جای جای ایران عزیزمان دارای جاذبه های دیدنی و ارزشمندی است که هر کدام برای خودشان می توانند به عنوان یک قطب گردشگری در آن شهر یا استان تبدیل بشوند. در این مطلب می خواهیم به استان خراسان رضوی برویم و درباره بقعه ی هارونیه شرح دهیم. خراسان در طول تاریخ ایران زمین سرزمینی کهن و تاریخی بوده که از گذشته های دور محل وقایع ریز و درشت زیادی بوده است. انسان های نامداری نظیر فردوسی در این سرزمین پرورش پیدا کردند. در ادامه ی این مطلب همراه الی گشت باشید تا بیشتر درباره بقعه هارونیه در مشهد خدمتتان شرح دهیم.
مطالب مرتبط: پارک طبیعی هفت حوض مشهد، پدیده باران اسیدی پارک وکیل آباد، قدیمی ترین پارک مشهد
بقعه ی هارونیه یکی از افسانه ای ترین بنایی است که در خراسان وجود دارد و به درستی هنوز کاربری و تاریخ ساخت آن مشخص نشده است. هارونیه در ۲۵ کیلومتری شمال غربی مشهد قرار دارد و یکی از قدیمی ترین آثار شهر توس است که در ابتدای شهرک تاریخی توس و در نزدیکی آرامگاه فردوسی قرار گرفته است. کارشناسان و پروهشگران زیادی سال هاست که بر روی این بنای تاریخی در حال تحقیق هستند تا راز و کاربری آن را کشف کنند. گفته شده است که زمان ساخت این بنا به قرن های هفتم یا هشتم هجری قمری باز می گردد؛ اما این موضوع هنوز به طور کامل ثابت نشده است. هارونیه بنایی افسانه ای‌ست که کاربری اصلی آن هنوز شناخته نشده و همین موضوع بازدید از آن را جذاب تر می کند و آن را به یکی از پرطرفدارترین جاذبه های مشهد تبدیل کرده است. هارونیه در میان مردم با نام های بقعه هارونیه، گنبد هارونیه و بقعه هارون نیز شناخته می شود.
این بنای تاریخی به طوری می توان گفت که تنها اثر باقی مانده در شهر توس به شمار می رود و در سال های اخیر به کمک سازمان آثار ملی و فرهنگی خراسان در اطراف آن حصاری کشیده شده و فضای سبزی اطراف آن به وجود آمده است. این اثر در تاریخ پانزدهم دی ماه ۱۳۱۰ به شماره ۱۷۳ در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است. البته این اثر بعدها در سال ۱۳۸۲ تحت عنوان آرامگاه منسوب به امام غزالی (۱) به شماره ۸۹۴۴ به فهرست آثار ملی ایران اضافه شد.
در مورد کاربری این بنا افسانه های زیادی وجود دارد که به چند مورد آنها اشاره خواهیم کردیم، یکی از این افسانه ها مربوط به قرن ها پیش بوده که می گفتند هارون الرشید از این بقعه برای زندانی کردن مجرمان استفاده می کرده است، اما در برخی موارد دیگر گفته شده است که در دوره ی پیش از اسلام این بنا آتشکده بوده است. حتی در کتب دیگری آمده است که این بنا محل شکنجه ی امام موسی کاظم و تعدادی از پیروان وی بوده است. علاوه بر اینها، برخی متون قدیمی هم از این بنا به عنوان نقاره‌خانه و مامونیه نام برده‌اند.
اما همانطور که در ابتدا هم گفتیم هیچ کدام از این ها نمی تواند سندی محکم و مستند باشد و تنها افسانه هایی هستند که در مورد این بنا وجود دارد.
به طور کلی نقشه اصلی این ساختمان به صورت ۴ گوش ساخته شده و در آن ویژگی هایی از معماری های قرن هشتم هجری به چشم می خورد. ابعاد کلی بنا به ترتیب ضلع شمالی ۱۹.۵ متر، ضلع جنوبی ۲۰ متر، ضلع شرقی ۲۸ متر و ضلع غربی ۲۹ متر است. ساختمان این بنای تاریخی به طور کامل از آجر ساخته شده است و دارای سبک معماری آذری است. یک گنبد دو پوسته ای سقف این بنا را می پوشاند و برای تزئین آن از هیچ کاشی استفاده نشده است. فضای داخلی آن از یک ایوان، ۴ شاه نشین، گنبدخانه و سه اتاق فرعی تشکیل می شود که تمام اینها در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد. فضای بیرونی نیز شامل سنگ یادبود کوچکی از امام محمد غزالی و باغچه ای مستطیلی شکل درست روبروی ایوان می شود. بنای هارونیه در کنار ویژگی های تاریخی خود از نظر عظمت، قطر پایه ها، قدرت ایستایی در کف و گنبد نیز شاخص شده است.
بنای تاریخی بقعه هارونیه در مشهد دارای بخش های مختلی است که عبارتند از چهار شاه نشین، پنجره های مشبک، ایوانی رفیع، چهار ایوان صلیبی شکل در داخل، هشت طاق نما با قوس جناغی، سردانه و گنبد دو پوسته ی آجری به بلندی ۲۲ متر از کف زمین، که از اجزای اصلی این ساختمان هستند. در این بنا معمار با استفاده از تعدادی طاق نما به همراه قوس پنج و هفت و منفذهای ساده نورگیر، سایه روشنی ایجاد کرده است که باعث شده هم از بار دیوارها کم شود و هم بنا با شکوه تر به نظر آید.
در گذشته بقعه هارونیه در مشهد دارای سه در ورودی بوده است که امروزه ورودی شرقی و غربی آن بسته شده و به صورت پنجره مشبک در آمده است. ورودی بنا که به‌سوی جنوب باز می‌شود، عبارت از یک ایوان کفش‌کن با قوس جناغی به ارتفاع ۱۵/۵۰ متر، عمق سه و عرض هشت متر است که در دو طرف آن، دو جرز پهن با دو طاق‌نمای کشیده و بلند و یک حاشیه پهن افقی ایجاد شده و در نبش هر یک از دو جرز، دو نیم‌ستون با آجر محکم برپا شده است.
آدرس: استان خراسان رضوی، جاده مشهد – قوچان، سه راه فردوسی، حاشیه بلوار شاهنامه، نرسیده به آرامگاه فردوسی، بقعه هارونیه
به منظور دسترسی به گنبد هارونیه در شهر مشهد باید به بخش مرکزی و دهستان طوس بروید زیرا این بقعه در آن جا قرار دارد. اگر اتومبیل شخصی ندارید می توانید از اتوبوس های خط ۲۰۲ میدان فردوسی تا آرامگاه فردوسی استفاده کنید. در ایستگاه شاهنامه ۶۴ پیاده شوید و در مقابلتان بقعه ی هارونیه قرار دارد. اگر هم با تاکسی خواستید به سمت این جاذبه ی تاریخی حرکت کنید می توانید به راننده بگویید که تا انتهای بلوار شاهنامه شما را ببرد و بعد از آن با اتوبوس یا ماشین های شخصی باید به سمت هارونیه بروید.
- آرامگاه فردوسی
- آرامگاه امام محمد غزالی
۱ نظرات