آداب و رسوم و فرهنگ مردم شیراز

شیراز، پایتخت فرهنگی ایران، شهری است که مردمانش به خوش‌مشربی، خونگرمی و مهمان‌نوازی شهره‌اند. مردم این شهر فارغ از دغدغه‌های روزمره، زندگی را با شادی و طراوت می‌گذرانند و در هر کوی و برزن، ردپای لطافت و عشق به هنر و شعر دیده می‌شود. فرهنگ شیراز با لطافت بهارنارنج و اصالت اشعار حافظ و سعدی درهم‌آمیخته است. کوچه‌هایش با عطر بهارنارنج معطر، موسیقی محلی‌اش شورانگیز و آداب و رسومش سرشار از زیبایی‌های سنتی است. از آیین‌های قدیمی همچون جشن بهارنارنج تا مراسم افسانه‌ای حوض ماهی، شیراز دنیایی از قصه‌ها و باورهای جذاب را در دل خود جای‌داده است. صحبت از فرهنگ شیراز تنها در چند جمله خلاصه نمی‌شود، چراکه این شهر با آداب‌ورسوم بی‌شماری شناخته می‌شود؛ از استقبال پرشور مردمش از نوروز گرفته تا سنت‌های دیرینه‌ای که در گوشه‌گوشه این شهر جاری است. برای درک عمیق‌تر این فرهنگ غنی، باید آن را از نزدیک لمس کرد. الی گشت، به‌عنوان بهترین و باکیفیت‌ترین ارائه‌دهنده خدمات گردشگری آنلاین در کشور، شما را با فرهنگ شیراز آشنا خواهد کرد.

شیراز، شهر شعر و لطافت، دارای گویشی است که به دلیل شیرینی و نکته‌سنجی، جذابیت خاصی دارد. مردم این شهر در طول قرن‌ها، لهجه‌ای را شکل داده‌اند که سرشار از استعاره، ضرب‌المثل و لطافت بیان است. این گویش همچنان در محله‌های قدیمی شیراز پررنگ‌تر دیده می‌شود و به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود:

• شیرازی میانه: گویش رایج و عمومی شهر
• شیرازی پودنکی: گویشی غلیظ و پر از واژه‌های قدیمی
• شیرازی قصردشتی: گویشی با واژه‌های نوظهور و خاص

از دوران آل بویه تا قاجار، تنها یک گونه از لهجه شیرازی وجود داشت که امروزه آن را به‌عنوان شیرازی اصیل می‌شناسند. اما با گذر زمان و به دلیل تغییرات جمعیتی و مهاجرت‌ها، لهجه‌های متعددی از آن منشعب شدند.

یکی از شاخصه‌های بارز این گویش، اضافه‌شدن پسوند “و” به آخر اسامی برای معرفه کردن آنهاست، مشابه “the” در انگلیسی یا “الـ” در عربی. مثال:

“کتاب” → “کتابو” (یعنی کتاب مشخصی که می‌شناسیم)

“دختر” → “دخترو”

از دیگر ویژگی‌های لهجه شیرازی می‌توان به تغییر برخی تلفظ‌ها اشاره کرد:

• “آب” → “او”
• “لب” → “لو”
• “ببین” → “سیکو” (در لهجه میانه)، “هکو” (در لهجه پودنکی)، “نیگا” (در لهجه قصردشتی)

گویش شیرازی تحت‌تأثیر شاعران و فلاسفه بزرگی همچون حافظ، سعدی و ملاصدرا بوده است. اصطلاحاتی مانند “قربان وجودت” که امروزه در شیراز رایج است، نشان‌دهنده‌ی نفوذ فلسفه‌ی ملاصدرا در فرهنگ و زبان مردم این شهر است.

با اینکه زبان رسمی کشور به‌مرور تأثیر خود را بر این لهجه گذاشته، همچنان بسیاری از اصطلاحات و واژه‌های خاص شیرازی در بین مردم این شهر زنده مانده است. این گویش نه‌تنها بخشی از هویت فرهنگی شیراز، بلکه یکی از شاخصه‌های زیبای زبان فارسی محسوب می‌شود.

لباس‌های محلی شیراز یکی از نمادهای فرهنگی و هویتی این شهر محسوب می‌شوند که نشان‌دهنده‌ی تاریخ، اصالت و هنر مردمان این دیار هستند. لباس‌های سنتی مردم شیراز، به‌ویژه در میان عشایر و روستاییان، همچنان کاربرد دارند و از رنگ‌های زنده و طرح‌های چشم‌نواز برخوردارند.

لباس سنتی زنان شیرازی شامل اجزای مختلفی است که هر یک کاربرد و زیبایی خاصی دارند:

1. کینگ (پیراهن بلند) که از شانه تا قوزک پا ادامه دارد و دارای یقه‌ی بسته و آستین‌های بلند است. طراحی آن علاوه بر زیبایی، امکان حرکت راحت را نیز فراهم می‌کند.
2. تنبان تورکی نوعی دامن بلند و چین‌دار که با پارچه‌های سبک دوخته می‌شود و هنگام حرکت فرم خاصی به خود می‌گیرد.
3. چارقد روسری بزرگ و نازکی که معمولاً از جنس حریر است و برای زیبایی بیشتر با مهره و ملیله تزیین می‌شود.
4. آرخالق نوعی بالاپوش که هم زنان و هم مردان از آن استفاده می‌کنند و دارای چاک‌هایی در دو طرف برای راحتی در حرکت است.
5. دستمال (یاغلوق) نوعی پارچه زینتی که بر روی چارقد بسته می‌شود و به پیشانی گره می‌خورد.

