شما محال است ایرانی باشید و تا به حال نام بازار بزرگ تهران را نشنیده باشید! بازار بزرگ تهران که آن را با نام بازار تهران و یا حتی بازار ۱۵ خرداد نیز می شناسند، قلب تپنده ی اقتصادی و قطب حضور مردم نه تنها در شهر تهران بلکه از سایر شهر ها است. بازار تهران نه تنها از لحاظ اقتصادی بسیار حائز اهمیت است بلکه، از نظر تاریخی و معماری نیز بسیار اهمیت قابل توجهی دارد. ما امروز در الی گشت تصمیم گرفته ایم تا بازار بزرگ تهران را از هر لحاظ که فکرش را بکنید مورد بررسی قرار دهیم پس پیشنهاد می کنیم که تا به انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
مطالب مرتبط: آشنایی با بهترین مسیرهای کوهنوردی در تهران بازارهای گل تهران کجا هستند؟ + آدرس دقیق شهرداری به دنبال احیا کردن تهران قدیم
این متن را در ابتدا با بررسی تاریخچه ی بازار بزرگ تهران مورد بررسی قرار می دهیم. بازار بزرگ تهران بازاری قدیمی است که در منطقه ی۱۲ شهر تهران قرار گرفته است. بدون شک از مهم ترین بناهای تاریخی شهر تهران، بازار بزرگ تهران است. از لحاظ قدمت و سن و سال، بازار بزرگ در بین سال های ۹۰۷ تا ۱۱۳۵ و در دوره ی حکومت صفویان به وجود آمده است. بر اساس متون به جای مانده ی تاریخی، اولین بنایی که در بازار تهران ساخته شد در دوره ی شاه طهماسب اول صفوی بود. بر طبق نوشته ی طنیع الدوله، چهارسوی بزرگ و کوچک این بازار در دوران فتحعلی شاه قاجار بنا نهاده شد.
جالب است بدانید که در زمان فتحعلی شاه قاجار بود که قسمت هایی از بازار ساخته شد و به این صورت کل مجموعه ی بازار گسترش پیدا کرد به گونه ای که به سمت ارگ و مسجد جامع هم کشیده شد و فاصله ی بین این دو مکان، به پر رونق ترین و معروف ترین بخش های بازار بزرگ تبدیل شد.
اما در زمان ناصرالدین شاه بود که ورودی اصلی به نام بازار بزرگ بنا گردید و حتی ورودی های دیگر در این دوره سازماندهی شدند. با این احتساب، دوره ی ناصرالدین شاه را باید از دوره های طلایی بازار تهران به حساب آورد که در آن ساخت و سازهای زیادی در بازار تهران صورت گرفت. بعد از این زمان بود که در دوره های بعدی، تعداد راسته های بازار بیشتر و بیشتر شد. در واقع راسته هایی که امروز در بازار با آن ها طرف هستیم، همگی در این زمان ساخته شده اند.
بر اساس برخی از شواهد و اسناد تاریخی درباره ی بازار، راسته ی کرجی دوزها، راسته ی نعل چی ها و سراج ها به عنوان قدیمی ترین بخش های بازار بزرگ تهران در حال حاضر فعالیت می کنند. البته؛ بازار کفاش ها، بازار فرش فروش ها، بازار آهنگران، بازار مس گران و بازار چهل تن نیز از قدیمی ترین بخش های بازار بزرگ محسوب می شوند.
البته توجه داشته باشید که از آن جایی که بازار بزرگ تهران بسیار تاریخی است در اطراف آن، بناهای با ارزش تاریخی بسیار دیگری همچون؛ مسجد امام و مسجد جامع وجود دارند که خود وزنه هایی قوی در زمینه ی تاریخی نه تنها برای بازار بزرگ بلکه برای کل شهر تهران هستند. بازار بزرگ تهران یکی از شگفتی هایی که دارد این است که نه تنها از لحاظ دارایی های تاریخی حائز اهمیت است بلکه تاریخ تهران و ایران در دورانی از این مکان رقم خورده است. به طور مثال، تاریخ دوره ی مشروطه گواه خوبی برای این دوران است.
