تاریخ ارمنستان
تاریخ این سرزمین در یک موقعیت جغرافیایی رخ داده که سرزمینی کوهستانی است و به آن فلات ارمنستان می گویند و کشور ارمنستان امروزی یک بخش کوچک از این سرزمین کوهستانی است. مورخان و تاریخ نگاران تاریخ ارمنستان را به پنج دوره تقسیم کرده اند که شامل این دوره ها است:
دوره های تاریخ ارمنستان
مطالب مرتبط: چگونه سفر کم هزینه به ارمنستان داشته باشیم؟ گردشی ۶ دقیقه ای در ارمنستان
- دوره پیش از تاریخ: این دوره از پیش از تاریخ شروع می شود و تا بوجود آمدن دودمان یرواندونی ادامه دارد.
- دوره باستان: از دودمان یرواندونی شروع می شود و تا رسمی شدن مسیحیت بعنوان دین رسمی در سرزمین ارمنستان ادامه دارد.
- سده‌های میانه: این دوره از دودمان باگراتونی شروع می شود و تا اوایل قرن پانزدهم ادامه دارد.
- عصر جدید: که از ارمنستان ایران تا تشکیل ارمنستان شوروی طول کشید.
- عصر مدرن: از ارمنستان شوروی تا برقراری جمهوری ارمنستان ادامه یافت.
تاریخ ارمنستان در گذشته های دور
مورخان تاریخ ارمنستان معتقدند که در حدود ۱۴۰۰ قبل از میلاد در این سرزمین از تولیدات و ابزار آهنی هیتی‌ها استفاده می کردند و این نشان دهنده وجود مردمانی در این سرزمین و آشنایی آنان با این ابزار است. در سال های ۶۷ تا ۶۳ قبل از میلاد شخصی که پمپه نام داشت از سرداران رومی بود دو سرزمین را فتح کرد یکی سوریه و دیگری ارمنستان بود.
او آخرین فرمانروای سلوکیان را از سلطنت خلع کرد و روم در این زمان با این حرکت همسایه اشکانیان شد. اما در آغاز هزاره یکم میلادی یعنی در سال ۱ میلادی معاهده ای بین فرهاد پنجم و امپراتوری روم ایجاد گردید که طی این معاهده نیروهای دولت اشکانی از سرزمین ارمنستان خارج شدند. ژرمنیکوس ژولیوس سزار در سال ۱۸ میلادی پادشاهی آرتاشس سوم در ارمنستان را اعلام کرد و اردوان سوم پادشاه اشکانی در سال ۳۴ میلادی پسرش ارشک یکم را برای حکومت بر ارمنستان انتخاب کرد.
در دوره اردوان سوم او از سلطه بر ارمنستان صرف نظر کرد و این سرزمین را به امپراتوری روم واگذار کرد و سپس با پادشاه روم به نام تیبریوس صلح کرد. در دوره بلاش یکم به ارمنستان حمله شد، نرون امپراتوری روم تیرداد یکم را به عنوان پادشاه ارمنستان انتخاب کرد. با شروع لشکرکشی های تراژان به سمت شرق امپراتوری روم با دولت اشکانی وارد جنگ شد.
در زمان تیرداد سوم ارمنستان تسخیر شد. اما نرسه با حمله به ارمنستان و بیرون کردن تیرداد سوم رومیان را هم شکست داد. ولی این بار گالریوس نرسه را شکست داد و طی پیمان نامه ی نصیبین نرسه وادار به عقب نشینی از ارمنستان و بین‌النهرین شد. بطور کلی در این دوران ارمنستان بیشتر تحت سلطه پادشاهان آن سرزمین بود و فرمان آن ها را اطاعت می کردند. در این دوره ارمنستان منطقه ای بود که بر سرش بین اشکانیان و رومیان جنگ و درگیری بود که در دوره ساسانیان هم تا حدودی وضعیت به همین منوال ادامه داشت.
با روی کار آمدن شاپور سوم ساسانی لشکرکشی های ساسانیان به ارمنستان از سر گرفته شد تا عاقبت پس از یک دوره کش و قوس سیاسی و نظامی مداوم و درگیری های بی نتیجه این سرزمین که میدان جنگ دو کشور شده بود بین ایران دوره ساسانی و امپراتوری روم شرقی نصف شد و نیمی سهم ایران و نیم دیگر سهم روم شد.