لباس‌های مردان شیرازی ساده‌تر از لباس زنان هستند؛ اما همچنان اصالت خود را حفظ کرده‌اند:

1. کلاه دو گوشی همان کلاه مخصوص عشایر که از کرک‌های بز تهیه شده و وزن آن باعث می‌شود در برابر باد مقاوم باشد.
2. آرخالق مردانه بالاپوشی بلند و گشاد که جلوباز است و معمولاً با شال کمربسته می‌شود.
3. شال کمر پارچه‌ای ضخیم به طول ۵ تا ۶ متر که به‌دور کمر پیچیده می‌شود و علاوه بر حفظ تعادل بدن، کاربردهایی مانند جیب نیز دارد.
4. چقه نوعی نیم‌تنه پشمی که در مراسم رسمی و چوب‌بازی پوشیده می‌شود و بر روی آن زنهاره بسته می‌شود.

در جنوب فارس، زنان لباسی به نام رخت گشاد می‌پوشند که شامل پیراهنی بلند و دامنی گشاد است و با هنر خوس‌بافی تزیین می‌شود. این لباس همراه با زینت‌آلاتی مانند ماهک (آویز پیشانی) و پتری (حلقه‌ی بینی) پوشیده می‌شود.

شیراز، شهر شعر و بهارنارنج، تنها به‌خاطر تاریخ و معماری و دیدنی های شیراز شهرت ندارد، بلکه آداب و رسوم مردم شیراز نیز بخشی از هویت فرهنگی این شهر را تشکیل می‌دهد. شیرازی‌ها با شادی‌های رنگارنگ، جشن‌های آیینی و سنت‌هایی که نسل به نسل منتقل شده‌اند، فرهنگی غنی و متفاوت دارند. از نوروز و یلدا گرفته تا مراسم عروسی و عزاداری، همه چیز در این شهر رنگ‌وبوی خاص خود را دارد. سفره‌های پر از طعم، موسیقی دلنشین، گویش شیرازی و مهربانی مردم، همه در کنار هم شیراز را به شهری خاص و تماشایی تبدیل کرده‌اند. در ادامه، نگاهی به برخی از رسوم جالب و منحصربه‌فرد مردم شیراز خواهیم داشت.

این فقط نگاهی گذرا به فرهنگ شیراز است، حالا بیایید هرکدام از این آداب را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم!

چهارشنبه‌سوری در شیراز با آداب و رسوم کهنی برگزار می‌شود که ترکیبی از شادی، آیین‌های مذهبی و باورهای سنتی است. مردم شیراز در این شب با روشن‌کردن آتش و پریدن از روی آن، بدی‌ها و بیماری‌ها را به آتش می‌سپارند و سلامتی و شادابی را از آن می‌گیرند. زیارت حرم شاهچراغ (ع) نیز یکی از رسوم مهم این شب است که دختران دم‌بخت برای گشایش بخت و مردم برای حاجت‌روایی به آنجا می‌روند. از دیگر سنت‌های رایج، فال‌گوش‌ایستادن است که زنان با نیت خاصی در گوشه‌ای از کوچه می‌ایستند و از صحبت‌های رهگذران نشانه‌ای برای آینده خود می‌گیرند.

مردم شیراز در این شب، با تهیه آش ابودردا برای شفای بیماران و خوردن آجیل چهارشنبه‌سوری به استقبال سال نو می‌روند. یکی از آیین‌های خاص شیرازی‌ها، آب‌تنی در حوض ماهی سعدیه است که برای دفع بلا و باز شدن بخت انجام می‌شود. در کنار این مراسم، شیرازی‌ها به تفأل با دیوان حافظ، دود کردن اسپند و روشن‌کردن کندر نیز می‌پردازند تا خانه‌هایشان از بدی‌ها پاک شود. این آیین‌ها که ریشه در تاریخ و فرهنگ مردم شیراز دارد، همچنان با شور و هیجان خاصی برگزار می‌شود و نمادی از ورود به سال نو با دلی پاک و امیدی تازه است.

نوروز در شیراز، چیزی فراتر از تغییر فصل است؛ این جشن باستانی ریشه در فرهنگ غنی مردم این دیار دارد و با آیین‌های خاص خود، حال‌وهوای ویژه‌ای به این شهر تاریخی می‌بخشد. از هفته‌ها قبل، مردم شیراز خود را برای این جشن آماده می‌کنند و هر گوشه از شهر، نشانی از این شوروشوق بهاری دارد.

شیرازی‌ها از نیمه اسفند حال‌وهوای نوروز را در خانه‌هایشان احساس می‌کنند. خانه‌تکانی یکی از مهم‌ترین کارهایی است که بادقت و وسواس انجام می‌شود؛ مردم معتقدند که باید سال نو را با محیطی تمیز و پر از انرژی مثبت آغاز کنند.

