باغ فین کاشان، مشهورترین باغ ایرانی ثبت شده در یونسکو

باغ فین کاشان یکی از بهترین نمونه‌های باغ‌های ایرانی و نماینده‌ای بسیار شایسته برای نمایش هنر معماری ایرانی در باغ‌هاست که در لیست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. با وجود این که باغ‌های بسیاری در سراسر ایران وجود داشته که معماری و طراحی زیبایی دارند، اما باغ فین کاشان یکی از بهترین نمونه‌های این باغ‌ها محسوب شده و در سطح جهانی شهرت دارد. اگر شما هم درباره این باغ زیبا کنجکاو شده‌اید و می‌خواهید که اطلاعات بیشتری درباره آن داشته باشید، ادامه این مطلب از مجله گردشگری الی گشت را به‌هیچ‌عنوان از دست ندهید. در ادامه این مطلب قصد داریم تا به معرفی باغ فین کاشان، مشهورترین باغ ایرانی ثبت شده در یونسکو بپردازیم.

مانند بسیاری از بناهای زیبا و شاهکارهای معماری دیگری که امروزه در ایران به‌جای‌مانده است، باغ فین کاشان هم در دوران صفویه ساخته شده است. البته بنای اصلی این باغ در دوران آل بویه ساخته شد و در طی یک زلزله مهیب از بین رفت. در دوران شاه‌عباس صفوی، دوباره دستور ساخت این باغ صادر شد و معماری امروزه آن روی بنای به‌جای‌مانده از باغ قبلی پیاده شد. در پایان دوره حکومت صفویه، با حمله افغان‌ها به بخش‌های مختلف ایران و همچنین زلزله‌های پی‌درپی، این باغ آسیب بسیار زیادی دید.

در دوران نادرشاه افشار، حملات افغان‌ها کنترل شد و توانستند این جنگ را پیروز شوند. اما باغ فین کاشان در آن زمان آسیب زیادی دیده بود و بازسازی نشد. در دوران زندیه بود که به دستور کریم‌خان زند، بازسازی این بنا آغاز شد و بخش‌های دیگری مانند خلوتگاه کریمخانی به آن افزوده شد. داستان‌های تاریخی بسیاری در باغ فین کاشان رخ‌داده است که یکی از معروف‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها، قتل امیرکبیر در حمام فین کاشان است.

نام اصلی این باغ در گذشته باغ شاه بود و به دلیل بزرگی آن این نام را به آن داده بودند. اما پس از گذشت مدتی، نام باغ به باغ فین کاشان تغییر پیدا کرد. فین نام کلاه‌هایی است که مردم در آن زمان در این منطقه به سر می‌گذاشتند و رفته‌رفته منطقه با نام این کلاه شناخته شد. به همین دلیل هم به باغ بزرگی که در آن جا ساخته شده بود، باغ فین کاشان گفتند.

یکی از دلایل معروف شدن باغ فین کاشان، به کار رفتن عناصر معماری دوران صفویه در این باغ و تقارن بسیار زیاد آن است. در گذشته این باغ به عنوان یکی از متقارن‌ترین باغ های ایران شناخته می‌شد و به همین دلیل هم معروف بود. اما پس از دوران صفویه، با تخریب‌ها و بازسازی‌های متعددی که در آن صورت گرفت، این تقارن تقریبا از بین رفت. به گفته منابع رسمی، طراحی باغ زیبایی که امروزه در این منطقه مشاهده می‌شود را غیاث الدین جمشید کاشانی انجام داده است. اما بسیاری از منابع و افراد هم باور دارند که طراحی این باغ کار شیخ بهایی بوده است.

یکی از عناصر بسیار مهمی که زیبایی این باغ را چند برابر کرده و به آن زندگی بخشیده است، وجود آب و آب نما در باغ است. فواره‌هایی که در این باغ استفاده شده است هم هوای باغ را خنک کرده‌اند و هم زیبایی بسیاری به آن بخشیده‌اند. برای ساخت این فواره‌ها از لوله‌های سفالی استفاده شده است. این لوله‌ها از سمتی به حوضچه‌ها وصل شده و از سمت دیگری کاملاً بسته‌اند. زمانی که آب در لوله‌ها جریان پیدا می‌کند، به سمت بسته رسیده و سپس با فشار از منافذ روی لوله بیرون می‌زنند. این عملکرد باعث به‌وجودآمدن فواره در آب‌نماهای باغ می‌شود.

علاوه بر آب، یک عنصر مهم دیگر که به باغ فین کاشان زیبایی بی‌نظیری و طراوت چشمگیری داده است، درختان باغ هستند. در بین ۵۸۰ درختی که در این باغ قرار دارند، تعداد زیادی سرو و چنار و چندین کاج دیده می‌شود. قدمت این درختان بسیار زیاد است و به‌اندازه‌ای رشد کرده‌اند که یک سایه بسیار بزرگ روی تمامی باغ انداخته‌اند. سایه این درختان و آب‌نماهای داخل باغ همگی دست‌به‌دست هم داده‌اند تا این باغ را خنک کرده و طراوت بسیاری به آن ببخشند. متأسفانه بسیاری از درختان باغ فین کاشان خشک شده یا در حال خشک‌شدن هستند. عدم رسیدگی کامل به این درختان یا سن زیاد آن‌ها، باعث شده تا بیش از ۱۰۰ درخت خشک شده و از بین بروند.

