یکی از شهرهای بزرگ استان یزد اردکان است که خودش به سه بخش مجزا مرکزی، عقدا و خرانق تقسیم می شود. این شهر بر سر راه تهران به کرمان و بندرعباس واقع شده است و در واقع قلب کویر مرکزی ایران به شمار می رود. اردکان بعد از شهر یزد دومین شهر پرجمعیت این استان محسوب می شود. بافت تاریخی اردکان یکی از سالم ترین بافت های قدیمی ایران می باشد و تاکنون آسیب های نسبتا کمی به آن وارد شده است. در این شهر، برج، بارو، حسینه‌ها، کاروانسراها، مساجد، آب‌انبارها، آسیاب‌ها و بادگیرهای مختلفی قرار دارد؛ در این مطلب از مجله ی گردشگری الی گشت می خواهیم به تعدادی از جاذبه های گردشگری اردکان اشاره کنیم در ادامه با ما همراه باشید.
مطالب مرتبط: روستای قطرم، ماسوله ای ۵۰۰۰ ساله در بافق یزد کاروانسرای زین الدین، اقامتگاهی ۴۰۰ ساله در دل کویر یزد چاپارخانه میبد، اداره ی پست دوره قاجار
یکی از معروف ترین جاذبه های گردشگری اردکان زیارتگاه چک چک زرتشتیان است. این زیارتگاه هر سال ۴ روز را میزبان زرتشتیان است و آنان برای زیارت به این عبادتگاه می آیند. جشن مهرگان هر سال در این زیارتگاه برپا می‌شود و زرتشتیان زیادی به این مکان می آیند.این زیارتگاه که به پیر سبز معروف است در شهرستان اردکان و در میان کوه های اردکان و انجیره نیز واقع شده است. از جمله امکاناتی که در این عبادتگاه وجود دارد نیز عبارت از برق، آب آشامیدنی و تعدادی اتاق برای استراحت می باشد. علت نام گذاری این این عبادتگاه به چک چک یا چک چکو برگرفته از صدای قطرات آب است که از صخره ی این عبادتگاه می چکد و به داخل یک منبع ذخیره می ریزد.
از دیگر زیارتگاه های زرتشتیان در ادکان پیر سبز هریشت است که اهالی این شهر باور دارند که یکی از کنیزهای بانوی یزدگرد ساسانی در آن ناپدید شده است. همین داستان سبب شده که این زیارتگاه در بین مردم بسیار معروف شود. این نیایشگاه هر سال در روز ۱۸ نوروز محلی برای جمع شدن زرتشتیان و انجام مراسم های چون جشن، پایکوبی و زیارت است. زرتشتیان شریف آباد هم چشنی با نام جشن هیرومبا نیز برگزار می کنند و در این جشن آتشی هم نیز برپا می کند و به نیایش می پردازند. آن ها تا پیش از غروب آفتاب در نیایشگاه پیر هریشت حضور دارند. این نیایشگاه در ۹۰ کیلومتری غرب یزد و ۱۵ کیلومتری اردکان در دامنه های کوه نیز واقع است.
در هر شهری یک مسجد جامع تقریبا وجود دارد، در شهر اردکان هم یک مسجد جامع در سال ۱۰۱۶ قمری ساخته شده که در قدمت آن به دوره صفوی برمی گردد. این مسجد حدود ۵ بار تعمیر شده است و در ورودی آن بسیار زیبا و با ارزش است و با صدها قطعه چوب پنج ضلعی که ظرافت بسیار دارد نیز ساخته شده است. بر روی این در با خط کوفی کلمات «الله» و «محمد» نوشته شده است. این مسجد جامع در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پارک ملی سیاهکوه که گونه‌های جانوری و گیاهی نادری را در خود دارد، تنها پارک ملی استان یزد است که در شهرستان اردکان واقع شده است. متاسفانه به دلیل بی‌توجهی، این گونه‌های نادر در معرض تهدید قرار گرفته‌اند. در حال حاضر بیش از ۷۸ هکتار از این منطقه حفاظت‌شده، عنوان پارک ملی را دریافت کرده است. با وجود بارندگی کم در سال‌های پرباران، تنوع گونه‌های گیاهی موجود در این پارک، شگفت‌انگیز است. گونه‌های جانوری موجود در این پارک نیز بی‌نظیر هستند.