اما این پایان ماجرا نبود و بعدها رومیان با حملات مداوم خود به ارمنستان شرقی این بخش را هم قصد داشتند به چنگ آورند اما آنچه نصیبشان شد شکست بود تا اینکه شاپور سوم ساسانی با بستن معاهده ای با رومیان تسلط بر سرزمین ارمنستان شرقی را رسما اعلام کرد. اما تاریخ ارمنستان را قدری جلوتر که بیاییم به حمله اعراب به ارمنستان می رسیم که این سرزمین دو قرن تحت حاکمیت مسلمانان بود. البته کوشش هایی که برای سلطه و تصرف کامل ارمنستان می شد با مقاومت شدید روبرو بود. اما به هر حال مسلمانان یک فرماندار برای ارمنستان تعیین کردند.
در دوره های بعد این سرزمین از تاخت و تاز سلجوقیان در امان نبود و مورد تخت و تاز این اقوام ترک و امپراتوری بیزانس بود. همچنان که مغولان هم در این سرزمین ترکتازی کردند و تا توانستند آمدند و زدند و کشتند و سوزاندند و بردند، و این کاری بود که از دستشان برمی آمد و به هر جا که رفتند این هنرشان را به نمایش گذاشتند! اما این سرزمین در دوران بعد تر که امپراتوری عثمانی تصمیم داشت آن را تصرف کند تحت سلطه دولت صفوی بود و باز هم جنگ عثمانی و صفوی بر سر ارمنستان همان داستان همیشگی تاریخ ارمنستان ادامه داست.
اگر بخواهیم در یک نمای کلی حوادث این سرزمین پر حادثه را بررسی کنیم و اتفاقاتی که در هر دوره در این سرزمین افتاده است را بگوییم بطور خلاصه باید بگوییم که این حوادث شامل تاریخ ارمنستان از پیدایش ارمنستان اولیه یا اورارتو تا زمان قدرت یابی مادها و حوادث ارمنستان در دوران ماد سپس می رسیم به دوران باستان و دودمان اروندی و ارمنستان هخامنشی و بعد از آن روزگار ارمنیان در دوران سلطنت سلوکیان است تا آغاز دودمان آرتاشسی و شکل گیری سلسله اشکانی ارمنستان و مامیکونیان و ارمنیان و سلسلهٔ پادشاهان ساسانی و بعد از این دوران که تاریخ ارمنستان وارد مرحله جدیدی می شود و یک شروع دیگر در تاریخ ارمنستان است.
ارمنستان پس از حمله اعراب و تاریخ ارمنستان در این دوران و باگراتونیان، ارمنستان سلجوقی، ارمنستان تحت حاکمیت زاکاریدها را شاهد هستیم و سپس وارد شدن تاریخ ارمنستان به یک دوره وحشتناک تاریخ جهان یعنی حمله ویرانگر مغول به بعضی سرزمین ها و از جمله حمله مغول به ارمنستان، بعد از این دوره تیره و تاریک پادشاهی ارمنی کیلیکیه است و قدرت یابی دودمان هتومی و دودمان لوزینیان و حوادث ارمنستان در اواخر سده ۱۴ و اوایل سده ۱۵ میلادی و رویدادهای ارمنستان در دوران سده‌های میانه و شروع عصر جدید نخستین و تاریخ ارمنستان همزمان با قدرت یابی دولت صفویه و زندیه و افشاریه و قاجاریه در ایران و جنگ هایی که کلا در طول تاریخ و بویژه این دوران بر سر ارمنستان بوده مثل جنگ با عثمانی بر سر ارمنستان و زمانی که ارمنستان تابع روسیه بوده، و سرانجام تولد اولین جمهوری ارمنستان. لازم است گفته شود که ارمنستان دردوران باستان هم همیشه موضوع درگیری و جنگ بوده و بر سر تسلط بر این منطقه بین کشورها همیشه آتش جنگ و جدال روشن بوده است.