کاشتن سبزه یکی دیگر از سنت‌های مهم است که در شیراز جایگاه ویژه‌ای دارد. مردم این شهر به تعداد اعضای خانواده، گندم یا جو را در ظرف‌های مختلف می‌کارند و معتقدند که اگر سبزه‌ها خوب رشد کنند، سالی پر از برکت خواهند داشت.

خرید نوروزی نیز بخشی جدانشدنی از این ایام است. مردم به بازارهای معروف شیراز مانند بازار وکیل و سرای مشیر می‌روند تا لباس نو، آجیل، شیرینی‌های محلی مانند مسقطی و کلوچه شیرازی و سایر ملزومات نوروز را تهیه کنند.

در لحظه تحویل سال، بسیاری از خانواده‌های شیرازی کنار سفره هفت‌سین خود جمع می‌شوند. سفره‌ای که در کنار سین‌های معروف خود، آیینه، قرآن و شمع نیز دارد. در برخی از خانواده‌ها، علاوه بر هفت‌سین، هفت‌میم نیز بر سر سفره گذاشته می‌شود که شامل ماهی، مرغ، مسقطی، مویز، ماست، مدنی (لیموشیرین) و میگو است.

زیارت حرم شاهچراغ (ع) یکی دیگر از سنت‌های محبوب است. بسیاری از مردم شیراز، شب تحویل سال به این مکان مقدس می‌روند، شمع روشن می‌کنند و دعا می‌خوانند. اعتقاد دارند که آغاز سال در کنار شاهچراغ، برکت و خوشبختی به همراه دارد.

نوروز در شیراز، بدون دیدوبازدید از اقوام و آشنایان کامل نمی‌شود. شیرازی‌ها معتقدند که اولین دیدار نوروزی باید با بزرگ‌ترهای فامیل باشد تا برکت و محبت در زندگی‌شان جاری بماند. هنگام عیدی دادن، بزرگ‌ترها به کودکان و جوانان اسکناس نو یا شیرینی هدیه می‌دهند.

تفال به حافظ یکی دیگر از رسوم زیبای نوروزی در شیراز است. شیرازی‌ها با دیوان حافظ، فال می‌گیرند و شعرهای او را راهنمای خود در سال جدید قرار می‌دهند.

باغ‌های شیراز در این ایام پذیرای گردشگران و خانواده‌هایی است که می‌خواهند از طبیعت و هوای مطبوع بهاری لذت ببرند. باغ‌هایی مانند باغ ارم، نارنجستان قوام و باغ دلگشا با شکوفه‌های زیبای خود، جلوه‌ای خاص به نوروز می‌دهند.

شیرازی‌ها از روز دوازدهم فروردین، خود را برای سیزده‌بدر آماده می‌کنند. صبح روز سیزدهم، مردم به همراه خانواده و دوستان، به باغ‌های سرسبز قصرالدشت، دشت ارژن، بند امیر، دریاچه مهارلو، اطراف کوار و سایر دشت‌های اطراف شیراز می‌روند.

در این روز، باقلاپلو با دوغ محلی یکی از غذاهای محبوب است که در کنار سبزی تازه و نان خانگی سرو می‌شود. عصر هنگام نیز کاهو و سرکه از خوراکی‌های رایج این روز است.

گره‌زدن سبزه از دیگر رسوم مهم سیزده‌بدر است. دختران دم‌بخت سبزه‌های نوروزی را گره می‌زنند و شعرهایی مانند:

“سیزده‌بدر، سال دگر، خونه شوور، بچه بغل”!

را زمزمه می‌کنند تا بختشان در سال جدید باز شود. مردم در پایان روز، سبزه‌ها را به آب روان می‌سپارند و اعتقاد دارند که این کار، موجب خوش‌یمنی و برکت خواهد شد.

مراسم عروسی در شیراز، ترکیبی از سنت‌های قدیمی و آیین‌های خاصی است که ریشه در فرهنگ شیراز دارد و با آداب زیبایی همراه است که در ادامه توضیح خواهیم داد.

مراسم ازدواج در شیراز با سنتی به نام دلالگی شروع می‌شود که در این مرحله، خانواده داماد به دنبال پیداکردن عروس مناسب می‌گردند. در صورت پیداشدن فرد موردنظر، خانواده‌ها برای انجام مراسم خواستگاری گرد هم می‌آیند. مراسم خواستگاری در ابتدا تنها با حضور خانم‌ها انجام می‌شود و پس از آن، اگر جواب عروس مثبت باشد، مراسم اصلی با حضور اعضای دو خانواده برگزار می‌شود. در این شب، شیرازی‌ها با شربت از مهمانان پذیرایی می‌کنند و اگر جواب منفی باشد، نوشیدنی دیگری مثل چای سرو می‌شود. این رسم جزو آداب و رسوم زیبای فرهنگ شیراز است که به‌خوبی اهمیت ارتباطات خانوادگی را نشان می‌دهد.

