برج سه گنبد ارومیه یکی از دیدنی‌ترین بناهای برجای‌مانده از دوران سلجوقیان است. این برج با معماری خاص خود در واقع یک آرامگاه است که از سنگ و آجر ساخته شده است. قدمت سه گنبد ارومیه به ۸۰۰ سال قبل و تاریخ ۵۸۰ هجری قمری بازمی‌گردد. در حال حاضر این بنای تاریخی در مرکز شهر قرار دارد و بازدید از آن برای عموم مردم امکانپذیر است. اگر علاقه‌مند به بناهای تاریخی هستید با الی گشت همراه باشید تا با برج سه گنبد در ارومیه بیشتر آشنا شویم.
تضمین بهترین قیمت بلیط هواپیما، بلیط قطار و رزرو هتل در تمامی نقاط جهان فقط در الی گشت.
ابتدا بیایید به سراغ معرفی برج سه گنبد ارومیه برویم و سپس اطلاعاتی درباره تاریخچه و قدمت این بنا در اختیار شما عزیزان قرار دهیم. این بنا آرامگاهی استوانه‌ای‌شکل و مدور است که از سنگ و آجر ساخته شده است. بر اساس کتیبه موجود در سردر این بنا، سال ساخت آن به ۵۸۰ هجری قمری باز می‌گردد.
این برج به‌عنوان یکی از ارزشمندترین بناهای دوران سلجوقیان شناخته می‌شود. از نکات جالب درباره این بنا، وجود قبرهای زیاد در زمین اطراف برج است. طبق شواهد موجود این زمین احتمالاً صحن برج سه گنبد محسوب می‌شده و به لحاظ قداست، افراد ممتاز آن دوران در این مکان دفن می‌شده‌اند.
درگذشته این بنا در بخش جنوب شرقی شهر قرار داشت؛ اما با گسترش ارومیه در حال حاضر این بنای تاریخی در بافت مرکزی و قدیمی شهر قرار گرفته است. به‌منظور حفظ و حفاظت از این بنا در اطراف آن، محوطه و حریمی ساخته شده است. خوشبختانه این کار برج را در مقابل صدمه و آسیب‌های احتمالی محافظت می‌کند. برج سه گنبد ارومیه در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی به‌عنوان یکی از آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده است.
تاریخچه این بنا به قرن ششم هجری قمری بازمی‌گردد. بر اساس کتیبه موجود در سردر ورودی این برج که توسط خانیکوف، خاورشناس، جغرافی‌دان و مردم‌شناس روسی خوانده شده، برج به دستور شیث قاطه المظفری، یکی از امرای سلجوقی ساخته شده است. همچنین تاریخ ساخت این بنا در آخر کتیبه «فی شهر محرم ثمانین و خمسمائه» مصادف با سال ۵۸۰ هجری قمری (دوره سلجوقیان) است.
برخی‌ها معتقدند برج سه گنبد بر روی یک آتشکده ساسانی احداث شده اما سند معتبری برای تأیید این ادعا وجود ندارد. این برج تا قرن نوزدهم موردتوجه نبود؛ اما در سال ۱۸۵۲ خانیکوف آن را به علاقه‌مندان بناهای تاریخی شناساند. جالب است بدانید سه گنبد از نظر ظاهری به برج‌های دوره طغرل شباهت دارد، اما شواهد نشان‌دهنده‌ی این هستند که برج مربوط به قرن ششم هجری است. همچنین شباهت‌های بسیاری بین این بنا با دیگر مقبره‌های قرن ششم هجری مانند مراغه وجود دارد.
معماری برج سه گنبد ارومیه به صورت استوانه بوده و این بنا دارای ۱۳ متر ارتفاع و ۵ متر قطر است. این بنا در واقع یک سکوی سنگی بلند حاوی دخمه است که بنای آجری بالای آن اتاق مقبره دارد. قسمت جلوخان بنا هم به شکل قاب مستطیلی در بدنه استوانه طراحی شده است.
