همه ما می دانیم که بیشتر ایران دارای پوشش خشک و بیابانی است اما نباید از جنگل های ایران که بخشی از مساحت آن را پوشانده است غافل شویم. شاید همه شما با شنیدن نام جنگل به یاد مناطق سرسبز شمالی بیوفتید. البته درست است که پوشش جنگل های شمالی ایران بیشتر از بقیه نقاط به چشم می خورد اما بهتر است بدانید که مناطق دیگری نیز در کنار ما هستند که جزو جنگل های ایران محسوب می شوند. در ایران به لطف ارتفاعات و دشت هایی که در کنار هم جغرافیایی خاص را تشکیل داده اند، جنگل ها، گونه های گیاهی و جانوری و در کل زیست بوم های متفاوتی وجود دارد که همه آن ها ویژگی های خاص و منحصر به فردی دارند که جزو مناطق دیدنی ایران محسوب می شوند. در این مطلب با الی گشت به طور کلی به ایرانگردی در جنگل ها می پردازیم و آن ها را معرفی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
مطالب مرتبط: منطقه بهرام گور، زیستگاه اصلی گورخر ایرانی جنگل های حرا، عجایب هفتگانه قشم
جنگل های هیرکانی: احتمالا تا به حال نام هیرکانی به گوشتان خورده است. جنگل های ایران در حاشیه جنوبی دریای خزر به جنگل های هیرکانی معروفند. این جنگل ها با طول حدود ۸۰۰ کلیومتر و عرضی بین ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر از آستارا شروع و تا دره گلیداغی بجنورد ادامه می یابند که ارزش بسیار زیادی از نظر زیست شناسی دارند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید این منطقه به خاطر وجود رشته کوه های البرز و دریای خزر از عصر یخبندان در دوره سوم زمین شناسی، در امان مانده و به همین دلیل از آن زمان تا کنون به زندگی خود ادامه داده است. این قدمت که حدود ۴۰ میلیون سال است باعث شده که برخی از گونه های گیاهی و جانوری آن بوم زاد* (اندمیک) باشند. یکی از درختان بسیار زیبای این منطقه که بومی این جنگل‌ها است با نام انجیلی (Parrotia Persica) شناخته می شود که از ویژگی‌هایش خزان رنگارنگ آن است. به طوری که رنگ های زیادی را در برگ هایش مشاهده می کنید. ویژگی دیگر آن این است که شاخه های درخت انجیلی به هم جوش می خورند و به همین دلیل تنه این درخت بسیار جالب و زیباست.
* بوم زاد یا اِندمیک (Endemic): این اصطلاح زمانی به کار می رود که گونه ای زیستی تنها مختص و بومی منطقه ای خاص است و در هیچ کجای دیگری از جهان یافت نمی شود. برای مثال یوز ایرانی، تنها در ایران وجود دارد و اندمیک ایران است.
جنگل های ارسباران: جنگل های شمالی ارسباران در شمال استان آذربایجان شرقی وجود دارند که مساحت آن ها به بیش از ۷۰ هزار هکتار می رسد. البته از لحاظی می توان این جنگل ها را نیز زیرمجموعه جنگل های هیرکانی دانست اما برخی از متخصصان بر این باورند که از لحاظ تخصصی این جنگل ها با هم متفاوت هستند. در جنوب رودخانه ارس، این جنگل های ایران را می بینید که هزاران نوع درخت و حیوانات را شامل می شود. یکی از ویژگی های ارسباران کوه های بلندی است که سراسر این جنگل را پوشانده اند و شما را محو خودشان می کنند.
این جنگل های عظیم مساحتی حدود ۶.۱ کیلومتر دارند که در استان های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، فارس، کهگیلویه و بویر احمد و کمی از اصفهان قرار دارند. جنگل های منطقه زاگرس از دریای مدیترانه رطوبت جذب می کنند و چیزی حدود ۱۸۰ گونه درختی و درختچه ای را در خود جای داده اند. یکی از مهم ترین گونه های درختی در این منطقه درخت بلوط است که به همین دلیل این جنگل های ایران، جنگل های بلوط نیز نامیده می شوند. یکی از گونه های جانوری خاص این منطقه، سنجاب ایرانی است که متاسفانه در دهه‌های اخیر به طرز زیادی شکار شده و به دیگر شهرها آورده شده است؛ در صورتی که این موجودات مختص جنگل های بلوط هستند و تغذیه آن ها از این جنگل ها به دست می آید. متاسفانه این سنجاب ها حتی به عنوان حیوان خانگی نیز فروخته می شوند که همین امر باعث تهدید جمعیت آن ها گشته است.
جنگل های جنوبی ایران را با نام گرم سیری و یا نیمه استوایی می شناسند. این جنگل ها به انبوهی جنگل های هیرکانی نیستند و اغلب به صورت پراکنده در نواحی جنوبی ایران گسترده شده اند. مساحت کلی آن ها را شاید بتوان حدود ۵۰۰ هزار هکتار دانست. یکی از معروف ترین جنگل های ایران که در این نواحی قرار دارند و احتمالا نامش به گوشتان خورده است، جنگل های حرا هستند. یکی از بهترین مقصدهایی که می توانید از جنگل های حرا دیدن کنید، جزیره قشم است که با رفتن به آن می توانید توسط یک قایق به این جنگل ها برسید و در میان آن ها کمی گشت و گذار کنید. سطح دیگری از جنگل های جنوبی نیمه استوایی را جنگل های مانگرو تشکیل می دهند. البته می توان گفت که جنگل های جنوبی به دو بخش تقسیم می شوند. بخش اول در خلیج فارس و بخش دیگر در ناحیه دریای عمان هستند.
در جنوب ایران، ناحیه رویشی ایران و تورانی با مساحتی بیش از ۴ میلیون هکتار پراکنده شده است و بخش بزرگی از ایران را در برمی گیرد. این مناطق جزو نواحی خشک و نیمه بیابانی فلات مرکزی ایران هستند که معمولا در فصل سرد و گرم اختلاف دمای بسیار بالایی دارند. این ناحیه حدود ۳۰۰ درخت و درخچه دارد که گونه های اندمیک نیز در میان آن ها دیده می شوند. گیاهان مختلفی که در این منطقه می توانید ببینید شامل گون، پسته و بادام، تاغ و … هستند. این منطقه را بر اساس ارتفاع از سطح دریا می توان به دو بخش دشتی و کوهستانی تقسیم می شوند. ناحیه رویشی ایران و تورانی شامل نواحی فرعی مانند جنگلهای مناطق نیم مرطوب و نیم خشک و استپ های کوهپایه و مرکزی نیز می باشد. این ناحیه نوع جنگل های ایران هستند.