پس از خواستگاری و دریافت پاسخ مثبت، مراسم بله برون برگزار می‌شود که در آن، بزرگان دو خانواده درباره مسائل مختلف مانند مهریه، زمان مراسم عروسی و شیربها صحبت می‌کنند. در این مراسم، تمام تصمیمات بر روی رقعه (کاغذی مخصوص) نوشته می‌شود تا همه چیز به‌صورت مکتوب مشخص باشد. این رسم بخشی از فرهنگ شیراز است که دقت و توجه به جزئیات را در مهم‌ترین مراسم زندگی، نشان می‌دهد.

در شیراز، یکی از آداب و رسوم عروسی این است که خانواده عروس مسئول خرید و تهیه جهیزیه هستند. این رسم در شیراز و دیگر شهرها مشابه است، با این تفاوت که در شیراز، خرید جهیزیه گاهی در روزهای بین مراسم بله برون و عقد صورت می‌گیرد. درصورتی‌که خانه عروس و داماد آماده باشد، جهیزیه را به خانه آن‌ها می‌برند تا پس از مراسم عروسی به منزل خود بروند. این مرحله از آداب عروسی در شیراز نشان‌دهنده تعهد خانواده‌ها به تأمین شرایط بهتر برای زندگی زوجین است.

یکی از جذاب‌ترین و متفاوت‌ترین آیین‌های عروسی در شیراز، مراسم سوری عقد است که یک دورهمی مختص جوانان است. در این مراسم، دوستان و اقوام جوان عروس و داماد گرد هم می‌آیند و به جشن و پایکوبی می‌پردازند. این مراسم همچنین شامل دادن کادوهای مختلف، به‌ویژه پارچه‌های مرغوب به عروس و داماد است. فرهنگ شیراز در این مراسم، جنبه‌های اجتماعی و روابط دوستانه را در کنار مراسم رسمی به نمایش می‌گذارد.

در روز بعد از عقد، مراسم دست بوسون برگزار می‌شود که در آن، داماد به همراه بزرگان خانواده به خانه عروس می‌رود تا از مادر عروس دست‌بوسی کند. این سنت به‌عنوان نمادی از احترام داماد به خانواده عروس و ارتباطات محکم خانوادگی در فرهنگ شیراز شناخته می‌شود.

یکی از رسم‌های قدیمی در شیراز، رخت برون است که معمولاً چند روز قبل از مراسم عروسی برگزار می‌شود. در این مراسم، خانواده داماد پارچه‌های مرغوبی برای عروس خریداری کرده و آن‌ها را به منزل عروس می‌فرستند. اعضای فامیل عروس، این پارچه‌ها را با شادی و آوازهای محلی به خانه می‌برند. این آیین نشان‌دهنده شادمانی و شروع زندگی مشترک در میان خانواده‌ها است.

یکی دیگر از آیین‌های سنتی و جالب شیرازی‌ها، آب چله زنی است. در این مراسم، آب در یک شیردان با اضافه‌کردن اسپند و کلید ریخته می‌شود و عروس نشسته بر روی صندلی، توسط خانم‌های فامیل آب را از روی سرش می‌ریزند. این مراسم به‌منظور جذب انرژی مثبت و خوشبختی برای عروس انجام می‌شود و از سنت‌های خاص فرهنگ شیراز به شمار می‌آید.

در مراسم عروسی شیراز، خانم‌های فامیل برای یکدیگر واسونک می‌خوانند که اشعار محلی طنزگونه و فخرفروشی دارند. این اشعار معمولاً با جنبه‌های شوخی و مزاح همراه است و به‌نوعی نشان‌دهنده اتحاد و همبستگی خانواده‌ها است. در این مراسم، فرهنگ شیراز با آیین‌های شاد و پر از انرژی مثبت همراه است.

بعد از پایان مراسم عروسی، عروس و داماد به خانه داماد می‌روند. در این مرحله، عروس از زیر قرآن رد می‌شود، سپس خانواده‌ها مراسمی برای پذیرایی و خوشامدگویی ترتیب می‌دهند. این سنت‌ها که شامل روزگشا و هدیه‌دادن از طرف داماد به عروس است، نشان‌دهنده آغاز یک زندگی مشترک همراه با احترام و برکت در فرهنگ شیراز است.

مراسم پاگشا نیز از دیگر آداب و رسوم عروسی در شیراز است که پس از مراسم عروسی انجام می‌شود. خانواده داماد ابتدا عروس و داماد را به خانه دعوت کرده و به آن‌ها هدیه می‌دهند. سپس خانواده عروس نیز همین کار را انجام می‌دهند. این رسم در شیراز به‌عنوان یک آداب تکمیل‌کننده مراسم عروسی و نشان‌دهنده احترام به خانواده‌ها است.

مراسم عروسی بهارنارنج یک سنت باستانی و جالب از شیراز است که هنوز هم در بسیاری از نقاط این شهر برگزار می‌شود. این مراسم نمادی از مهربانی، ارتباط انسان با طبیعت و احترام به درختان است. درخت بهارنارنج که در فرهنگ شیراز جایگاه ویژه‌ای دارد، به‌خصوص در فصل بهار که شکوفه‌های سفید و معطر آن در فضا پراکنده می‌شود، به‌عنوان یک عنصر مهم در زندگی مردم این منطقه شناخته می‌شود. مراسم عروسی بهارنارنج از داستان‌های قدیمی ناشی می‌شود که هنوز هم در دل شیرازی‌ها زنده است و به شکلی نمادین جشن گرفته می‌شود.

