از مسیر نیشابور به مشهد که در گذر باشید باغی قدیمی در حدود ۲۴ کیلومتری نیشابور به چشمتان خواهد خورد که در زمان شاه عباس اول صفوی ساخته شده است در آن زمان و به دستور او تعداد ۲۸ درخت کاج نیز کاشته شد که تبدیل به باغ شد و در حال حاظر به عنوان یکی از مکان های سیاحتی شهرستان نیشابور معرفی می گردد . هر چند شاه عباس دستور ساخت آن را داد ولی پایان ساختمان بقعه ی قدمگاه و حمام و جدول کشی باغ مربوط به شاه سلیمان صفوی است که در سال ۱۰۹۱ هجری قمری است. باغ قدمگاه نیشابور در دوره صفوی از باغ های معتبر و زیبای ایران به حساب می آمد ، اما متاسفانه در دوره ی قاجار و پهلوی به صورت جدی دچار آسیب دیدگی و حتی غارت های بسیاری قرار گرفته است و دیگر باغ آن آبادانی گذشته را از دست داد، اما آن هنوز هم از صفای خاصی برخوردار است که پذیرای گردشگران بسیاری خصوصا آن دسته از مسافرانی است که به مقصد مشهد در سفر هستند و دقایقی در این باغ استراحت می کنند. با الی گشت همراه باشید تا به بررسی موقعیت جغرافیایی، تاریخچه و قسمت های مختلف این باغ قدیمی و زیبا در منطقه خراسان بپردازیم.
مطالب مرتبط : نیشابور،شهر کهن در نیشابور از کجا دیدن کنیم؟ همه چیز درباره درود نیشابور
باغ قدمگاه نیشابور در منطقه ای کوهستانی و در دامنه جنوبی کوه بینالود، رو به دشت نیشابور قرار گرفته است. از سمت جنوب به جاده نیشابور – مشهد متصل است و همانطور که گفته شد از نیشابور حدود ۲۴ کیلومتر و از مشهد حدود ۱۰۰ کیلومتر فاصله دارد. علاوه بر اینکه این مکان به عنوان مکانی سیاحتی مد نظر است اما برای ما تقدس هم دارد و از سابقه طولانی برخوردار است. این باغ را زمانی به شاپور کسری و زمانی نیز به حضرت علی(ع) و در نهایت به حضرت رضا (ع) نسبت دادهاند. علت نامگذاری باغ با توجه به وجود سنگی سیاه است که در آن جای دو پا نقش بسته است. میگویند سال ۲۰۰ هـجری قمری زمانی که حضرت رضا (ع) که از مدینه به مرو در حرکت بودند، در این مکان توقف کرده و چون خواستند با خاک تیمم کنند، آبی جاری پدید آمد که این اتفاقات بسیار مهم، این مکان را به مکانی مقدس برای زائران در کنار مسیر مشهد تبدیل کرد که در دوره‌‌های مختلف به عنوان مجموعهای بین راهی شامل: کاروانسرا، آب‌انبار، حمام و مکانهایی جهت استراحت زائران و مسافران در حاشیه جاده مورد استقبال قرار گرفت. در قدمگاه آثار تاریخی دیگری غیر از باغ و بقعه آن وجود داشت از جمله : دو کاروانسرا و چاپارخانه که از دوره شاه عباس اول به بعد ساخته شدند، اما کاروانسرای دوره شاه عباس و چاپارخانه از بین رفتند.می توانید موقعیت مکانی باغ را در نقشه گوگل زیر ببینید و برای خود نشانه گذاری کنید.
اگرچه ساختار اصلی باغ کنونی در دوران صفوی و به دستور شاه عباس اول احداث شد ولی در دوره‌‌های بعدی در زمان شاه سلیمان صفوی و همچنین در دوران ناصرالدین شاه قاجار تغییرات و مرمت هایی جهت حفاظت و بازسازی باغ صورت گرفت. آخرین بهسازی آن در سال ۱۳۵۰ توسط سازمان حفاظت آثار شروع شده و تا به امروز نیز ادامه دارد و جالب است که بدانید باغ قدمگاه نیشابور در فهرست آثار ملی ایران به شماره ۲۳۶ ثبت شده است. کوشک هشت ضلعی، در مرکز باغ واقع شده است و در ضلع شرقی بقعه نیز چهار طاق کوچکی واقع شده که از چشمهای جوشان محافظت میکند. روایت شده که آب آن به هنگام وضوی حضرت رضا (ع) جوشیده و جاری شده است و به همین جهت و به برکت قدوم حضرت، آن را چشمه حضرتی مینامند.
باغ این مجموعه به عنوان بخش اول آن با مساحتی معادل با یک هکتار و به صورت مربع با ابعاد صد متر در صد متر و با دو ساختمان قدیمی در قسمت مرکزی آن، مهمترین بخش این مجموعه محسوب می گردد. این باغ با شیب کوهپایه بینالود انطباق دارد و در سه سطح، با اختلاف ارتفاع یک و نیم متر از یکدیگر شکل گرفته است. در هر سطح، دو قسمت بزرگ با درختان کاج پوشیده شده بود ولی در دوره‌‌های بعدی، درخت های چنار، گردو و توت به جای بسیاری از درختان کاج کاشته شده است.
دو قنات، که قنات اولی، قنات اصلی و از سمت بالا ده و قنات دوم از سمت پایین ده که در میانه باغ به هم میپیوندد، عملیات آبیاری این باغ را انجام می دهند، اما در حال حاضر قنات دوم جایگزین چشمه اصلی یا همان چشمه حضرتی شده است. سردر وردی باغ با پلکانی در دو طرف در خارج از مجموعه به فضای محصور باغ مرتبط میشود و با آبنمایی در مرکز، درختکاری شده و در انتها به بقعه ختم می گردد.
در بالای باغ که استخر بزرگی در دل خود جای داده است بصورتی که آب پس از ورود به استخر با جوی های باریکی به چهار حوض هشت گوش دور بقعه وارد شده و با آبنمایی در محور مرکزی به حوضچههای بعدی انتقال داده می شود. پوشش گیاهی باغ شامل درختان چنار، کاج، توت، گردو و زبان گنجشک میباشد که در میان این آنها درختان چنار، کاج و توت کهنسال نیز به چشم میخورد.