۱ ثبت ملی شد. بعد از مدتی هم با سرمایه گذاری شهرداری قزوین و سازمان نوسازی و بهسازی این شهر، در طی ۴ سال یعنی از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۴ مورد ترمیم و بازسازی قرار گرفت.
پس از مرمت و بازسازی که بالاتر از آن سخن گفتیم، این حمام پس از جلسات و تصمیم ارگان های مربوط در سال ۱۳۸۶ تبدیل به موزه ی مردم شناسی شد. در این موزه دارای ۳ بخش اقوام، مشاغل و آداب و رسوم است. در قسمت سربینه ی موزه ی مردم شناسی و یا بهتر بگوییم، حمام قجر در قزوین نشانه هایی از زندگی مردم و اقوام مختلف از تاتی و ترک تا قزوین به نمایش گذاشته شده است. مراسم شیروازه و مجسمه های سفالی که شستشوی حمام را نشان می دهد نیز در این قسمت به نمایش درآمده است.
در قسمت تالار میان در نیز درباره ی آیین ها و رسوم مخصوص قزوینی ها همچون پنجاه به در به نمایش درآمده است. در قسمت پایانی هم مشاغل مردم قزوین در دوره های گذشته و مشاغل سنتی حال حاضر، بار فروشی میدان، دعا نویسی، تعزیه خوانی و دیگر مشاغل را به نمایش گذاشته اند. همچنین تابلوهای عکاسی و نقاشی که آداب و رسوم مردم این شهر را به نمایش گذاشت است را می توانید ببینید. جالب است بدانید که تمامی تابلوها و مجسمه هایی که در این مجموعه وجود دارد را ۲ هنرمند به نام های محمد بهرامی و رضا محمدی که هر ۲ اهل شهر قزوین هستند، ساخته شده اند.
پس از معرفی موزه ی مردم شناسی و یا به عبارتی دیگر، حمام قجر در قزوین بیایید تا کمی بیشتر این شهر تاریخی را بشناسیم. قزوین به این خاطر که در میانه ی راه استان تهران به سمت شمال کشور است و فاصله ی مناسبی با هر دوی این مناطق دارد، هم بسیار خوش آب و هواست هم بسیار با اقبال مردم و مسافرین مختلف روبرو شده است. این استان از لحاظ جغرافیایی در دامنه های البرز است و از سمت شمال به گیلان، از غرب به زنجان و همدان، از شرق به البرز و از جنوب به استان مرکزی می رسد. قزوین هم از لحاظ اقلیمی و هم از لحاظ تاریخی شهری بسیار مهم است. می گویند که این شهر را شاپور ساسانی ساخته است اما با توجه به نتیجه ی کاووش هایی که در این منطقه صورت گرفته، قدمت قزوین به ۷ هزار سال قبل از میلادی نسبت می دهند. قزوین یکی از بهترین شهرهایی است که درآن هم می توانید شکم گردی کنید و از کلی جاذبه ی تاریخی و فرهنگی بازدید کنید.
حمام قجری در قزوین در چهار راه نادری و همچنین در راستای خیابان عبیدزاکانی قرار گرفته است. سر راست ترین آدرسی که می توانیم به شما بدهیم این است که با رفتن به مسیر در پیاده رو و با عبید زاکانی، به نیمه ی خیابان قدیمی قزوین برسید. در سمت چپ مسیر و کنار مسجد کوچه ای وجود دارد که در ابتدای آن موزه ی مردم شناسی قجر خودنمایی می کند.
سفر خوبی داشته باشید! 😎