آثار باستانی ایران در یونسکو کدامند؟ هر ساله کشورهایی که عضو یونسکو هستند می‌توانند آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی خود را برای ثبت در میراث جهانی یونسکو، نامزد کنند و کمیته این سازمان بعد از رای‌گیری بین اعضا، آثار برگزیده را معرفی می‌کند. آثار ثبت شده در یونسکو پس از ثبت، همچنان در حیطه حاکمیت همان کشور باقی می‌مانند اما وظیفه حفاظت و نگهداری از آن‌ها به عهده تمام کشورهای عضو است. در حال حاضر سرزمین زیبا و کهن ایران ۲۶ اثر ثبت شده تاریخی، طبیعی و فرهنگی بسیار ارزشمند در فهرست جهانی یونسکو دارد. در ادامه آثار باستانی ایران در یونسکو را معرفی می‌کنیم.
تضمین بهترین قیمت بلیط هواپیما، بلیط قطار و رزرو هتل در تمامی نقاط جهان فقط در الی گشت.
چغازنبیل شهر شوش، قدیمی‌ترین پرستشگاه ایرانی بوده و یکی از اولین آثار باستانی ایران در یونسکو است که در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۵۸ در فهرست این سازمان به ثبت رسیده است. این بنای تاریخی شگفت‌انگیز در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوش و در نزدیکی منطقه هفت‌تپه قرار دارد. به عقیده باستان‌شناسان، قدمت چغازنبیل به دوره تمدن ایلامی(حدود ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد) باز می‌گردد. این بنای آجری با ۵۲ متر ارتفاع، امروزه یکی از اصلی‌ترین جاذبه‌های شوش محسوب می‌شود.
تخت جمشید مرودشت، از معروف‌ترین آثار باستانی ایران در یونسکو است. این اثر بی‌نظیر در دوران پادشاهی داریوش بزرگ، خشایارشاه و اردشیر اول ساخته شده است و برای حدود ۵۰ سال انواع مراسم‌های آیینی و جشن‌های ایران باستان مانند جشن نوروز در این مکان برگزار می‌شدند. تخت جمشید در سال ۱۹۷۹ میلادی در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
میدان نقش جهان اصفهان، میدانی پررونق مربوط به دوره صفویان است. این میدان در دوره صفویه محل برگزاری جشن‌ها و مسابقات مختلف بود. میدان نقش جهان در سال ۱۳۵۸ شمسی در فهرست آثار یونسکو قرار گرفته است.
تخت سلیمان تکاب، از غنی‌ترین آثار باستانی ایران در یونسکو است که از سال ۱۳۸۲ در فهرست این سازمان قرار دارد. این محوطه باستانی در دوره‌های مختلف تاریخی مانند دوران مادها، مخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و مغولان محل زندگی مردم بود. امروزه بناهای متعددی مثل چهار طاق آتشکده، کاخ‌های دوران ساسانی، سازه‌های آئینی نیایشگاه آناهیتا و ساختمان‌های مربوط به دوره ایلخانی در این محوطه قابل مشاهده است.
پاسارگاد استان فارس، مجموعه‌ای برجای مانده از دوران مخامنشی است که در تیرماه سال ۱۳۸۳ به ثبت جهانی رسیده است. از آثار تاریخی این مجموعه بی‌نظیر می‌توان به آرامگاه کوروش بزرگ، کاخ دروازه، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ اختصاصی، کاخ بار عام، آب‌نماهای باغ شاهی، دو کوشک، آرامگاه کمبوجیه، محوطه مقدس، تنگه بلاغی، استحکامات دفاعی تل تخت و کاروانسرای مظفری اشاره کرد.
ارگ بم کرمان، بزرگ‌ترین بنای خشتی جهان است. قدمت این بنای باشکوه به قرن پنجم پیش از میلاد می‌رسد. ارگ بم یکی از آثار باستانی ایران در یونسکو است که در سال ۱۳۸۳ به ثبت جهانی رسیده است. متاسفانه این ارگ باشکوه در زلزله سال ۱۳۸۲ شمسی به کلی نابود شد اما پس از قرار گرفتن این اثر در لیست میراث یونسکو، روند بازسازی آن در حال انجام است.
