تاج محل نامی است که اگر کمی به فرهنگ هند علاقه‌مند باشید حتماً تا الان به گوشتان خورده است. تاج محل اسم مقبره‌ای تاریخی در نزدیکی شهر آگرا در ایالت اوتارپرادش هند است. مقبره‌ای بسیار باشکوه از مرمر سفید که در دنیا به عنوان نماد عشق و نگین انگشتری کشور هند شناخته می‌شود. عشقی از نوع هندوستانی و بسیار پرسوزوگداز میان پادشاه قدرتمند گورکانی یعنی «شاه جهان» و همسر ایرانی‌تبارش «ارجمند بانو بیگم» مشهور به «ممتاز محل». این مقبره‌ی زیبا و خارق‌العاده‌ی باستانی در سال ۲۰۰۷ در فهرست عجایب هفت‌گانه جدید قرار گرفت. در این مقاله از الی گشت به این سؤال جواب می‌دهیم که چرا تاج محل در فهرست عجایب هفت‌گانه جهان است؟
رزرو آنلاین تور هند ( مثلث طلایی) “تور دهلی | تور آگرا | تور جیپور” از سامانه الی گشت
داستان عاشقانه تاج محل
همان‌طور که گفتیم داستان عاشقانه تاج محل یکی از دلایل اصلی شهرت و محبوبیت آن در دنیاست. اما قصه از چه قرار است؟ روزی روزگاری شاه جهان، پنجمین پادشاه گورکانی هند که بسیار به فرهنگ و هنر علاقه‌مند بود با ارجمند بانو بیگم که از نوادگان شاه اسماعیل صفوی بود ازدواج کرد. می‌گویند که این دو در همان نگاه اول عاشق هم شده‌اند و ۱۸ سال با عشق با هم زندگی کرده‌اند. شاه جهان به‌قدری به همسرش عشق می‌ورزید که او را ملکه‌ی اعظم هند کرد. او همچنین به ارجمند بانو بیگم لقب ممتاز محل داده بود.
هیچ داستان عاشقانه‌ای خالی از تلخی نیست. داستان تاج محل هم از این قاعده مستثنا نیست. شاه جهان به‌قدری به همسرش وابسته بود که حتی به هنگام جنگ او را با خودش می‌برد. او نمی‌توانست دوری از عشقش را تاب بیاورد. شاه جهان و ممتاز محل می‌دانستند که تنها مرگ می‌تواند آن دو را از هم جدا کند. همین هم شد. روزی از روزهایی که شاه جهان، ممتاز محل باردار را با خود به منطقه‌ای که در آن جنگ درگرفته بود، برده بود، حال ممتاز محل بد شد. او در بستر مرگ بود. شاه جهان بر بسترش حاضر شد تا آخرین خواسته‌های او را بشنود.
درخواست ساخت تاج‌محل
آن چه آن روز ممتاز محل از شاه جهان خواست باعث ساخت بنای مرمرین تاج محل شد. او از شاه جهان خواست پس از او دیگر ازدواج نکند و بنایی در یادبود عشق او بسازد. دو خواسته‌ای که شاه جهان عاشق به آنها جامه‌ی عمل پوشاند. مشهور است که شاه جهان پس از مرگ ممتاز محل تا یک سال لباس سفید (به نشانه‌ی عزا) بر تن داشت و هرگز دوباره ازدواج نکرد. او همچنین بهترین معماران و هنرمندان را از کشورهای مختلف به‌خصوص ایران فراخواند تا ساخت بنای تاج محل را شروع کنند. او دستور داده بود که نام این آرامگاه را به یاد همسرش ممتاز محل بگذارند. نامی که در طول زمان به تاج محل تغییر یافت. شاه جهان ۳۵ سال بعد از مرگ همسر و معشوقش زندگی کرد. او دوست داشت مقبره‌ای همچون تاج محل اما از مرمر سیاه در نزدیکی آرامگاه همسرش بسازد. خواسته‌ای که هیچگاه عملی نشد چرا که او آخرین روزهای عمرش را در زندان سپری کرد. تنها می‌توانست از پنجره‌ی زندان به تاج محل چشم بدوزد و به یاد عشق پرشورش بیفتد.
