سمنان یکی از شهرهای مهم ایران و مرکز استانی با همین نام است که همواره از ارزش زیادی برخوردار بوده است و مانند دیگر شهرها بازارهای استان سمنان نیز از اهمیت بالایی برخوردار هستند، یکی از مهم ترین بنیان های اقتصادی هر منطقه بازارهای آن است که با توجه به احتیاجات و شرایط آن منطقه شکل گرفته اند. بازارهای سرپوشیده در استان سمنان از اجزای مهم معماری شهری در همه دوره ها بوده و هستند از این رو شهرهای مختلف این استان عمدتا دارای بازارهای تاریخی هستند. برای آشنایی با بازارهای استان سمنان با الی گشت همراه شوید.
مطالب مرتبط: موزه باستان شناسی و مردم شناسی شاهرود تپه حصار، یادگار تمدن ۶۰۰۰ ساله ایران معرفی کاروانسراهای استان سمنان
این بنای باشکوه یکی از بازماندگان دوره قاجار است و از زمان ساختش دارای اهمیت تجاری زیادی بوده است که علاوه بر نقش پررنگش در اقتصاد سمنان ویژگی های معماری زیبا و فوق العاده ای دارد که می تواند نشان دهنده یک بازار سنتی ایرانی به طور تمام و کمال باشد ویژگی هایی که سبب شد در تاریخ ۱۱ تیر ماه سال ۱۳۷۵ این مورد از بازارهای استان سمنان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت برسد. این بازار بزرگ بیش از ۱۸۰ سال پیش ساخته شد و می توان آن را متعلق به اواخر دوران صفویه و اوایل دوران قاجار دانست. بازار سمنان که به سبک معماری کهن ایرانی با سقف های خشتی و آجری، متناسب با وضعیت آب و هوای خاص منطقه کویری ساخته شده تا امروز بزرگ ترین مرکز خرید و فروش کالاهای تجارتی است. این بازار دارای چندین راستا می باشد که به صورت مختصر آن ها را بررسی می کنیم:
- بازار شمالی: هنوز با نام های سنتی خود به نام راسته بازار یا بازار بالا شناخته می شود. طول بازار حدود ۱.۵ کیلومتر است و از تقاطع خیابان های نظامی و یغما (شهدا) آغاز شده و تا خیابان امام خمینی ادامه می یابد. درون این مورد از بازارهای استان سمنان ۲۵۴ دهنه مغازه، ۳ حمام قدیمی، ۵ مسجد و ۴ کاروانسرای مخروبه وجود دارد. کتیبه هایی ساخته شده از کاشی های لاجوردی، نمای سر در شمالی و نمای سر در جنوبی این بازار را پوشانده است.
- بازار جنوبی: در امتداد بازار شمالی، بازار جنوبی که به نام های بازار پایین، بازار حضرت (به علت قرار گیری در نزدیکی امامزاده یحیی) یا بازار کوچک شناخته می شود، قرار دارد. محل دقیق قرار گیری آن بین خیابان امام خمینی (ره) تا تکیه بزرگ پهنه است. طول بازار حدود ۲۰۰ متر است و در آن ۵۰ دهنه مغازه قرار دارد.
- بازار شیخ علاء الدوله (بازار مرده ها): این بازار یکی از کهن ترین بازارهای استان سمنان است که تاریخ بنای آن را به دوران ایلخانیان و پیش از آن نسبت داده اند. بنای بازار به وسیله شیخ علاءالدوله سمنانی از عارفان مشهور ایران در قرن هفتم و هشتم هجری قمری و همزمان با بنای شبستان شیخ علاءالدوله مسجد جامع ساخته شده است. این بازار به جهت اینکه در قدیم به گورستان قدیمی علمدار متصل بوده و برای انتقال اموات و تشییع پیکر مردگان از آن عبور می کردند، به بازار مرده ها نیز شهرت دارد. بازار دارای طاق های ضربی بلند و سر تاسر آن با آجرکاری زیبایی پوشیده شده است.
بازار آرادان از دیگر بازارهای استان سمنان است و در مرکز شهری با همین نام قرار دارد مردم در گویش محلی خود آن را بازار بالا و مسجد مجاورش را نیز مسجد بالا می نامند. این مجموعه نیز در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنا در اوایل دوران قاجار با مصالح خشت و آجر ساخته شده و در اواسط دوران قاجار نماسازی جالبی توسط تاجری از خانواده یغمایی در آن صورت پذیرفته است. داخل بازار ۳۱ حجره قرار دارد و در سال ۱۳۹۱ با کمک اداره میراث فرهنگی مجددا مرمت و بازسازی شد.
از دیگر بازارهای استان سمنان که بسیار دیدنی است می توان به بازار شاهرود اشاره کرد. این مجموعه نیز در دوران حکومت قاجاریان ساخته شد و امروزه در بافت قدیمی شهر قرار دارد. در بدنه بازار، بناهایی چون کاروانسرا، بارانداز، مسجد و گرمابه احداث شده است. بازار شاهرود از دو راسته اصلی به نام راسته بازار و بازار انارکی‌ها تشکیل شده و دارای پنج ورودی اصلی می باشد. نوع معماری بازار کویری بصورت سرپوشیده و گنبدی شکل است که باعث شده دمای بیرون و داخل بازار محسوس شود. این مجموعه با مساحتی بیش از ۱۸ هزار متر مربع دارای بیش از ۲۵۰ مغازه است. اصلی ترین مصالح استفاده شده در ساخت بازار شاهرود، خشت خام است و پوشش گنبدها از خشت و آجر است که با چهار فرم مختلف اجرا شده است. این مجموعه شامل ۳ کاروانسرا،۲ تیمچه و یک حمام بوده است. بازار شاهرود با مساحت حدود ۲۵۰۰ متر دارای ۴ ورودی اصلی و ۴ ورودی فرعی است.
معماری امروز بازار دامغان مربوط به دوره قاجاریه است. گفته می شود که شکل اولیه این بازار با ظاهر امروزی آن تفاوت زیادی داشته چرا که چندین بار توسط هجوم دشمنان واقع شده و یک بار هم توسط زلزله تخریب گشته و پس از آن مجددا بازسازی شده است تا این که به شکل کنونی درآمده است. در دو سوی این مورد از بازارهای استان سمنان یعنی در شرق و غرب دو خیابان بزرگ ساخته شده که این دو خیابان اهمیت بازار را دو چندان کرده است. دکان های موجود در بازار دامغان از نظر عمق و گنجایش با یکدیگر تفاوت دارند اما دارای دهنه های برابر هستند. بازار دامغان دارای دو کارونسرا، تیمچه، چاپارخانه و دیگر مراکز سنتی می باشد. سقف و دیوارهای بازار دامغان گچ کاری و سفید کاری شده است. اهمیت دیگر این بازار از نظر قدمت وجود عبور کاروان ها از جاده ابریشم بوده است. این بازار یکی از مراکز خرید و فروش تجارت دامغان به شمار می رود که در امتداد خیابان امام خمینی این شهر واقع شده است.