معروف‌ترین و مهم‌ترین حوضی که در باغ فین کاشان وجود دارد، حوض جوش است. این حوض به دلایل مختلفی معروف شده است که یکی از آن‌ها کاشی‌کاری‌های زیبای کف حوض است. در کف این حوض کاشی‌های زرین‌فام با تزئیین طلا دیده می‌شد که خاندان کاشی کار و هنرمند ابی طاهر آن را ساخته بودند. متأسفانه در اوایل حکومت رضا شاه بود که به این حوض دستبرد زده شد و کاشی‌های آن را به سرقت بردند. پس از آن کسی موفق نشد که آن کاشی‌ها را جایگزین کند.

یک دلیل دیگر برای محبوبیت حوض جوش باغ فین کاشان، عملکرد این حوض است. در این حوض در کل ۱۶۰ حفره وجود داشته که کار مکش و خارج کردن آب را انجام می‌دهند. از برخی از این حفره‌ها آب با فشار بیرون‌زده و یک فواره را درست می‌کند. سپس آب اضافی از حفره بعدی خارج شده و اجازه نمی‌دهد که آب از حوض سرریز شود.

حوض معروف دیگری که در باغ فین کاشان مشاهده می‌شود، حوض ۱۲ فواره است. این حوض با سیستم لوله‌کشی سفالی که پیش‌تر به آن اشاره کردیم کارکرده و می‌تواند بدون هیچ نیروی خارجی آب را به‌صورت عمودی از حفره‌های موجود خارج کرده و سپس یک آب نمای زیبا ایجاد کند.

یکی دیگر از حوض‌های مهم این باغ، حوض شتر گلوست که شکلی مانند S انگلیسی دارد. در این حوض هم از یک معماری خارق‌العاده برای ساخت آب نما استفاده شده است. حوض شترگلو یکی از حوض‌های معروفی است که افراد می‌گویند اگر سکه‌ای داخل آن بیاندازند، آرزوی آن‌ها برآورده می‌شود.

در باغ فین کاشان بخش‌ها و بناهای مختلفی وجود داشته که تمامی آن‌ها در دوران صفویه به این باغ افزوده نشده‌اند. بلکه در این باغ در طول سالیان سال و طی گذشت حکومت‌های  مختلف، بناهای بیشتری ساخته شده است. در ادامه این بخش به چند مورد از مهم‌ترین این بناها و بخش‌ها اشاره شده است.

یکی از مهم‌ترین بناهایی که در دوران صفوی به این باغ افزوده شد، کوشک صفوی است. کوشک در واقع به کاخی گفته می‌شود که در وسط باغ ساخته شده و به‌تمامی زاویه‌های باغ مشرف است. در وسط این کوشک یک حوضچه وجود داشته و در کل به این منظور ساخته شده است که جشن‌ها و مهمانی‌های شاه‌های صفوی در آن برگزار شود. این کوشک یکی از بهترین نمونه‌های حفظ تقارن در معماری دوره صفوی است.

همان‌طور که از نام این بنا پیداست، عمارت سردر را در جلوی باغ ساخته‌اند تا نقش یک تالار برای اتصال بیرون باغ به درون آن را ایفا کند. در این باغ اتاق‌هایی وجود داشته که بالکن آن‌ها به‌تمامی اطراف باغ مشرف هستند. این بنا هم یکی از بناهای باغ فین کاشان است که در دوران صفویه ساخته شده.

اتاق شاه‌نشین در باغ فین کاشان به دستور محمد شاه قاجار ساخته شد و در این اتاق مهمانی‌ها و نشست‌های مختلفی برگزار می‌شد. برای اتاق شاه‌نشین یک درب اصلی با چند درب جانبی ساخته شده بود که خدمتکاران هنگام خدمت به شاه از درب‌های جانبی استفاده می‌کردند و از درب اصلی که مخصوص شاه و بزرگان بود وارد نمی‌شدند.

کوشک قاجار یا شترگلوی فتحعلی‌شاه، یک کوشک دیگر در باغ فین کاشان است که به دستور فتحعلی‌شاه ساخته شد. یکی از بناهایی که تقارن باغ فین کاشان را به‌طورکلی از بین برد، همین کوشک قاجار بود. در سقف این کوشک می‌توان باقی‌مانده نقاشی‌های دوران قاجار را به همراه آینه‌کاری‌هایی مشاهده کرد که به دلیل عدم رسیدگی در حال ازبین‌رفتن هستند.