سر توماس هربرت (Herbert, Sir Thomas) که یک سیاح اروپایی بود، در سفرنامه ی خود به ایران در سال ۱۱۰۸ قمری یعنی در دوره ی صفویه، بازار بزرگ تهران را فاقد سقف توصیف می کند. در میان اماکن بازار تهران، بازار بین الحرمین از ساخته های دوره ی محمدشاه قاجار و بازار امیر، سرای امیر و بازار کفاش ها از افزوده های دوران ناصرالدین شاه است. متاسفانه با پیشرفته تر شدن شهر نشینی و معماری در تهران، بازاربزرگ هم دستخوش تغییراتی شد به طوری که قسمت های زیادی از آن نوسازی شد و حتی قسمت هایی از آن نیز به همین واسطه از بین رفت.
در حال حاضر بخش های قدیمی ای که از بازار در حال حاضر باقی مانده است شامل؛ بازار امیر، سر در سبزه میدان، چهارسوق بزرگ و بخش های مرتبط با مسجد جامع است. چهارسوق بزرگ یکی از قدیمی ترین قسمت های به جا مانده از بازار است که دارای سبک قابل توجهی است. این چهار سوق، فضایی هشت ضلعی دارد که داخل آن گچ کاری شده است و دارای یک گنبد کوتاه دایره ای شکل است.
قدمت این بنا به سال ۱۲۲۲ هجری قمری می رسد. در مورد معماری این بازار تاریخی باید گفت که قسمت های قدیمی بازار، دارای معماری طاقی و گنبدی شکل در قسمت های سقف هستند که نور داخل این قسمت ها از طریق سوراخ ها و روزنه هایی که در آجرها وجود دارد و به داخل می تابد، تامین می شود. بازار بزررگ تهران در ورژن امروزی خود، معماری خاص و پیچیده ای دارد که کلیتش سنتی است اما اجزا اصلیش کاملا مدرن هستند!
راهروهای پیچ در پیچ، طاق های ضربی و هواکش های سنتی از زیبایی های معماری سنیت و مدرن هستند که در بازار بزرگ تهران در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. به هر حال، مساحت بازار بزرگ تهران برابر با ۱۰۵ هکتار است و دارای قسمت های مختلفی همچون تیمچه، بازار، راسته، پاساژ، مغازه، مسجد، تکیه و زیرگذرهای مختلفی است.
در بازار تهران خیلی از نیازها و مایحتاج های خانواده ها در هر زمینه ای متوسط ترین سطح ممکن تا بهترین آن، قابل تامین است. البته بازار تنها مختص به خانواده ها و یا خرید مایحتاج نیست بلکه اصناف مختلفی مثل خیاطان، مزون داران، آرایشگران و بسیاری از اصناف دیگر نیز متناسب است. به هر حال شما می توانید تا از بازار بزرگ بهترین نوع خشکبار همچون: انگور و کشمش شهریار، سوهان شهر ری و سبزی های تازه و یا خشک شده در بازار چهار سوق را خریداری نمایید. لوازم آرایشی و خوراکی در کوچه ی مروی، پوشاک زنانه، مردانه و بچه گانه در راسته ی جعفری، طلا و جواهرات در راسته ی زرگرها و لوازم خانگی در بخش حاجب الدوله است.
اگر می خواهید کیف بخرید، به سمت بازار مشیر خلوت بروید. در بازار مشیر خلوت همه نوع مدل کیفی را پیدا خواهید کرد. از کیف مهمانی بگیرید تا کوله پشتی، کیف های اسپرت، ساک سفری و کیف های چرخ دار برای بچه ها. برای خرید لوازم التحریر نیز بهترین جا، بازار بین الحرمین است. در این بازار خودکار، روان نویس، کاغذ a4 ، وسایل اداری، وسایل تزئینی و تحریری مختلفی را با قیمتی بسیار مناسب می توانید پیدا کنید.
