این روزها با کاهش گرمای تابستان سفر و کاهش رطوبت هوا شرایط برای سفر به مناطق شمالی کشورمان مساعدتر شده است. اما اگر قصد سفر به مناطق جنگلی شمال، شمال غربی و شمال شرقی را دارید مراقب مرال ها یا گوزن های قرمز خزر باشید؛ چرا که مرال ها در دوره بسیار حساسی به سر می برند و بسیار آسیب پذیر هستند. و حیات و بقاء این گونه گوزن در خطر انقراض تا حد زیادی به آن وابسته است. در ادامه با الی گشت همراه باشید تا در مورد فصل گاوبانگی مرال ها بیشتر بدانیم.
مطالب مرتبط: آشنایی کامل با جنگل های هیرکانی جنگل های هیرکانی برای ثبت جهانی آماده خواهند شد آشنایی کامل با اصطلاحات طبیعت گردی
گاوبانگی اصطلاحی است که به دوره جفت گیری مَرال ها یا گوزن قرمز خزر گفته می شود. این دوره از اواسط شهریور ماه هر سال آغاز می شود و تا نیمه مهرماه به مدت یک ماه ادامه پیدا می کند. در این دوره مرال های نر با برآوردن آوایی بلند مرال های ماده را به مراسم جفت گیری و مرال های نر را به مبارزه دعوت می کنند. ماده ها با شنیدن صدای گاوبانگی از دل جنگل ها بیرون می آیند و برای جفت گیری به چمنزارها می آیند. البته این کار باعث می شود تا مرال ها در دیدرس شکارچیان قرار بگیرند و به راحتی شکار بشوند. نرهای دیگری هم که صدای گاوبانگی را شنیده اند برای مبارزه و شکست رقیب و تعیین قلمرو به چمنزار می آیند. بین نرها اغلب جنگ های شدیدی در می گیرد که گاهی به فرار نر ضعیف تر و گاهی به زخمی شدن شدید یا حتی مرگ یکی از نرها منجر می شود. نری که پیروز مبارزه شده و قوی تر بوده می تواند جفت گیری کند و حد و حدود قلمرو خود را تعیین کند. همچنین اگر مرال نر صدای گاوبانگی مرال نری غریبه را داخل قلمرویش بشنود به سرعت به آن سمت می رود تا او را از قلمرویش بیرون کند.
گوزن قرمز خزر که بیشتر به نام مرال شناخته می شود یکی از گونه های گوزن قرمز است و همان طور که از نامش هم مشخص است در حاشیه دریای خزر یا کاسپین زندگی می کند. این گونه از گوزن در مناطق جنگلی بین دریای سیاه و دریای خزر و به ویژه جنگل های هیرکانی امتداد دریای خزر ایران زندگی می کنند. مرال یا گوزن قرمز خزری گاهی به نام های گوزن نجیب یا گوزن قرمز شرقی هم نامیده می شود. مرال ها از گونه های تحت حفاظت در جنگل های شمال هستند و نسل آن ها به دلیل شکارهای غیرقانونی و بی رویه وتخریب زیستگاه به شدت در معرض خطر نابودی قرار دارد.
مرال یا گوزن قرمز خزری در جنگل های هیرکانی جنوب دریای خزر از شمال غرب تا جنگل های ارسباران و از شمال شرق تا بخش هایی از خراسان شمالی زندگی می کنند. همچنین از جمله جنگل های مشهوری که سکونتگاه مرال هاست می توان به مناطق جنگلی هزارجریب بهشهر و نکا، پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه و منطقه حفاظت شده البرز مرکزی اشاره کرد.
مرال بالغ حدود ۱۳۷ سانتی متر قد دارد و وزنی بین ۲۳۰ تا ۳۲۰ کیلوگرم پیدا می کند. یکی از مشخصه های مرال ها شاخ ها بلند و محکم آن هاست که طولی حدودا ۱۲۰ سانتی متر دارند. مرال ها در فصل گاوبانگی جفت گیری می کنند و پس از طی دوره بارداری حدودا ۸ ماه در فصل بهار یک یا دو نوزاد به دنیا می آیند.
همان طور که در بالا هم توضیح دادیم فصل گاوبانگی یکی از مراحل مهم و حیاتی در زندگی گوزن قرمز خزری به شمار می رود و بقاء و تولید مثل این گوزن ها به دوره گاوبانگی وابسته است. مرال های نر با فرارسیدن دوره گاوبانگی به دنبال جفت می روند و با برآوردن صداهایی بسیار بلند ماده ها و نرهای رقیب را فرامی خوانند. در حالت عادی مرال ها در دل جنگل های درهم تنیده هیرکانی زندگی می کنند و به دلیل هشیاری بالا شکار آن ها بسیار سخت و دشوار است. اما مرال های نر در فصل گاوبانگی در یک حالت مستی و گیجی به سر می برند و به همین دلیل هشیاری لازم برای فرار از دست شکاچیان را ندارند. به همین دلیل متاسفانه شکارچیان از این فرصت سواستفاده می کنند و اقدام به شکار مرال ها می کنند. حتی برخی شکارچیان با دمیدن در شاخ هایی مخصوص صدای مرال های نر را تقلید می کنند. از آن جا که مرال نر در این دوره هشیاری لازم را ندارد فریب این صدا را می خورد و فکر می کند که یک گوزن نر در محدوده قلمرو او وارد شده و به این ترتیب به راحتی شکار می شود.
خوشبختانه در سال های اخیر با فرارسیدن فصل گاوبانگی اقدامات خوبی در جهت محافظت از این گونه در حال انقراض صورت گرفته است. به گفته ربیعی، رئیس اداره حیات وحش اداره کل منابع طبیعی استان مازندران تعداد مرال های هیرکانی طبق سرشماری سال گذشته حدودا ۴۰۰ راس بوده است و در سال هایی اخیر با فرارسیدن فصل گاوبانگی مرال ها گروه هایی ویژه برای محافظت از این گونه گوزن در ۱۲ منطقه زیستگاهی مرال ها در جنگل های هیرکانی مستقر می شوند. این گروه ها با هرگونه اقدام مشکوک و شکار غیرقانونی به شدت برخورد می کنند. از مردم بومی که در مناطق جنگلی زندگی می کنند و همین طور گردشگران و توریست ها درخواست می شود در فصل گاوبانگی حتی الامکان از ورود به مناطق جنگلی خودداری کنند و با مشاهده هرگونه تخلف و شکار غیرقانونی مراتب را به اداره کل منابع طبیعی اطلاع بدهند.