مراسم عروسی بهارنارنج ریشه در داستانی قدیمی دارد که در آن زنی قصد قطع درخت نارنجی را دارد که در آن سال کم‌بار بوده و محصول کافی نداده است. در این داستان، با وساطت و کمک همسایگان، زن از تصمیم خود منصرف می‌شود و به‌جای قطع درخت، برایش مراسم عروسی برپا می‌کنند. این مراسم نه‌تنها به طور نمادین برای درخت انجام می‌شود، بلکه به همه افراد یادآوری می‌کند که طبیعت را باید احترام گذاشت و در مواقع بحرانی از آن مراقبت کرد.

در مراسم عروسی درخت نارنج، اهالی محله جمع می‌شوند تا این مراسم را با شادی و پایکوبی برگزار کنند. در این جشن، درخت بهارنارنج را با تور سفیدرنگی می‌آرایند و برایش مراسمی مشابه عروسی انسان‌ها برپا می‌کنند. در این مراسم، همراه با خواندن اشعار محلی و پاشیدن شکرپنیر بر روی درخت، همگان به شادی و رقص می‌پردازند. هدف از این جشن، درخواست از درخت بهارنارنج برای باروری بیشتر در سال‌های آینده است.

درخت بهارنارنج در شیراز نه‌تنها به‌عنوان یک درخت زینتی بلکه به‌عنوان نماد طبیعت و زندگی مورد توجه است. شکوفه‌های این درخت، علاوه بر زیبایی و عطر خاص خود، در زندگی روزمره شیرازی‌ها نقش پررنگی دارند. از شربت بهارنارنج گرفته تا مربای بهارنارنج، این محصولات از شکوفه‌های درخت نارنج به‌عنوان سوغاتی های معروف شیراز شناخته می‌شوند. درختان نارنج در فصل بهار در کوچه‌باغ‌های شیراز زیبایی خاصی به فضا می‌بخشند و قدم‌زدن در این باغ‌ها، به‌ویژه در کنار حافظیه و سعدیه، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی خواهد بود.

ماه محرم در فرهنگ مردم شیراز با شور و حرارت خاصی جشن گرفته می‌شود. مردم شیراز در این ماه که یادآور فداکاری‌های امام حسین (ع) و یارانش است، با آیین‌ها و مراسمات مختلفی به عزاداری پرداخته و یاد و خاطره این واقعه تاریخی را زنده نگه می‌دارند. در اینجا به برخی از مهم‌ترین آداب و رسوم شیرازی‌ها در ماه محرم اشاره می‌کنیم:

در شیراز، مراسم سینه‌زنی قطاری که به‌عنوان یک آیین دیرینه در این شهر رواج دارد، با تعزیه عاشورایی به شکلی خاص ترکیب می‌شود. در این مراسم، عزاداران شیرازی با حرکت دسته‌جمعی در مسیر دایره‌ای، به عزاداری می‌پردازند و در کنار آن، اجرای نمایش‌های تعزیه با حضور بازیگران محلی، واقعه عاشورا را برای مردم بازگو می‌کند. این ترکیب از مراسمات، شوروشوق مردم را برای سوگواری و نمایش مظلومیت اهل‌بیت (ع) دوچندان می‌کند.

آیین‌های چک‌چکو و چارچو گردانی در استهبان، هرکدام با ویژگی‌های خاص خود، در ایام محرم برگزار می‌شوند. چک‌چکو نماد به یادآوری صدای شمشیرها و جنگ در کربلا است که با استفاده از چوب و سنگ، عزاداران به طور نمادین به آن پرداخته و در حلقه‌ای دایره‌ای به سوگ می‌نشینند. چارچو گردانی نیز با نخل‌های چوبی که به دست عزاداران حرکت داده می‌شوند، شکوه و عظمت مراسم محرم را در این منطقه نمایان می‌کند. ترکیب این دو آیین، شور و حالی خاص به مراسم عزاداری می‌بخشد.

مردم دوان کازرون در شب‌های محرم، مراسم سینه‌زنی را با نظم خاصی برگزار می‌کنند که در آن، هر محله عزاداری‌های خود را به شکل دایره‌ای انجام می‌دهد. این مراسم با آشپزی نذری همراه است؛ مردم در خانه‌ها آش‌های نذری مانند آش ترخینه و شله‌زرد پخته و بین عزاداران توزیع می‌کنند. این ترکیب از عزاداری و نذری‌پزی نماد همدلی و ارادت مردم به اهل‌بیت (ع) است.

