پای در خاک استان فارس که می گذارم، حال و هوای عجیبی وجودم را فرا می گیرد. حال و هوای تاریخ، حال و هوای ایران باستان و دوران با شکوه هخامنشیان و ساسانیان. امروز به شهرستان کازرون خواهیم رفت و از یکی از جاذبه های گردشگری تاریخی این شهر دیدن خواهیم کرد. با الی گشت همراه باشید تا با هم در زمان سفر و یک اثر تاریخی به جای مانده از دوران ساسانیان را نظاره کنیم. آتشکده کازرون یا همان چهار طاقی کازرون، بناییست که امروز برایتان معرفی خواهیم کرد.
مطالب مرتبط: دریاچه مهارلو، عجیب ترین جاذبه استان فارس آشنایی با شهر تاریخی ایزدخواست فارس کاخ اردشیر بابکان، یادگار ساسانیان در فیروزآباد فارس
رام کردن آتش به وسیله انسان و چگونگی روشن کردن آن، یکی از مهم ترین کشفیات بشر در طول تاریخ است. این نعمت خدادادی به خاطر مزیت های بسیاری که دارد، از همان ابتدا اهمیت ویژه ای در بین مردمان مختلف دنیا پیداکرد. در بسیاری از ادیان مختلف دنیا آتش را ماده ای مقدس می شمارند. حتی همین حالا هم نماد بازی های المپیک آتش است و آتش آن را همواره روشن نگه می دارند. در دین زرتشت هم آتش جایگاه بسیار والا و رفیعی داشته و دارد و آن را بسیار مقدس می دانند.
آتشکده نیایشگاه پیروان زرتشت است. در مکانی خاص درون این آتشکده ها آتشی جاودان روشن می کردند و مهم ترین مراسم های دینی خود را رو به روی این آتش مقدس برگزار می کردند. از قدمت تاریخی آتشکده ها کسی دقیق چیزی نمی داند، ولی تا قبل از ساخت این بناها، آتش در فضایی باز نگه داری می شد. گویا از حدود قرن چهارم قبل از میلاد مسیح و به تقلید از برخی قوم های منطقه بین النهرین، زرتشتیان برای آتش مقدس خود سرپناهی به نام آتشکده ایجاد کرده اند. مهم ترین قسمتی که در هر آتشکده وجود دارد، همان محلیست که آتش را در آن روشن نگه می داشتند. این محل به صورت یک بنای چهارطاقی گنبد دار است که در اصطلاح زرتشتیان گنبد نامیده می شود.
در میان تمامی آتشکده های ایران زمین، سه آتشکده اهمیت ویژه ای داشتند که در اصطلاح به آن ها مادر آتشکده می گوییم. این سه َآتشکده عبارتند از:
- آتشکده آذرفرنبغ، که به موبدان و روحانیان اختصاص داشت
- آتشکده آذرگشنسب، که ویژه پادشاهان بود
- آتشکده آذربرزین مهر، که ویژه کشاورزان و پیشه وران مملکت بود.
پس از ورود اسلام به ایران، تعداد بسیاری از این آتشکده ها ویران شد و تعداد کمی هم که باقی ماندند یا رفته رفته مخروب شدند و یا با تغییراتی به مسجد تبدیل شدند. امروزه در معماری اسلامی و به خصوص در معماری مساجد، از طرح چهارطاقی این آتشکده ها الگو برداری می شود.
چهارطاقی بنایی چهار گوش و مربع شکل است که در مرکز آن گنبدی مرتفع بر چهار جرز تکیه دارند و از هر چهار طرف به داخل آن مدخل وجود دارد. بیش از دو هزار سال است که در کشورمان این نوع بنا، در میان دیگر ابنیه دیده می شود. قدیم ترین چهارطاقی به جای مانده در ایران، مربوط به دوره اشکانیان است، اما رونق این نوع از بناها را به دوره ساسانیان نسبت داده اند. در جای جای کشورمان چهارطاقی های بسیاری مخصوصا از دوران ساسانیان باقی مانده اند که آتشکده کازرون هم از آن جمله است.
معرفی آتشکده کازرون فارس
یکی از آتشکده های استان فارس که در شهرستان کازرون قرار دارد، آتشکده کازرون است. این بنا، از جمله بناهای بسیار به یادگار مانده از دوران سلسله ساسانیان در کشور است که در سال ۱۳۱۸، با شماره ۳۳۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. طبق نظر آندره گدار فرانسوی که سال ها در ایران به مطالعه بناهای تاریخی کشور مشغول بود، شباهت زیادی بین این بنا و کاخ ساسانی سروستان فارس وجود دارد. به همین خاطر گدار چهارطاقی کازرون را به دوران حکومت بهرام گور (بهرام پنجم) نسبت داده است. این بنای با ارزش تاریخی، در ده کیلومتری قبل از ورود به کازرون و در سمت چپ جاده قدیمی به شهر شیراز قرار دارد.
آتشکده کازرون بنایی مربع شکل است طاق های بیضی شکل به عنوان مدخل در هر سمت آن وجود دارند و در مرکز بنا، گنبدی مرتفع بنا کرده اند. هرکدام از دیوارهای این بنای تاریخی یک متر عرض دارند و شاید به همین خاطر است که پس از گذشت هزاران سال هنوز هم به صورت مستحکم باقی مانده اند. البته گنبد این چهارطاقی کاملا تخریب شده و باستان شناسان هنوز نتوانسته اند تشخیص دهند که آیا این گنبد آجری بوده و یا سنگی. چیزی که مشخص و عیان است، استفاده از لاشه سنگ های تراش خورده در دیوار هاست که با نظمی خاص بر روی هم قرار گرفته اند و بین آن ها ملات ضخیم گچ به کار رفته است. ویژگی دیگر این بنا، طاق های بیضی مرتفع آن است. هر کدام از این طاق ها دو متر و چهل سانتی متر از سطح زمین ارتفاع دارند. البته امروزه قسمت هایی از این طاق ها فرو ریخته است. یکی از دلایل سالم ماندن این طاق ها در طول این همه سال، ملات های گچ با کیفیت این منطقه از کشور در آن دوران بوده است.
به منظور دسترسی به این بنا، باید از کازرون به سمت دریاچه پریشان حرکت کنید. دو کیلومتر مانده به دوراهی این دریاچه، در سمت راست بنای آتشکده کازرون قرار دارد.
شهرستان کازرون، از جمله مناطق گرمسیر کشور است که در طول فصل گرم سال، آب و هوایی بسیار گرم دارد. سفر به این منطقه در هر موقعی امکان پذیر است اما الی گشت فصل بهار را به عنوان بهترین فصل سفر به این منطقه معرفی می کند. در فصل بهار و به خصوص اردیبهشت ماه، سری هم به شهر زیبای شیراز بزنید و از هوای عطر آگین بهار نارنج های آن لذت ببرید.