گنبد سلطانیه زنجان، مسجدی هشت ضلعی با معماری خاص است. گنبد این مسجد، سومین گنبد بزرگ جهان محسوب می‌شود. این بنا در بین سال‌های ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ ساخته شده و در تیرماه سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
قره کلیسا یا مجموعه کلیساهای ارامنه در آذربایجان غربی و شرقی (جنوب ماکو و ۲۰ کیلومتری شمال شرقی چالدران) در تیرماه سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار یونسکو به ثبت رسیده است. این مجموعه شامل سه کلیسای اصلی با نام‌های قره کلیسا(سنت تادئوس)، سنت استاپونوس و زور زور است.
بیستون کرمانشاه، بزرگ‌ترین سنگ‌نبشته جهان و یکی از ارزشمندترین آثار باستانی ایران در یونسکو است. این بنا در سی کیلومتری شهر کرمانشاه، بر دامنه کوه بیستون قرار دارد و قدمت آن به دوران هخامنشیان می‌رسد. بیستون در تیرماه سال ۱۳۸۵ به ثبت جهانی رسیده است.
بازار تبریز، از مهم‌ترین بازارهای سرپوشیده ایران است. این بازار با مساحت حدودا یک کیلومتر مربع در هسته مرکزی شهر تبریز قرار دارد. بازار تبریز در سال ۱۳۸۹ در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
آرامگاه شیخ صفی‌الدین در اردبیل یکی دیگر از مکان‌های تاریخی ایران است که در سال ۱۳۸۹ به ثبت یونسکو رسیده است. این بقعه با کاشی‌کاری‌ها، مقرنس و گچ‌بری‌های زیبا مربوط به دوره صفویه است.
سازه‌های آبی شوشتر، مجموعه‌ای به هم پیوسته از بناهای تاریخی مانند بندها، پل‌ها، آبشارها، آسیاب‌ها، کانال‌های دستکند و تونل‌های عظیم هدایت آب است. قدمت این سازه به دوران ساسانیان بازمی‌گردد. این سازه یکی دیگر از آثار باستانی ایران در یونسکو است که در سال ۱۳۸۸ به ثبت جهانی رسیده است.
مجموعه باغ‌های ایرانی شامل چندین باغ در استان‌های مختلف در سال ۲۰۱۱ در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسید. این باغ‌ها عبارتند از باغ ایرانی پاسارگاد، باغ ارم شیراز، باغ چهلستون اصفهان، باغ فین کاشان، باغ عباس‌آباد در مازندران، باغ شازده ماهان کرمان، باغ دولت‌آباد یزد، باغ پهلوان‌پور در مهریز و باغ اکبریه در بیرجند
برج گنبد قابوس، اثری بی‌نظیر مربوط به قرن یازدهم میلادی است. این برج مرتفع از نظر شیوه ساخت و معماری بسیار خاص بوده و در سال ۲۰۱۲ در فهرست آثار جهانی یونسکو قرار گرفته است.
مسجد جامع اصفهان، قدیمی‌ترین بنای شهر اصفهان است. بنای اولیه این مسجد در قرن اول هجری و در زمان عباسیان ساخته شده است اما معماری امروزی این بنا مربوط به دوره سلجوقی و حکومت‌های بعد از آن است. مسجد جامع اصفهان در سال ۲۰۱۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
کاخ گلستان تهران با قدمت ۴۵۰ سال یکی دیگر از آثار باستانی ایران در یونسکو است که در سال ۱۳۹۲ در لیست این سازمان ثبت شده است. این کاخ علاوه بر معماری منحصربه‌فرد و تزئینات بسیار زیبا محل وقوع بسیاری از رخدادهای تاریخی مهم است.
شهر سوخته استان سیستان و بلوچستان در حاشیه جاده زابل به زاهدان قرار دارد. بنای اولیه این شهر باستانی با دوره برنز همزمان است اما برخی باستان‌شناسان شهر سوخته را جزو آثار ایلامی محسوب می‌کنند. شهر سوخته در سال ۱۳۹۳ در لیست یونسکو ثبت شده است.