در زرقان، آیین چاووش‌خوانی با نواختن موسیقی محلی و اشعار مذهبی آغاز می‌شود و عزاداران را به مراسم محرم دعوت می‌کند. در کنار این مراسم، برافراشتن خیمه‌ها در حسینیه‌های زرقان، به‌ویژه در محله‌های قدیمی، آغازگر ماه محرم است. این مراسم‌ها، با تأکید بر عزاداری عمومی و گسترده، در هم‌جواری با هم به تأسیس و تقویت روحیه جمعی عزاداری در این منطقه کمک می‌کنند.

فرهنگ مردم شیراز در ایام عید فطر جلوه‌ای خاص از شادمانی و احترام به سنت‌ها و آداب اسلامی دارد. روز اول ماه شوال، پس از یک ماه روزه‌داری و عبادت در ماه رمضان، مردم شیراز با شوروشوق فراوان به مساجد می‌روند تا نماز عید فطر را به‌جا آورند. صدای خوش مؤذن که با ذکر “الله‌اکبر” فریاد زده می‌شود، فضای شهر را پر می‌کند و عزت و عظمت این روز را در دل مردم تقویت می‌کند.

از شب قبل از عید، مراسم ویژه‌ای به نام “وداع با رمضان” در مساجد و منازل برپا می‌شود، جایی که قرآن‌ها ختم شده و غذاهای متبرک تقسیم می‌شود. در این شب، زنان شیرازی نیز به طور جمعی در خانه‌ها نمازهای حاجت می‌خوانند و برای روز عید فطر بسته‌های صبحانه تهیه می‌کنند. این صبحانه‌ها پس از نماز صبح بین نمازگزاران توزیع می‌شود که شامل غذاهایی مانند حلواهای سنتی، کلوچه‌ها و مسقطی است.

یکی از مهم‌ترین رسومات این روز، دیدار با عزیزان و بستگان است. مردم به دیدار کسانی می‌روند که در ماه رمضان عزیزانی را ازدست‌داده‌اند و به سوگ نشسته‌اند. این دیدارها نشانه‌ای از همبستگی و همدلی است که در فرهنگ مردم شیراز ریشه دوانده است.

در برخی از شهرستان‌ها، همچنان رسم است که اگر کسی پیش از عید فطر فرزند خود را عقدکرده باشد، در روز عید “خنچه عیدی” را به خانه عروس می‌فرستند. این هدایا که شامل لباس، شیرینی و سایر اقلام است، نماد محبت و احترام به خانواده عروس است.

روز عید فطر در شیراز علاوه بر جشن و شادمانی، فرصتی برای رفع کدورت‌ها و تجدید روابط خانوادگی و اجتماعی است. به طور خاص، اهالی برخی از شهرستان‌های فارس اعتقاد دارند که روزه‌گرفتن یک روز پس از عید فطر، ثواب برابر با یک ماه روزه‌داری دارد و به‌عنوان یک عمل عبادتی پسندیده در نظر گرفته می‌شود.

فرهنگ شیراز در عید فطر، ترکیبی از عبادت، احترام به آداب سنتی و توجه به نیازهای اجتماعی است که این شهر را به یک نمونه برجسته از تمدن اسلامی و ایرانی تبدیل کرده است.

فرهنگ مردم شیراز در شب یلدا، جلوه‌ای ویژه از اتحاد، جشن و سنت را به نمایش می‌گذارد. این شب در شیراز با آداب و رسوم خاصی همراه است که به زیبایی از دل فرهنگ دیرینه‌ی این شهر برمی‌آید. در ادامه به شرح مراحل مختلف این جشن خواهیم پرداخت:

شیرازی‌ها شب یلدا را با برپایی سفره‌ای رنگین و متنوع آغاز می‌کنند. سفره شب یلدا در شیراز اغلب شامل خوراکی‌های سنتی و ویژه است که هرکدام نمادهایی خاص دارند. مهم‌ترین موارد شامل:

• آجیل شیرین که ترکیبی از کشمش، نخودچی، توت خشک، انجیر، مویز، مغز گردو و بادام است.
• میوه‌های زمستانی مثل هندوانه و انار جایگاه ویژه‌ای دارند. هندوانه به دلیل طبع سرد خود برای متعادل‌کردن طبع افراد گرم‌مزاج استفاده می‌شود.
• شمع و گل برای زیباسازی سفره و ایجاد فضایی دلنشین، شمع و چند شاخه گل نیز روی سفره قرار می‌گیرد.
• قاب عکس و آینه که بسیاری از خانواده‌ها قاب عکسی از حضرت علی (ع) و آینه‌ای در سفره می‌گذارند.

در شب یلدا، شیرازی‌ها غذاهای خاصی آماده می‌کنند. یکی از مشهورترین غذاها در این شب، هویج‌پلو است که با کشمش، مغز گردو و رب تهیه می‌شود. این غذا به‌عنوان یکی از غذاهای اصلی شب یلدا، سرو می‌شود و در کنار سایر خوراکی‌ها از جمله آجیل و شیرینی‌ها قرار می‌گیرد.

در شب یلدا، شیرازی‌ها به نوع مزاج خود توجه می‌کنند و بر اساس آن خوراکی‌های خاصی مصرف می‌کنند:

• کسانی که طبع گرم دارند، باید میوه‌هایی مانند هندوانه مصرف کنند تا طبع‌شان سرد شود.
• کسانی که طبع سرد دارند، از خوراکی‌هایی چون خرما، رنگینک، انجیر و ارده‌شیره برای متعادل‌کردن طبع خود استفاده می‌کنند.