معماری منحصر به فرد تاج محل
معماری منحصر به فرد تاج محل یکی از دلایل دیگر محبوبیت آن میان مردم است. ساخت این آرامگاه در سال ۱۶۳۲ شروع شد و حدوداً ۲۲ سال طول کشید. گفته می‌شود شاه جهان به دنبال بهترین معمارها برای ساخت این بنای باشکوه بود. به همین دلیل از معماران مختلف با ملیت‌های گوناگون دعوت کرد تا به‌صورت گروهی طراحی معماری تاج محل را به عهده بگیرند. اما در میان این معماران نام چند معمار ایرانی که مشهور است سر معمار تاج محل بوده‌اند، می‌درخشد. «استاد احمد لاهوری»، «حمید لاهوری»، «اسماعیل‌خان» و «عیسی خان» از جمله این معماران هستند.
معماری اسلامی تاج محل
معماری این بنا ترکیبی باشکوه از معماری اسلامی، ایرانی و گورکانی است. گفته می‌شود معماری تاج محل تحت‌تأثیر بنای گور امیر، مسجد جامع دهلی، آرامگاه همایون و مقبره‌ی اعتمادالدوله بوده است. بناهای گورکانی از جمله مساجد معمولاً از ماسه‌سنگ سرخ ساخته می‌شدند. اما شاه جهان می‌خواست بنای یادبود همسرش یعنی تاج محل از سنگ مرمر سفید ساخته شود تا همچون نگینی بدرخشد. همچنین او دستور داده بود از سنگ‌های بسیار قیمتی مانند یشم، کریستال، فیروزه و لاجورد هم در ساخت این آرامگاه استفاده کنند.
یکی از ویژگی‌های بسیار منحصر به فرد تاج محل، رعایت کامل تقارن در بناست. به این صورت که چهارگوشه‌ی آرامگاه کاملاً شبیه به هم است. تنها آرامگاه مردانه است که قدری این تقارن را به هم می‌زند. چهار مناره‌ی اطراف گنبد هم به شکلی ساخته شده‌اند که در صورت وقوع زلزله یا هر حادثه دیگری روی بنا سقوط نکنند و به بیرون بیفتند. این مناره‌ها هرکدام ۴۰ متر ارتفاع دارند و دارای سه‌طبقه و سه بالکن هستند.
ارتفاع تاج محل ۷۳ متر است. مساحت باغی که بنا در آن واقع شده حدوداً ۱۸ هکتار است. اما این گنبد مرمرین تاج محل است که به کل ساختمان نمایی شگفت‌انگیز بخشیده است. گنبدی به ارتفاع ۳۵ متر. این گنبد که از نوع گنبد پیازی است دارای پایه‌هایی ستون‌دار است. این پایه‌ها به سمت سقف مقبره باز می‌شود و نور خورشید را به داخل فضا هدایت می‌کند. چهار طرف گنبد، چهار چتری گنبد شکل همکار شده. این چتری‌ها باعث برجسته‌تر دیده‌شدن گنبد تاج محل می‌شوند. همچنین میله‌ای از جنس طلا در مرکز گنبد قرار داشته که یکی از عناصر معماری ایرانی گورکانی بوده است. در قرن نوزدهم این میله را با میله‌ای برنزی که طلاکاری شده جایگزین کردند.
فضاهای گوناگون تاج محل
تاج محل که به دلیل عظمت، تقارن، نظم و شکوهش به عنوان سمبل قدرت پادشاهی شاه جهان هم شناخته می‌شود، دارای قسمت‌های مختلفی است. شناخت فضاهای گوناگون تاج محل برای هرکسی که قصد بازدید از این آرامگاه تاریخی و زیبا را دارد لازم و ضروری است. این بخش‌ها شامل ورودی، مقبره، مسجد، مهمان‌خانه، موزه و باغ می‌شود.
