ارگ بردسیر در کرمان، یادگاری ۳۰۰ ساله از دوره صفوی

یکی از بزرگترین استان های ایران کرمان است که در دل کویر قرار گرفته و در سمت جنوب شرقی کشور واقع است. این استان دارای هفت هزار جاذبه تاریخی دارد که ۷۰۰ مورد از آن ها در لیست آثار ملی ایران نیز قرار گرفته است. به دلیل جاذبه هایی که در این استان وجود دارد به عنوان پنجمین شهر تاریخی ایران عنوان گرفته است. جاذبه ای که در این مطب از مجله ی گردشگری الی گشت می خواهیم به آن اشاره کنیم، ارگ بردسیر در کرمان است که در عصر شاه سلطان حسین صفوی به عنوان حاکم نشین منطقه بوده است. در ادامه همراه ما باشید تا بیشتر درباره این جاذبه گردشگری در استان کرمان خدمتتان شرح دهیم.

مطالب مرتبط:
مسجد جامع مظفری کرمان، بنایی ۷۰۰ ساله با چهار ایوان
کلوت شهداد، حیرت انگیز ترین پدیده طبیعی در ایران
گنبد جبلیه، تنها بنای سنگی کرمان

همانطور که در بالا هم اشاره کردیم ارگ بردسیر یکی از مناطق حاکم نشین منطقه بوده که در عصر شاه سلطان حسین صفوی به عنوان محلی برای سکونت حاکمان بوده است، همچنین این منطقه به عنوان یک قلعه نظامی در دوره صفویه و قاجار هم مورد استفاده داشته است. معماری ارگ بردسیر در کرمان بسیار خاص و منحصر به فرد است و مصالح به کار رفته در آن بسیار ساده بوده اند.  این شهر در ۸۰ کیلومتری جنوب باختری کرمان بر سر راه کرمان به سیرجان نیز واقع شده است. این ارگ از سال ۱۳۳۰ به بعد با نام ارگ بردسیر نیز معرفی شد. دلیل این نام گذاری هم وجود باغ های فراوانی بوده که در آن منطقه وجود داشته و آب مورد نیاز آن ها هم از قنوات و رودخانه هایی که در آن منطقه وجود داشته نیز تامین می گشته است. به نوشته حمزه اصفهانی، ‌تاریخ‌نویس مشهور، موسس شهر بردسیر«اردسیر» اردشیر بابکان بوده است که در ابتدا “وه اردشیر” در منطقه نیز مطرح بوده و سپس به «اردشیر» تغییر یافت پس از حمله اعراب به بردسیر نه تنها نام این شهر، تغییر یافت. در بیشتر کتب تاریخی قدیمی و سفرنامه‌ها پایتخت شهر بردسیر کرمان ذکر شده است.

محل قرارگیری ارگ بردسیر در مرکز شهر بردسیر و روبروی مسجد جامع بردسیر است. مسجد جامع بردسیر یا همان مسجد مظفری دارای ۷۰۰ سال قدمت است و جزء یکی از با ارزش ترین آثار تاریخی این استان به شمار می رود. حتما بعد از بازدید از ارگ بردسیر پیشنهاد می کنیم از این بنای دیدنی با قدمت طولانی هم دیدن کنید.

ارگ بردسیر دارای مساحتی به اندازه ۲۳۰۰ مترمربع است و به طور میانگین ۸ متر بالا از سطح خیابانی است که در آن قرار دارد. این ارگ بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد و در مورد آن در کتاب های جغرافیایی کرمان نوشته اند که:

 قلعه بسیار محکم با حصنی مستحکم است. مرحوم امیر توپخانه مبارکه که به کرمان آمد آن بنا را به کلی منهدم و خراب کرد. و اکنون خرابه ‌است.

با توجه به بررسی ها و کاوش های مختلفی که در ارگ بردسیر صورت گرفته است یک حیاط با چهار ایوان قرینه که دارای ۸ ورودی است میز کشف شده است. همچنین امکانات دیگری نظیر آشپزخانه و سیستم آبرسانی این ارگ بیان گر این واقعیت بوده که ارگ بردسیر روزگاری مکان مناسبی برای سکونت حاکمان به شمار می رفته و همچنین به عنوان یک قلعه نظامی هم از آن استفاده می شده است. در سفال دهانه یکی از حلقه‌های چاه با خط نستعلیق این عبارت نوشته شده “محمد قلی سنه ۱۱۲۳”، که تاریخ ساخت بنا را نشان می‌دهد.

• منقطه ی حاکم نشین کرمان

همانطور که گفتیم ارگ بردسیر در سال ۱۱۲۳ درست در زمان حکومت شاه سلطان حسین صفوی به دستور محمدقلی خان قورچی باشی مورد بهره برداری قرار گرفت و به عنوان منطقه ای حاکم نشین در کرمان معرفی شد. این ارگ تا دوره قاجاریه با همین کاربری توانست ادامه بدهد. آثار مربوط به دوره قاجاریه این استحکامات شهری در سمت شرق یک خندق و باغ برجهای آن در سمت غرب تپه است که به سالاریه شهرت دارد.

• سیستم آبرسانی در ارگ بردسیر کرمان

در ارگ بردسیر در کرمان به منظور تامین آب مورد نیاز اهالی این منطقه ی مسکونی از چاه های موجود در یک مخزن جنب ایوان شرقی نیز استفاده می شده است. آب پس از طی کردن یک مسیر شیب دار از چاه یا آب انبار تا تنبوشه وسط حوض وسط حوض که ابعاد ۶×۴ متر بود و با آجر ساخته شده هدایت می شد و به صورت لوله فواره ساخته شده از سفال به شکل شترگلو تعبیه شده و با طی کردن مسیر شیبدار به صورت فواره ظاهر ‌شده و به آن زیبایی خاصی داده بوده است.

خوب با توجه به اینکه ارگ بدرسیر محلی برای زندگی حاکمان شهر نیز بوده اشیای گوناگون و ارزشمندی در آن وجود داشته که با جستجوهایی که در آن ها صورت گرفته نیز پیدا شده اند. بیشتر اشیایی که پیدا شدند نیز شامل ظرف تعدادی فشنگ مصرف نشده تفنگ برنو مربوط به دوره قاجار و اشیاء فلزی و آلات جنگی و دو گوی فلزی مربوط به توپ‌های دوران صفویه، معروف به زنبورک یافت شده ‌است. در سفال دهانه یکی از حلقه های چاه با خط نستعلیق این عبارت نوشته شده است. «محمدقلی سنه ۱۱۲۳» که تاریخ ساخت بنا را نشان می دهد.

به منظور ساخت این بنای تاریخی از خشت خام نیز استفاده شده است. از آجر برای فرش حیاط و ساخت حوض نیز استفاده شده است. بررسی زمین شناسی تپه ارگ بردسیر نشان می دهد که پی خشتی بنای ارگ بر روی لایه قطوری از کنگلو مرای قلوه سنگ که سیمان آن آهکی است قرار گرفته است و از استحکام کافی برای زیرسازی شالوده بنا برخوردار بوده است.

شهر بدرسیر دارای سابقه ی تاریخی طولانی است و با داشتن ارگ بردسیر یک منطقه حاکم نشین محسوب می شده است. بردسیر با برخورداری از آثار تاریخی و فرهنگی و همچنین آب و هوای خوش و اکوتوریسم خاص منطقه، در صورت ایجاد زمینه های مناسب برای سرمایه گذاری در زمینه گردشگری و جذب توریست می تواند بسیار مورد توجه قرار گیرد و عظمت گذشته خود را بازیابد.