یکی از رسوم محبوب شب یلدا در شیراز، فال حافظ است. اعضای خانواده پس از خواندن چند بیت از دیوان حافظ، به تفال به کتاب حافظ می‌زنند و از این طریق برای سال جدید راهنمایی و پیش‌بینی‌هایی دریافت می‌کنند. این عمل فضای معنوی و دلنشینی را در شب یلدا ایجاد می‌کند.

یکی از آداب خاص شیرازی‌ها در شب یلدا، فال کلوک است. در این مراسم، کوزه‌هایی به نام کلوک که پر از شیره، رب انار یا ترشی هستند، به مجلس آورده می‌شود. سپس هرکدام از خانم‌ها علامت یا نشانه‌ای در کوزه می‌اندازند و یک دختر کوچک دست در کوزه کرده و نشانه‌ای را بیرون می‌آورد. این نشانه به همراه ترانه‌های محلی یا اشعار حافظ به پیشگویی و طالع‌بینی می‌پردازد.

شب یلدا در شیراز فرصتی برای شب‌زنده‌داری است. در این شب، خانواده‌ها در کنار یکدیگر می‌نشینند، خاطره‌گویی می‌کنند، شوخی می‌کنند و به مشاعره می‌پردازند. این سنت به‌ویژه در شیراز بسیار رایج است و باعث ایجاد فضایی شاد و صمیمی می‌شود.

در شب یلدا، افراد به دیدار بزرگ‌ترها و خویشاوندان می‌روند و در این دیدارها، به رفع کدورت‌ها و برقراری ارتباطات دوباره پرداخته می‌شود. این شب فرصتی است برای همدلی و ایجاد صلح و صفا در بین اعضای خانواده و دوستان.

در نهایت، پس از یک شب طولانی پر از شادی و خوش‌گذرانی، شیرازی‌ها با ورود به اولین روز زمستان، به استقبال نور و گرما می‌روند. جشن یلدا برای آنها نه‌تنها جشن پایان شب بلند، بلکه جشن آغاز فصل جدیدی از زندگی است.

فرهنگ مردم شیراز در شب یلدا، نشان از شادی، همبستگی و احترام به گذشته و سنت‌های دیرینه دارد. این شب، شبی است برای لذت‌بردن از بودن در کنار هم و به‌یادآوردن ارزش‌های فرهنگی و خانوادگی.

فرهنگ مردم شیراز نه‌تنها در هنر و معماری مشهور است، بلکه فرهنگ غذایی این شهر نیز از ویژگی‌های خاص خود برخوردار است. غذا در شیراز چیزی بیشتر از یک وعده معمولی است؛ این بهانه‌ای برای گرد هم آمدن خانواده‌ها، معاشرت با دوستان و نزدیکان و به اشتراک گذاشتن لحظات خوب است. در ادامه به بررسی آداب و رسوم غذایی شیراز و برخی از غذاهای سنتی این منطقه خواهیم پرداخت.

در شیراز، غذاخوردن اغلب به‌صورت دسته‌جمعی و در کنار خانواده و دوستان انجام می‌شود. شیرازی‌ها این فرصت را برای ایجاد ارتباطات بیشتر و صرف وقت با همدیگر مغتنم می‌شمارند. در مکان‌های عمومی مانند پارک‌ها یا کنار دریاچه‌ها، خانواده‌ها زیراندازهایی پهن کرده و در کنار هم به خوردن عصرانه یا شام می‌پردازند. این رسم باعث می‌شود که غذا به‌نوعی وسیله‌ای برای ارتباط و نزدیکی افراد به یکدیگر تبدیل شود.

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد فرهنگ غذایی شیراز استفاده از نوشیدنی‌های طبیعی و عرقیات گیاهی است که جایگزین نوشیدنی‌های کارخانه‌ای می‌شود. این نوشیدنی‌ها معمولاً بر اساس فصل تغییر می‌کنند و هر کدام خواص خاص خود را دارند. عرقیات چون گلاب، بهارنارنج و عرق نعناع از محبوب‌ترین‌ها هستند و طعم غذاها را به شکل خاصی تقویت می‌کنند.

در غذاهای شیرازی، استفاده از گوشت‌های قلقلی جایگزین گوشت‌های تکه‌ای است. این ویژگی در بسیاری از غذاها مشاهده می‌شود و شیرازی‌ها این روش را برای طعم‌دهی و راحتی در پخت انتخاب می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، در پخت کباب، انواع گوشت‌های قلقلی به کار می‌روند که باعث طعم خاص و یکنواختی در غذا می‌شود.

در شیراز، به دلیل کیفیت و فراوانی مرکبات در این منطقه، لیمو و نارنج تازه به طور گسترده برای طعم دادن به غذاها استفاده می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که غذاهای شیرازی دارای طعمی ترش و تازه باشند. همچنین، به دلیل اینکه این میوه‌ها به‌صورت تازه مصرف می‌شوند، طعم غذاها بسیار خوشمزه‌تر و طبیعی‌تر می‌شود.