چشمه زنانه که امروزه به چایخانه تبدیل شده است، درگذشته محل تقسیم‌بندی آب برای حوض‌های اصلی باغ بوده است. در این محل آب اصلی به باغ وارد می‌شد و سپس به سه قسمت تقسیم شده و به حوض‌های مختلف می‌رفت.

معروف‌ترین و مهم‌ترین بخش‌های باغ فین کاشان، حمام‌های این باغ هستند که به دلیل قتل امیرکبیر در این حمام‌ها، بسیار معروف شده اند. در واقع در باغ فین کاشان دو حمام وجود داشته که نام هیچ‌کدام حمام فین نیست. حمام بزرگ‌تر حمام سلطنتی بوده و شامل بخش‌هایی از جمله شاه‌نشین، اتاق‌های حجامت، خزینه، حوض آب گرم، حوض آب سرد و حوض آب نیمه‌ گرم می‌شود. حمام دیگر که حمام کوچک است هم ساختاری شبیه به حمام سلطنتی داشته و در ابعاد کوچک‌تری ساخته شده است. حمام کوچک باغ فین کاشان جایی است که امیرکبیر در آن به قتل رسید.

باغ فین کاشان در انتهای خیابان امیرکبیر در کاشان ساخته شده و امکان دسترسی به آن با استفاده از سیستم حمل‌ونقل عمومی یا خودروی شخصی وجود دارد. اگر دوست دارید تا در نزدیکی این باغ اقامت داشته باشید، می‌توانید در هتل‌هایی مانند هتل بهارستان، هتل نگارستان، هتل امیرکبیر و هتل ایرانیان اقامت داشته باشید. همچنین بسیاری از جاذبه‌های دیدنی دیگر کاشان مانند موزه ملی کاشان، مسجد جامع کاشان، موزه امیرکبیر، خانه بروجردی‌ها، بازار سنتی کاشان و خانه طباطبایی‌ها هم در نزدیکی این باغ قرار داشته و می‌توانید از آن‌ها هم دیدن کنید.

آدرس باغ فین کاشان: استان اصفهان، بخش مرکزی شهر کاشان، قصبه فین کوچک از روستای فین، خیابان امیرکبیر

بهترین فصل بازدید از باغ فین کاشان در فصل‌های بهار و تابستان است. در این فصل‌ها گیاهان و درختان اطراف باغ سرسبز بوده و می‌توانید از طبیعت زیبای آن لذت ببرید. اما در فصل‌های سرما و زمانی که این باغ سفیدپوش می‌شود هم بازدید از آن و خوردن یک لیوان چای در چایخانه آن خالی‌ازلطف نیست. این باغ همه‌روزه به‌غیراز شهادت‌های رسمی برای بازدید عموم باز است. در تعطیلات رسمی و آخر هفته‌ها باغ فین کاش بسیار شلوغ می‌شود، بنابراین اگر به شلوغی علاقه‌ای ندارید، توصیه می‌کنیم که در اواسط هفته از این باغ دیدن کنید.

ساعات کاری: نیمه اول سال ۰۹:۰۰ صبح الی ۱۹:۰۰ عصر، نیمه دوم سال ۰۹:۰۰ صبح الی ۱۷:۰۰ عصر

هزینه بازدید: ۵ هزار تومان برای گردشگران ایرانی، ۵۰ هزار تومان برای گردشگران خارجی

در این مطلب با یکی از معروف‌ترین و مهم‌ترین جاذبه‌های دیدنی کاشان که در یونسکو به ثبت رسیده است آشنا شدیم. با وجود این که قدمت اصلی باغ فین کاشان به دوران آل بویه می‌رسد، اما بیشتر بناهایی که امروزه در آن مشاهده شده و طراحی باغ آن متعلق به صفویه، زندیه و قاجار است. در این باغ وقایع تاریخی بسیاری رخ‌داده که مهم‌ترین آن‌ها قتل امیرکبیر در حمام فین کاشان است.

پس از بازدید از باغ فین کاشان، می‌توانید از سایر دیدنی‌های اطراف آن که در این مطلب هم به آن‌ها اشاره شد دیدن کنید. برای آشنایی بیشتر با جاذبه‌های گردشگری کاشان، سایر مطالب الی گشت را به‌هیچ‌عنوان از دست ندهید. از همراهی شما تا پایان یک مطلب دیگر سپاس گزاریم.

باغ فین کاشان در استان اصفهان، کاشان و خیابان امیرکبیر قرار گرفته است.

بهترین فصل بازدید از باغ فین کاشان فصل‌های بهار و تابستان و زمانی که طبیعت این باغ سرسبزی و تازگی دارد است.

باغ فین کاشان در اصل متعلق به دوران آل بویه است، اما پس از تخریب آن به دلیل یک زلزله، بیشتر معماری و طراحی امروزه آن به دست هنرمندان دوره صفوی صورت‌گرفته است.

مطالب مرتبط:
راهنمای سفر به کاشان
بازار سنتی کاشان اثری بی نظیر از معماری صفوی
رد پای تمدن ۷ هزار ساله در تپه های سیلک کاشان