عمارتی در شهر اردکان وجود دارد به نام خانه تقدیری که متعلق به یکی از تجار دوران قاجار در این شهر بوده که نام وی تقدیری نیز بوده است. این خانه به سبک خانه های یزدی به صورت چهار وجهی ساخته شده و در دو بخش اعیان نشین و نوکرنشین نیز ساخته شده است. اتاق های این خانه پنج در یا سه در هستند که درها با شیشه های رنگارنگ و کوچک تزئین شده اند. اتاق‌های خانه در اطراف حیاط مرکزی قرار دارند و به طور کلی خانه تقدیری ۲ طبقه و یک بادگیر بلند نیز دارد.
از جمله بناهای دوره قاجار در اردکان کاروانسرا و برج ارجنان هستند که به دستور مرحوم حاجی شیخ آقابابا هرندی نیز ساخته شده است. ارتفاعی برجی که در این کاروانسرا قرار دارد ۸ متر است و ارتفاع کاروانسرا از ۳ متر شروع شده و سه اتاقک دارد. برج در سمت شمال جاده و رو به روی رباط ارجنان قرار دارد. در گذشته این روستا در کنار جاده یزد-نایین قرار داشته و برج از رونق خوبی برخوردار بوده و کاروانسرای آن محل استراحت رهگذران و مسافران بوده است. این کاروانسرا و برج ارجنان در سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
استان یزد پر از کوچه های باریک با سقف های پوشیده می باشد که قدم زدن در آن ها حال خوشی را برایتان به ارمغان می آورد. دلیل سقف دار بودن کوچه های یزد هم جلوگیری از تابیدن آفتاب بر سر مردم بوده است. کوچه ای به نام ضیایی در اردکان وجود دارد که با توجه به بافت قدیمی که دارد که جاذبه های تاریخی نظیر مسجد چرخاب و خانه ضیایی ها را در خود جای داده است و می توانید علاوه بر پیاده روی در آن از این جاذبه های دیدن کنید. به غیر از خانه های گفته شده در این کوچه خانه‌های انصاری، ضیائی، مجد العلما (سروری) و خانه سنائی در این کوچه هستند. در مجموع این چهار خانه‌ی تاریخی که ثبت ملی هم شده‌اند، به عنوان هتل و محل اقامت گردشگران، با نام «مجموعه پردیس اردکان» بهره‌برداری خواهند شد.
موزه مردم‌شناسی اردکان اولین موزه اردکان است که سال ۱۳۷۰ با تلاش‌های علی سپهری، محقق و پژوهشگر اردکانی افتتاح شد. این موزه ابتدا در تربیت معلم اردکان بود و سپس به زیرزمین کتابخانه فاضل منتقل شد. این موزه اولین موزه مردم‌شناسی یزد و نخستین موزه خصوصی این استان است که امروزه بخش‌های مختلفی شامل مرم‌شناسی، گیاه‌شناسی، جانورشناسی، بخش فرهنگی، باستان‌شناسی، موزه کودک و بخش اسناد دارد. از نظر محتویات و اشیای درون موزه، موزه اردکان گنجینه منحصربه‌فردی دارد که با تلاش مالک موزه و هدایای مردم اردکان گردآوری شده است.
در روستای هفتهر در کوه بلندی به نام اشکفت غاری به همین نام نیز وجود دارد که در ۷۰ کیلومتری اردکان واقع شده و دارای ۳ حوضچه می باشد و آب هایی که از سقف این غار می چکد در این حوضچه های ذخیره می شود. این غار باستانی، از غارهای مقدس زرتشتیان است و هر سال، تعداد زیادی از زرتشتیان هند به این غار می‌آیند و شبی را در آن می گذرانند. راه ورودی غار بسیار دشوار است، اما داخل غار محوطه وسیعی است که ظرفیت ۱۰۰۰ نفر را دارد. برای دسترسی به این غار به طور کامل نمی توانید با اتومبیل بروید باید بخشی از آن که حدود ۳ ساعت پیاده روی می شود را پیاده بروید و از صخره های صعب العبور که شیب نسبتا زیادی هخم دارد عبور کنید.
مسجدی در شهر اردکان وجود دارد که به مسجد چرخاب نیز معروف است و در محله ی چرخاب نیز واقع شده است. این مسجد از کوچه ای به حسینیه چرخاب نیز متصل است و به دو بخش تابستانی و زمستانی نیز تقسیم شده است. دسترسی به وضوخانه مسجد از طریق کوچه ای که در مرز قسمت تابستانی و زمستانی مسجد قرار گرفته، امکان پذیر است. در قسمت تابستانی مسجد ۳ بادگیر وجود دارد که تقریبا ۳۰ سال جوان تر از بخش زمستان مسجد است. طاق و تویزه‌های کوتاه در مدخل ورودی شبستان، علاوه بر تامین گرما در زمستان، زیبایی خاصی به این مسجد داده است.