گوردخمه های ایران، از ارزشمند ترین مکان های باستانی و بناهای صخره ای کشور هستند. بسیاری از این گوردخمه ها را می توان در استان کرمانشاه پیدا کرد. کرمانشاه یکی از تاریخی ترین مناطق کشور است که چند مورد از معتبر ترین سایت های باستانی دنیا همچون محوطه تاریخی بیستون را در دل خود جای داده است. یکی دیگر از این سایت های معتبر باستانی، گوردخمه اسحاق وند یا سکاوند است. برای آشنایی بیشتر با این گوردخمه های ارزشمند با الی گشت همراه شوید.
مطالب مرتبط: محوطه تاریخی بیستون، میراث جهانی یونسکو طاق بستان کرمانشاه یادگار ارزشمند ساسانیان
تا به حال درباره گوردخمه ها چیزی شنیده اید؟ گوردخمه ها یکی از قدیمی ترین انواع معماری صخره ای در ایران هستند که در دل کوه ها و صخره های مرتفع تراشیده می شدند. این بناهای صخره ای در حقیقت مقبره هایی هستند که متوفیان (افراد دارای اهمیت) را در آن ها به خاک می سپردند. نحوه خاکسپاری این متوفیان در ایران باستان به طرزی متفاوت بود. ایرانیان خاک را مقدس می دانستند، بنابراین، از دفن کردن اجساد درون آن خودداری کرده و آن ها در محفظه های صخره ای مخصوصی که تراشیده بودند، قرار می دادند.
از ایران باستان گوردخمه های بسیاری باقی مانده است که باستان شناسان در مورد قدمت آن ها اتفاق نظر ندارند. بسیاری از گوردخمه های کشور مادی هستند، بسیاری هخامنشی اند و برخی نیز به دوره های بعدی مربوط اند. در واقع گوردخمه های ایران را می توان به گوردخمه های مادی، گوردخمه های هخامنشی و گوردخمه های پس از هخامنشیان تقسیم کرد. گوردخمه هایی نیز مربوط به دوران پیش از مادها در مناطق اطراف دریاچه وان در ترکیه وجود دارند که نشان می دهند پیشینه ساخت گوردخمه ها، به دوران اورارتوها بر می گردد. در ادامه با گوردخمه اسحاق وند آشنا خواهید شد.
گوردخمه های اسحاق وند در حقیقت سه گوردخمه تاریخی هستند که ابعاد متفاوتی دارند. این گوردخمه ها در استان کرمانشاه، در حدود ۲۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان هرسین و در دل صخره های مرتفعی مشرف به روستای ده نو واقع شده اند. این گوردخمه ها به سکاوند نیز شهرت دارند و مردم محلی این منطقه به آن ها «فرهاد تاش» می گویند. به دلیل وجود روستایی به نام اسحاق وند در حوالی این گوردخمه ها، نام آن ها را اسحاق وند گذاشته اند. گوردخمه اسحاق وند از ارزشمند ترین نمونه های معماری صخره ای کشور هستند که بنا بر عقیده برخی از کارشناسان تاریخی، قدیمی ترین مقابر صخره ای موجود در ایران هم هستند.
پیرامون قدمت این گوردخمه ها، اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. بسیاری از باستان شناسان خارجی و داخلی، قدمت گوردخمه اسحاق وند را به دوره ماد ها نسبت می دهند. ولی برخی نیز همچون هرتسفلد، آن ها را مربوط به دوره هخامنشیان می دانند. طبق نظر ارنست امیل هرتسفلد باستان شناس آلمانی تبار، گوردخمه میانی، مقبره گئومات مغ است. داریوش اول در کتیبه بیستون خودش، داستان سرکوبی گئومات مغ یا همان بردیای دروغین را به تفصیل تعریف کرده است. عده کمی نیز این مقابر صخره ای را مربوط به دوره سلوکیان می دانند. به هرحال طبق نظر بسیاری از باستان شناسان، احتمال اینکه این گوردخمه ها مادی باشند بیشتر از هخامنشی بودن آن هاست.
مجموعه اسحاق وند یا سکاوند، متشکل از ۳ گوردخمه است که هر کدام ابعاد متفاوتی دارند. گوردخمه سمت راستی نسبت به دو گوردخمه دیگر، در ارتفاع بالاتری قرار گرفته است و حدود ۲.۱۰ متر عرض دارد. عرض دریچه گوردخمه میانی ۱.۶۳ متر است و عمق آن نیز ۱.۷۵ متر می باشد. گوردخمه سمت چپ نیز ۸۵ سانتی متر عمق دارد و عرض آن ۲.۱۰ متر است.
در اطراف تمامی این گوردخمه ها تزئینات ساده ای تراشیده شده اند. علاوه بر قاب بندی های ساده ای که دور تا دور این سه گوردخمه ایجاد شده اند، در قسمت بالای گوردخمه میانی، تصویر تمام قد مردی با ارتفاع ۱.۸۷ متر به صورت نیم رخ و به زیبایی هر چه تمام تراشیده شده است. این فرد که هویتش مشخص نیست، لباسی بلند و چین دار به تن کرده است و دست های خود را به حالت دعا و نیاش پروردگار به سمت آسمان و جلوی صورتش بلند کرده است. همچنین در مقابل این فرد، یک آتش دان با ارتفاع حدود ۹۴ سانتی متر و یک مشعل سوزان با ارتفاع ۸۳ سانتی متر قرار گرفته است. پشت سر این مشعل و آتش دان، فردی با قامت حدود ۸۰ سانتی متر حجاری شده است که به نظر می رسد در حالی که دستهایش رو به سمت آسمان است، از پشت سرش چیزی را بر دست دارد.
استان کرمانشاه یکی از استان های کوهستانی ایران است. هوا در زمستان ها در این منطقه بسیار سرد می شود. پیشنهاد می کنیم که برای بازدید از استان کرمانشاه، فصل بهار یا اوایل فصل تابستان را انتخاب کنید تا علاوه بر دیدار از آثار تاریخی ارزشمند این استان، از آب و هوای مطبوع آن هم لذت ببرید.
آدرس: استان کرمانشاه، ۲۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان هرسین، شمال شرق روستای ده نو، گوردخمه اسحاق وند
مجموعه گوردخمه اسحاق وند یا همان گوردخمه سکاوند، از اسرار آمیز ترین آثار تاریخی در استان کرمانشاه هستند و به عنوان یکی از ارزشمند ترین نمونه های معماری صخره ای کشور به شمار می روند. نیاز به مطالعات بیشتر در این منطقه به منظور فهم بهتر تاریخ آن بسیار احساس می شود که امیدواریم با همت مسئولان هم مطالعات بهتری در این زمینه صورت گیرد و هم نسبت به محافظت از این آثار تاریخی اقدامات بهتر و موثرتری صورت گیرد. مجموعه گوردخمه های اسحاق وند با شماره ۴۸۸۷ در ۱۹ اسفند ماه سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.