ورودی مجموعه تاج محل که هرکسی را شگفت‌زده می‌کند دارای دروازه‌ای به نام «دروازه روضه» است. این دروازه با نقوش متنوعی تزیین شده. ارتفاع این دروازه ۳۰ متر است. آیاتی از قرآن مجید بر حاشیه‌های این در بر سنگ سیاه نقش بسته است.
اما برجسته‌ترین بخش این مجموعه قسمت مقبره است. این قسمت در بخش انتهایی باغ قرار گرفته. همان جایی که گنبد و گلدسته‌ی زیبا و باشکوه به چشم می‌آید. داخل آرامگاه تاج محل دو مقبره که با سنگ‌های قیمتی تزیین شده‌اند وجود دارد. گرچه این دو مقبره به شاه جهان و ممتاز محل نسبت داده می‌شوند اما معروف است که مزار اصلی این دو طبق شریعت اسلام در زیرزمین ساختمان قرار دارد.
مسجد تاج محل
یکی دیگر از بخش‌های جالب توجه تاج محل مسجد است. این مسجد که رنگی قرمز دارد در سمت چپ آرامگاه قرار گرفته. مسجد تاج محل مانند همه‌ی مساجد دارای محراب و منبر و تزیینات خوشنویسی است. گفتنی است این مسجد می‌تواند ۵۷۰ نمازگزار را در خود جا بدهد.
مهمان‌خانه یا نقاره‌خانه که ساختمانی به رنگ قرمز است، بسیار شبیه به مسجد است. این بنا که در سمت راست مجموعه تاج محل واقع شده، دارای سه گنبد و سه ایوان در طرفین است.
موزه تاج
«موزه تاج» هم ساختمان کوچکی در مجموعه تاج محل است که در بخش غربی قرار گرفته است. بازدیدکنندگان در این موزه می‌توانند از آثار مختلفی چون سکه‌ها، نقاشی‌ها، مینیاتورها و ظروف مربوط به دوره‌ی گورکانی دیدن کنند.
بخش مهم دیگر مجموعه تاج محل، باغ است. مساحت این باغ که طبق الگوی چهارباغ ایرانی ساخته شده حدودا ۲۵۰ هزار متر مربع است. در قسمت مرکزی باغ تاج محل، حوضی بزرگ و بسیار تماشایی به نام «حوض کوثر» قرار دارد. انعکاس بنای تاج محل در این حوض یکی از دیدنی‌ترین تصاویری است که هر بازدیدکننده‌ای در زندگی‌اش دیده است.
مطالب مرتبط
دانستنی های جالب تاج محل
با الی گشت همراه باشید تا با هم دانستنی‌های جالب تاج محل را مرور کنیم. یکی از اسرارآمیزترین ویژگی‌های این بنای تاریخی، تغییر رنگ آن در ساعت‌های مختلف شبانه‌روز است. کسانی که از این بنا دیدن کرده‌اند می‌گویند رنگ تاج محل در آغاز روز صورتی، به هنگام عصر شیری و در شب و زیر نور ماه طلایی به نظر می‌رسد. این تغییر رنگ را عده‌ای نماد تغییرپذیری حالات زنانه در طول روز می‌دانند. عده‌ای نیز به‌صورت کلی آن را به سرشت تغییرکننده‌ی انسان نسبت می‌دهند.
گفته می‌شود در بنای تاج محل طبقه‌ای بسیار بزرگ وجود دارد. این طبقه شامل ۱۰۸۹ اتاق است. طبقه‌ی پایین آن هم ۲۲ اتاق دارد. اتاق‌هایی که هیچ بازدیدکننده‌ای اجازه‌ی بازدید از آنها را ندارد. حتی در طبقه‌ی اول تاج محل که ورود به آن آزاد است، اتاق‌هایی با در بسته وجود دارند. راز پشت این درها باعث شده هرکس حدسی دربارهی آن داشته باشد. عده‌ای بر این باورند ساخت این بنا هرگز کاملاً تمام نشده. به همین دلیل درهای بعضی اتاق‌ها که کار ساختشان تمام نشده، بسته مانده تا ساختمان بی‌نقص به نظر برسد.