در فرهنگ غذایی شیراز، غذاهایی خاص وجود دارند که نماد این منطقه محسوب می‌شوند. برخی از غذاهای معروف عبارتند از:

• کلم‌پلو شیرازی: این غذا تفاوت‌های زیادی با کلم‌پلو دیگر مناطق دارد. شیرازی‌ها از کلم‌قمری به‌جای کلم‌پیچ و گوشت قلقلی به‌جای گوشت چرخ‌کرده استفاده می‌کنند.
• دوپیازه آلوی شیرازی: این غذا که به‌سادگی تهیه می‌شود، طعمی بسیار لذیذ دارد و با پیاز، گوجه و سیب‌زمینی طبخ می‌شود.
• شیرازی پلو: نوعی ته‌چین مرغ که با بادمجان تهیه می‌شود و طعمی متفاوت از ته‌چین‌های دیگر مناطق دارد.
• یخنی شیرازی: نوعی آبگوشت است که با چاشنی‌های ویژه شیرازی تهیه می‌شود.
• سالاد شیرازی: یک سالاد ساده ولی خوشمزه که از خیار، گوجه، پیاز و نعنا خشک تهیه می‌شود و به‌عنوان پیش‌غذا یا کنار غذا سرو می‌شود.

در شیراز، غذاخوردن به مناسبت‌های مختلف یک فرصت است برای دور هم بودن و جشن‌گرفتن. به‌ویژه در مراسم‌هایی چون عقد و حنابندون، غذا نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند. در این مراسم‌ها، غذاهایی خاص و سنتی مانند چلوکباب شیرازی و قیمه شیرازی سرو می‌شود که در کنار سایر آیین‌ها، شیرینی و طعم‌های خاص خود را به جشن می‌آورند.

در شیراز، فرهنگ مهمان‌نوازی جایگاه ویژه‌ای دارد و همیشه با استقبال گرمی از مهمان‌ها برخورد می‌شود. سفره‌های شیرازی‌ها پر از انواع غذاهای خوشمزه و تنقلات مانند آجیل شیرین، خرما و پسته است. این آداب نه‌تنها در جشن‌ها و مناسبت‌ها، بلکه در دید و بازدیدهای روزمره نیز رعایت می‌شود.

در نهایت، فرهنگ مردم شیراز نمایانگر یکی از غنی‌ترین و پرشکوه‌ترین میراث‌های ایران است. این شهر با آداب و رسوم خاص خود، از مهمان‌نوازی گرفته تا برگزاری مراسم‌های سنتی مانند عروسی درخت نارنج، جایگاهی ویژه در قلب مردم دارد. غذاهای خوشمزه و متنوع شیرازی، از کلم‌پلو تا شکرپلو، تا فرهنگ احترام به طبیعت، درختان نارنج و شکوفه‌های بهارنارنج، همگی به شیراز رنگ‌وبوی خاصی می‌بخشند. مردم شیراز با ویژگی‌هایی چون خوش‌صحبتی، شادابی و سخاوت، این فرهنگ را زنده نگه داشته و هر ساله با جشن‌ها و مراسم‌های مختلف آن را به نسل‌های بعدی منتقل می‌کنند.

اگر شما هم می‌خواهید بخشی از این فرهنگ غنی را تجربه کنید و از زیبایی‌های شیراز بهره‌مند شوید، الی گشت در کنار شماست تا با تهیه بلیط و برنامه‌ریزی سفر به شیراز، تجربه‌ای خاطره‌انگیز و بی‌نظیر از این شهر دوست‌داشتنی داشته باشید.

در فرهنگ مردم شیراز، درخت نارنج نمادی از شکوفایی، زندگی و احترام به طبیعت است. مراسم “عروسی درخت نارنج” که به‌صورت نمادین برگزار می‌شود، یکی از رسوم جالب این منطقه است که به درختان نارنج و شکوفه‌های آن ارادت می‌ورزد.

بله در فرهنگ مردم شیراز، با آمدن بهار، مردم به جشن‌های ویژه‌ای مانند “عروسی درخت نارنج” پرداخته و در این مراسم با آداب خاصی از طبیعت استقبال می‌کنند.

در شیراز، آداب و رسومی همچنان زنده و برقرار است. مراسم‌های مربوط به جشن‌های مذهبی همچون “عید نوروز”، “مراسم شب یلدا” و “عروسی درخت نارنج” نمونه‌هایی از این سنت‌ها هستند. همچنین، جشن‌های فرهنگی نظیر جشن حافظ و سعدی که در آن‌ها به شعرخوانی و موسیقی سنتی پرداخته می‌شود، در شیراز همواره با استقبال مواجه می‌شود. مردم شیراز به آداب مهمان‌نوازی، احترام به بزرگ‌ترها و جشن‌های خانوادگی اهمیت ویژه‌ای می‌دهند.

مطالب مرتبط :
معرفی مکان های تفریحی شیراز
اقامتگاه های بوم گردی شیراز به همراه آدرس و شماره تماس
راهنمای کامل متروی شیراز برای شهرگردی ارزان