محوطه باستانی شوش از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های جهان است که در استان خوزستان قرار دارد. نخستین آثار کشف شده در این محوطه مربوط به ۷۰۰۰سال پیش از میلاد است. محوطه باستانی شوش در سال ۱۳۹۴ در لیست یونسکو به ثبت رسیده است.
روستای میمند کرمان با معماری صخره‌ای و اسرارآمیز خود در ۳۸ کیلومتری شهربابک قرار دارد. این روستای دستکند در سال ۱۳۹۴ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
قناتهای ایرانی چند استان در سال ۲۰۱۶ به عنوان یکی از آثار ارزشمند ایران و جهان در لیست یونسکو ثبت شدند. این قنات‌ها شامل قناتهای قصبه گناباد، قنات بلده فردوس، قناتهای حسن‌آباد مهریز و زارچ یزد، قنات ابراهیم‌آباد اراک، قنات مزد آباد میمه و قنات وزوان در بخش میمه اصفهان، قنات دوطبقه اردستان، قنات جوپار، قنات اکبرآباد و قنات قاسم‌آباد بروات در کرمان هستند.
دشت لوت، نخستین اثر طبیعی ایرانی ثبت شده در یونسکو است. این بیابان منحصر به فرد با کلوت‌های بلند و طولانی و تپه‌های ماسه‌ای مرتفع خود، یکی از خاص‌ترین جاذبه‌های طبیعی جهان محسوب می‌شود. دشت لوت در سال ۲۰۱۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
منظر باستان‌شناسی ساسانی در منطقه فارس شامل هشت سایت باستانی است. این سایت‌ها در مناطق باستانی فیروزآباد، بیشاپور و سروستان(در جنوب غربی استان فارس) واقع شده‌اند. این آثار در سال ۲۰۱۸ در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیدند.
شهر تاریخی و زیبای یزد را با عنوان نخستین شهر خشت خام جهان می‌شناسند. این شهر با بناهای تاریخی بی‌نظیر و جاذبه‌های طبیعی تماشایی خود، در سال ۲۰۱۷ در فهرست یونسکو ثبت شد.
جنگلهای هیرکانی با قدمت ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال در گستره وسیعی از جنوب دریای خزر و شمال رشته کوه البرز واقع شده‌اند. بخش زیادی از این جنگل‌ها در ایران و بخش کمی از آن‌ها هم در کشور آذربایجان قرار دارند. جنگلهای هیرکانی نقش مهمی در شکل‌گیری چرخه زندگی دارند و گونه‌های جانوری و گیاهی زیادی در آن زندگی می‌کنند. این جنگلهای زیبا و سرسبز در سال ۲۰۱۹ در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیدند.
راه‌آهن سراسری ایران در زمان رضاشاه پهلوی ساخته شد. این راه‌آهن تهران را از طریق بندرترکمن به دریای کاسپین(دریای خزر) و از طریق بندر امام خمینی( با نام قدیمی بندر شاپور) به خلیج‌فارس وصل می‌کند. البته در سال‌های بعدی این راه‌آهن گسترش پیدا کرد و تهران را به استان‌های سمنان، مشهد، قزوین، زنجان، تبریز، اصفهان، یزد و کرمان متصل کرد. راه آهن سراسری ایران در سوم مرداد سال ۱۴۰۰ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
منظر فرهنگی اورامانات در تاریخ ۵ مرداد سال ۱۴۰۰ به ثبت جهانی یونسکو رسید. اورامان یا هورامان، گستره‌ای تاریخی و فرهنگی واقع در استان‌های کردستان و کرمانشاه است که بافتی پلکانی و آداب و رسومی خاص دارد. این منظر فرهنگی در شهرستان‌های سروآباد، سنندج، کامیاران، روانسر، پاوه، جوانرود و ثلاث باباجانی واقع شده و دارای دو بخش دره مرکزی و شرقی و دره غربی است.
در این مقاله آثار باستانی ایران در یونسکو را معرفی کردیم. همانطور که گفته شد تاکنون ۲۶ اثر تاریخی و طبیعی ارزشمند از کشورمان در فهرست یونسکو قرار گرفته است. البته با وجود تعداد بالای آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی در ایران، امیدواریم سال‌های آینده شاهد افزایش این آمار باشیم.
۱ نظرات