بعضی دیگر معتقدند در یکی از این اتاق‌ها جسد مومیایی شده‌ی ممتاز محل قرار داده شده است. حدسی که به دلیل مسلمان بودن شاه جهان سخت می‌توان باورش کرد. برخی هم فکر می‌کنند که تاج محل در واقع معبدی برای «شیوا» یکی از خدایان هندی بوده که شاه جهان آن را تبدیل به آرامگاه همسرش کرده است. آنها بسته‌بودن درها را به وجود مجسمه‌ها و نقاشی‌های بودا نسبت می‌دهند.
شایعه‌‌ی جالب‌توجه دیگری هم دربارهی تاج محل وجود دارد. طبق بعضی گفته‌ها، شاه جهان دستور قتل یا نقص‌عضو هنرمندان سازنده‌ی بنا را داده بوده است! شاید بپرسید چرا؟ به این دلیل که او نمی‌خواسته آنها بتوانند بنایی مشابه بنای تاج محل بسازند! گرچه این فرضیه را هیچ سند و مدرکی اثبات نمی‌کند.
بازدید از تاج محل
هرساله تعداد زیادی از گردشگران به‌قصد بازدید از تاج‌محل راهی آگرا می‌شوند. جاذبه‌ی این آرامگاه به‌قدری است که هرکس قصد سفر به هند می‌کند اولین بنایی که دوست دارد از آن دیدن کند تاج‌محل است. تاج محل در تمام فصول سال زیباست. اما به دلیل آب‌وهوای خاص کشور هند، مناسب‌ترین زمان برای بازدید از آن از اواسط مهرماه تا اواسط فروردین است. هوای شهر آگرا در این ماه‌ها در وضعیت متعادلی قرار دارد.
همان‌طور که قبلاً گفتیم نمای تاج‌محل در ساعت‌های مختلف روز باشکوه و زیباست. اما بهترین موقع برای بازدید از آن به هنگام طلوع و غروب آفتاب است. دیدن تاج‌محل زیر نور مهتاب هم تجربه‌ای منحصر به فرد برای هر گردشگری فراهم می‌کند.
به عنوان بازدیدکننده هم می‌توانید به‌صورت شخصی و هم با تور به دیدن تاج‌محل بروید. به دلیل نزدیک بودن تاج محل به دهلی‌نو، به‌راحتی می‌توانید پس از رسیدن به پایتخت، خودتان را به این جاذبه‌ی گردشگری حیرت‌انگیز برسانید. دروازه‌ی مرکزی تاج محل نیم ساعت قبل از طلوع آفتاب باز شده و نیم ساعت قبل از غروب خورشید بسته می‌شود. هر روز هفته به جز جمعه می‌توانید به دیدن این سمبل عشق بروید.
جمع‌بندی
تاج‌محل به عنوان نگین انگشتری کشور هند شناخته می‌شود. این بنا میان مردم دنیا به عنوان نمادی از عشق مشهور است. شگفتی‌های این آرامگاه استثنایی به‌قدری است که در سال ۲۰۰۷ آن را در فهرست جدید عجایب هفت‌گانه جهان قرار داده‌اند. شاه جهان پنجمین پادشاه گورکانی پس از مرگ همسر و معشوقش ممتاز محل، دستور ساخت این بنا را به عنوان یادبود عشق او داد. این بنای باشکوه از سنگ مرمر سفید ساخته شده است. برای ساخت آن از معماران خبره‌ای از جمله معماران ایرانی استفاده شده است. تاج محل بخش‌های مختلفی دارد اما این گنبد مرمرین آن است که بیشترین زیبایی را به بنا بخشیده است. اسرار و داستان‌های گوناگونی درباره تاج‌محل وجود دارد. فرضیه‌هایی که هیچ‌کدام هنوز ثابت نشده‌اند. هرساله گردشگران زیادی از سراسر دنیا به دیدن این یادبود عشق می‌روند. بازدید از این جواهر هنر هند تجربه‌ای منحصر به فرد برای هر گردشگری خواهد بود.