دژ بهرام چوبین در ایلام

تنگ بهرام چوبین

استان ایلام اگرچه دیدنی های طبیعی و تاریخی بسیاری دارد اما اکثر جاذبه های آن برای مردم ناشناخته مانده اند، از جمله این جاذبه های حیرت انگیز می توان به تنگ بهرام چوبین اشاره کرد که روزگاری مخفیگاه و شکارگاه این سردار نامدار ایرانی بوده است. در این جا علاوه بر زیبایی های طبیعت می توانید آثار باقیمانده از دیوارهای دژ قدیمی را ببینید. این بنا ۱۴ کیلومتر با شهر پلدختر فاصله دارد. برای بازدید از مکان و آشنایی با بهرام چوبین با الی گشت همراه شوید.

بهرام چوبین

مطالب مرتبط:
جاده ابریشم چرا به این نام معروف شده است؟
ده مورد از جاذبه های زیبای استان ایلام

روایت ها حاکی از آن است که بهرام چوبین در خانواده های برتر ساسانی متولد شد و شجره نامه اش به پادشاهان اشکانی می رسید. نام چوبین را به علت قد بلند و لاغر بودن اندام (همانند چوب) برای او انتخاب کردند. او سرداری دلاور و باهوش بود و توانست با سپاهی کوچک لشگر عظیمی را شکست بدهد.

در سال ۵۸۸ میلادی جنگلی میان ایران و خاقان در گرفت که نابغه رزم (لقب بهرام چوبین در تاریخ نظامی جهان) فرماندهی ارتش ایران را بر عهده داشت در ایت جنگ برای اولین بار از جنگ افزاری استفاده شد که در آن از نفت خام استفاده می شد. سپاهیان ایران در آن جنگ ۱۲ هزار تن و سپاه خاقان ۳۰۰ هزار نفر بودند که با تدبیر بهرام ایران توانست در تنها یک روز مبارزه پیروز میدان شود و یکی از شگفتی های تاریخ نظامی جهان را رغم بزند.

در آن زمان هرمز چهارم پادشاه ایران بود و چون دید بهرام مغرور شده و حال و هوای پادشاهی را در سر می پروراند او را به جنگ بیزانس فرستاد و پس از شکست او را تحقیر کرد. در این میان بهرام با سایر ناراضیان همراه شد و به کمک یک دیگر هرمز را از سلطنت خلع کرده و خسرو پرویز را به سلطنتنت نشاندند.

بهرام اما حاضر نشد سلطنت خسرو پرویز را بپذیرد و پایتخت برگشت و با نام بهرام ششم بر تخت سلطنت نشست. او تاج را با دست خود بر سر گذاشت و سکه ای با نام خود زد. خسرو پرویز اما به بیزانس پناه برد و یک سال بعد با سپاهی که در اختیارش گذاشته بودند به ایران بازگشت و سپاه بهرام چوبین را در گنزنک شکست داد.

بهرام در سال ۵۹۱ میلادی به ترکان پناه برد و آن ها به گرمی او را پذیرا شدند. اما خسرو پرویز دسیسه ای چید و هدایای برای خاتون، همسر خان ترک فرستاد که موجب شد بهرام را بکشند. سرگذشت پر حادثه بهرام چوبین در اذهان ایرانیان تاثیری قوی گذاشته ‌است و افسانه شیرینی به زبان پهلوی را برای آن نقل کرده اند که مطالب آن را مورخان عرب و ایران خاصه فردوسی در کتب خویش آورده‌ اند.

شکارگاه بهرام

تنگ بهرام چوبین یکی از مهم ترین دره های کم عرض و بسیار مرتفع و استراتژیک در ضلع غربی جاده دره شهر به  سمت پل دختر است. این تنگه طبق روایتی مربوط به بهرام چوبین در دوره ساسانی است و علاوه بر زیبایی های طبیعی آثار تاریخی نیز در آن وجود دارد. درون دره و اطراف آن طبیعت فوق العاده ای وجود دارد که هنوز بکر مانده است برخی گفته ها حاکی از این است که روزگاری او در تنگ بهرام چوبین به شکار می پرداخته است.

درباره دژ و تاسیسات نظامی آن گفته می شود که در زمان جنگ و نبرد با خسرو پرویز، بهرام چوبین در این مکان پناه گرفته بود. ساختار طبیعی تنگ بهرام چوبین به نحوی است که دشمن نمی تواند به آسانی وارد آن شود، با دیدن سازه ها مشخص می شود که برای ایمن تر شدن منطقه دیوارهای بر روی صخره ساخته اند و به نظر می رسد سردار ایرانی نظارت خاصی بر روی طراحی آن داشته است.

اما چیزی که امروز بیش از هر چیز دیگری انسان را به فکر وا می دارد چگونگی ساخت این دیوارها است، زیرا صعود از صخره ها به خودی خود کاری بس دشوار است اما آن ها در آن زمان سنگ های بزرگ را به این جا حمل کرده و چنین استحکامات باشکوهی را احداث کرده اند.

آثار تاریخی بر روی صخره ها به مرور زمان از بین رفته است و دیوارها در حال ریزش هستند. در درون تنگ بهرام چوبین، آثار تاریخی نیز وجود دارد که فقط دیوارهای ویران شده ای از آن ها باقی مانده است در حالی که روزگاری در داخل تنگ، قلعه وجود داشته است ولی به مرور زمان تخریب شده است. در محل ورود و ارتفاعات نیز آثار ارزشمندی از آن زمان یافت می شود.

متاسفانه امرزوه کسی به این سازه اهمیتی نمی دهد و اقدامی در راستای حفظ و مرمت آن صورت نمی گیرد. بیشتر دیوارها و قلعه تاریخی از سنگ و گچ ساخته شده اند و بسیاری از دیوارهای آن به زیر خاک رفته اند.

یکی از ویژگی های این سازه چهار آب انبار آن است که بر روی صخره ها تراشیده شده اند. شاید باورتان نشود اما آبی که در آن جاری است قابل آشامیدن است در واقع آن ها به گونه ای شگفت انگیز آب انباری طبیعی احداث کرده اند. در این آب انبارها آب شرب به مدت طولانی قابل نگهداری است و به نظر می رسد سردار ساسانی به مسئله آب و نگهداری آن توجه ویژه داشته است. در داخل تنگ بهرام چوبین، آثار تاریخی مثل اماکن مسکونی و بنای شاهنشینی نیز وجود داشته است که به مرور زمان از بین رفته اند. در واقع با مشاهده جزیات بنا می توان گفت که تمامی امکانات لازم برای زندگی امن همراه با تفریح در این جا مهیا بوده است.

بی توجهی به اماکن تاریخی

در ایام تعطیل گردشگران زیادی از ایلام و سایر نقاط کشور به بازدید از این منطقه زیبا می آیند. تنگ بهرام چوبین در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است اما با وجود تمام این موارد همواره توجهی از طرف مسئولان به آن نمی شود و هیچ تلاشی در راستای حفظ میراث سردار نامی ایرانی صورت نمی گیرد.