ساختمان برج دوطبقه دارد و نورگیرهایی در دو طرف شمالی و جنوبی آن تعبیه شده‌اند. این نورگیرها به کمک چهار کانال با فضای طبقه بالا و پایین ارتباط پیدا کرده‌اند. طبقه اول سه گنبد با نام «سردابه» با یک پوشش قوس‌دار از طبقه دوم جدا می‌شود و دسترسی به آن از طریق یک در کوچک آهنی به‌اندازه ۱ متر در ۷۰ سانتی‌متر امکانپذیر شده است. طبقه دوم بنا هم با نام «مقبره» بر روی سردابه ساخته شده و برای دسترسی به آن می‌توان از در چوبی به ارتفاع ۲.۵ متر استفاده کرد.
در ساخت این بنا مصالحی مانند سنگ و آجر به‌کاررفته است. در بخش پایینی این گنبد تا ارتفاع ۳.۶ متری، از سنگ‌های تراش خاکستری و از این بخش به بالا هم از آجرهای چهارگوش استفاده شده است. در حال حاضر دیوارها و سقف اصلی بنای سه گنبد کاملا سالم هستند و می‌توان تزیینات سردر ورودی آن که با قطعات سنگ و گچ انجام شده را مشاهده کرد. این قطعات شامل نقوش هندسی و کتیبه‌ای به خط کوفی هستند.
داخل برج مقبره و دخمه به شکل مربع طراحی شده و در درون برج استوانه‌ای جای‌داده شده است. این بخش دارای قرینه‌های مقرنس دار در گوشه‌ها، طاق‌نماهای هلالی تیز و کاربندی‌های بسیار زیباست. سقف مقبره هم ظاهری قبه‌ای دارد و آجرهای آن به صورت حلقوی به‌دور یک مرکز چیده شده‌اند. اگر چه کف اتاق مقبره در دخمه زیرین فروریخته و از بین رفته؛ اما هنوز هم می‌توان آثار و بقایای تزیینات هندسی آجرکاری شده را در گوشه و کناره‌های آن مشاهده کرد. به علت تخریب سقف نمی‌توان اندازه دقیق دخمه زیرین را مشخص کرد؛ اما بر اساس تحقیقات انجام شده بلندای این دخمه ۱.۵ متر بوده است. به‌طورکلی سه گنبد به‌خاطر گنبد مرتفع ۹ متری خود شناخته می‌شود؛ اما علاوه بر این ویژگی وجود تزیینات سنگی، مقرنس‌کاری و نقش و نگار‌های تماشایی، این بنا را از نمونه‌های مشابه متمایز کرده‌اند.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید علت نام‌گذاری برج سه گنبد چیست؟ برخی‌ها معتقدند به خاطر وجود دو بنای دیگر در مجاورت روستای چهریق (از دهستان‌های سلماس) این بنا به سه گنبد معروف شده است. اما بر اساس شواهد موجود نام سه گنبد به شیوه ساخت این بنا اشاره دارد. داخل این برج به‌صورت دو طاق مجزا از یکدیگر ساخته شده و روی گنبد اصلی، گنبد کوچک‌تری وجود دارد. به همین علت این سازه به سه گنبد معروف شده است.
دسترسی به برج بسیار آسان است. این برج در جنوب شرق ارومیه و خیابان جانبازان قرار دارد و به راحتی می‌توان با استفاده از اتوبوس، تاکسی و ماشین شخصی به آن دسترسی پیدا کرد. بر اساس نقشه‌های قدیمی شهر ارومیه، در گذشته برج سه گنید نزدیک به حصار دفاعی و دروازه بازار باش بوده و فقط یک کیلومتر از این حصار فاصله داشته است.
آدرس : استان آذربایجان غربی، شهر ارومیه، خیابان جانبازان (استاد برزگر)
برای بازدید از برج سه گنبد باید هزینه ورودی پرداخت کنید. جالب است بدانید در محوطه این سازه تاریخی یک موزه جذاب از سنگ‌های تاریخی برپا شده است که تماشای آن خالی‌ازلطف نیست.
در این مقاله برج سه گنبد ارومیه را معرفی کردیم. همان‌طور که گفته شد این برج در قرن ششم هجری قمری و دور زمان حکومت سلجوقیان ساخته شده است. برج سه گنبد امروزه یکی از دیدنی‌های شهر ارومیه محسوب می‌شود و برای دسترسی به آن باید به خیابان جانبازان بروید.
مطالب مرتبط: مسجد سردار، بنایی بر جای مانده از دوره قاجار در ارومیه خانه انصاری، بنایی تاریخی در ارومیه چرا دریاچه ارومیه خشک شد؟