- چهار سوق بزرگ بازار: چهار سوق بزرگ در نزدیکی مسجد جامع قرار گرفته است و همچنان که گفتیم دارای سقفی کوتاه و گچ کاری شده است که در سال ۱۱۸۵ خورشیدی ساخته شده و از بخش های زیبا و پر رفت و آمد بازار می باشد.
- رستوران مسلم: رستوران مسلم از شلوغ ترین رستوران های بازار هست که بی نظیرترین ته چین رو در سراسر تهران سرو می کند! این رستوران همیشه شلوغ است اما نکته ی جالبش این است که با وجود حجم شلوغی بسیار زیادشان، سرویس دهی عالی دارند.
- سبزه میدان: سبزه میدان یکی از معروف ترین بخش های بازار ر قسمت شمالی آن است و قدمتش به دوره ی صفویه باز می گردد. در دوره ی قاجار به دستور امیرکبیر تغییرات اساسی در ساختار سبزه میدان داده شد. این میدان، مرکزی برای برگزاری مراسم مذهبی و مکانی برای تجمعات سیاسی و اجتماعی در طول تاریخ بوده است. ضلع جنوبی این میدان نیز یکی از ورودی های بازار بزرگ است.
- مسجد امام خمینی: مسجد امام خمینی یا مسجد جامع را قبل ترها به نام مسجد شاه می شناختند، بیش از ۲ قرن قدمت دارد و در سال ۱۳۶۳ ثبت ملی شد.
- فلافلی مروی: یکی از قدیمی ترین فلافلی های تهران، فلافلی مروی است که در مقابل کاخ شمس العماره و ابتدای کوچه مروی قرار گرفته است. این فلافلی که شعبه ی دیگری در خیابان کارگر نیز دارد، آن قدر در کارش خوب و خبره است که در سراسر ایران معروف است و هر کسی حداقل برای یک بار هم که شده از این فلالف نوش جان کرده اند.
- تیمچه ی مهدیه: این تیمچه که در جنوب و نزدیکی های سبزه میدان و ابتدای بازار کفاشان و ارسی دوزها واقع شده از پوشش بزرگ و عظیم ضربی و یزدی بندی که نوعی معماری گنبدی است، برخوردار است که زیبایی آن مورد توجه خیلی ها است.
- پاساژ رضا تهران: مرکزی خریدی است که در بازار تهران قرار گرفته و شما تقریبا هر چیزی که مربوط به لباس و پوشاک و خوراکی های خارجی است را می توانید در آن بیابید. این پاساژ بزرگ که در مرکز بازار بزرگ تهران قرار گرفته است. این مرکز ۵ طبقه ساخته شده و حدود ۶۰۰ واحد تجاری که اکثر آن ها در حوزه ی پوشاک فعالیت می کنند را در خود دارد. افراد بسیاری در صنف های مرتبط با پوشاک در کارگاه های تولیدی، بسته بندی و توزیع اجناس در این مجتمع تجاری فعالیت دارند، به طوری که این مرکز خرید مانند یک مرکز بزرگ کارآفرینی و اشتغال در گروه های سنی مختلف عمل می کند.
با مترو می توانید از طریق خط شماره ی ۱ تهران یعنی تجریش به کهریزک استفاده کنید و در ایستگاه ۱۵ خرداد پیاده شوید.
اگر می خواهید با تاکسی بروید، از صادقیه و آزادی تاکسی های خطی موجود است.
اگر هم که می خواهید با اتوبوس های بی. آر. تی بروید می توانید از خط تجریش_ راه آهن استفاده کرده و در ایستگاه میدان منیریه و یا امام خمینی (ره) پیاده شوید و سپس با استفاده از تاکسی، اتوبوس و یا حتی پیاده به سمت خیابان ۱۵ خرداد بروید.