طبس شهری کویری در غرب استان خراسان جنوبی است که به عروس کویر ایران مشهور است. این شهر قدیمی و زیبای ایرانی به دلیل برخورداری از جاذبه های تاریخی و طبیعی بسیاری که دارد در بین گردشگران بسیار محبوب و مشهور است؛ از جمله جاذبه های این شهر کویری عبارت از بارگاه امامزاده حسین‌بن موسی کاظم، برادر امام رضا (ع)، باغ گلشن، مزار شیخ ابونصر ایروانی، روستای ییلاقی ازمیغان، سد کریت با قدمتی در حدود ۸۰۰ سال، طاق مشهور به شاه عباس، چشمه های آب گرم در کنار معادن ذغال سنگ یکی از خاص ترین و غنی ترین مناطق کشور می باشند. ما در این مطلب از مجله ی گردشگری الی گشت می خواهیم درباره یکی از جاذبه های طبیعی این شهر به نام کال نمک در طبس که یک رودخانه نمکی است صحبت کنیم. برای بازدید از کال نمک در طبس آماده حجم بالایی از سکوت باشید، در ادامه همراه ما باشید تا بیشتر درباره ی این جاذبه ی با نمک ایران در شهر طبس آشنا شوید.
مطالب مرتبط: سد شاه عباسی در طبس، نمونه ای بی نظیر از معماری ایرانی! روستای نایبند در طبس، ماسوله ای سرسبز در دل کویری ایران ثبت ژئوپارک طبس در یونسکو ارگ طبس، یادگاری تاریخی از کویر
همانطور که در بالا اشاره کردیم، کال نمک در شهر طبس یک جلوه ی بی نظیر از طبیعت است که به دلیل ویژگی های منحصر به فردی که دارد علاقمندان بسیاری را به سمت خود سالانه جذب می نماید. اگرچه شما در این مکان هیچ سرسبزی و انواع غذاهای و رستوران خوب را نخواهید دید اما طبیعت وحشی و سکوت بی انتهای آن قطعا برای کسانی که این موارد برایشان اولویت است بسیار جذاب و دوست داشتنی می باشد. برای این که بتوانید کال نمک در طبس که رودخانه ای نمکی است را ببنید باید ابتدا از شهر طبس فاصله بگیرید و به روستای محمدآباد خودتان را برسانید. زمانی که به این منطقه رسیدید تا چشمتان کار می کند زمینی را مشاهده می کنید که پیراهن سفید بر تن کرده و جنس آن از نمک است. نزدیک تر که می روید بلورهای سفید و تخم مرغی شکل را مشاهده می کنید که با دقت و ظرافت بی نظیری کنار یکدیگر قرار گرفته اند و انگار یه هنرمند زبردست آن ها طوری کنار هم قرار داده که تصویری بی نظیر همانند یک تابلوی نقاشی پدید بیاید.
نام این تابلوی بی نظیر کال نمک است، رودخانه ی نمکین و دائمی که در در فاصله ۲۰ کیلومتری شمال غرب شهر طبس و در هشت کیلومتری روستای محمدآباد جا خوش کرده و در حاشیه ی دریاچه فصلیِ آب شورِ طبس، بیابان را زینت بخشیده و معدن نمکی را به وجود آورده است. نمک های طبیعی که در این منطقه وجود دارد با همان شوری که دارند جلوه گر طبیعت طبس شده اند و در سفره های اهالی قدیمی این منطقه تا قبل از نمک های ید دار نیز وجود داشت.
همانطور که می دانید طبیعت در هر حالتی که باشد زیبایی خودش را به رخ خواهد کشید، سکوت و آرامش غالب در این منطقه لذت تماشای دریاچه را دو چندان می کند به خصوص که شما هم اهل سفرهای ماجراجویانه باشید و با قدم زدن و تماشای این جلوه های دیدنی کال نمک در طبس یک تجربه بسیار منحصربه فرد و جالب را برای خودتان به ارمغان بیاورید. وجود یک رودخانه ی نمکین در میان بیابان های طبس آنقدر جذاب است که اگر تصویری از آن ثبت نکنید بعد ها حسرتش را خواهید خورد. ثبت تصویر از بلورهای نمکین که با ظرافت خاصی در کنار هم جای گرفته اند یکی از تجربیاتی است که ممکن است دوباره برای شما اتفاق نیفتد. لذت عکاسی در این منطقه را سعی کنید هرگز از دست ندهید از همین رو یک دوبین مناسب برای عکاسی های حرفه ای همراه خودتان ببرید.
شاید برایتان سوال پیش بیاید که این رودخانه و این همه نمک از کجا شروع می شود و به کجا ختم پیدا می کند! برای جواب به این سوالتان باید بگوییم که ابتدای این کال نمک در طبس از آب های نواحی شمالی شهرستان طبس سرچشمه گرفته و وارد این منطقه می شود و پس از آن بلورهای نمکی در مسیر تشکیل می شوند و به نواحی جنوبی منطقه و محل تشکیل دریاچه ی آب شور فصلی یا در در اصطلاح محلی ها “روح مرغوم” یا “جمجمه” منتهی می شود.
گاهی برخی از جاذبه ها و شهرها نام هایی دارند که معنای اسم آن ها مفهوم خاصی دارد، از همین کال نمک هم دارای نام خاصی است که علت نام گذاری آن این بوده که کال به دره یا مسیری که توسط سیلاب ها و جریان های آب می شود نیز گفته می شود و از آن هایی که نمک مورد این مسیرها بسیار زیاد است به آن کال نمک می گویند.
در زمان های دور مردمی که در این منطقه زندگی می کردند، نمکی که در این رودخانه نمکی (کال نمک) وجود داشت را بر سر سفره های خودشان می بردند، اما با توجه به الزامی که بر تصفیه نمک و بهبود سلامت وجود دارد همه مردم باید از نمک های تصفیه شده استفاده کنند و دیگر امکان استفاده مستقیم از این نمک ها وجود ندارد. از نمک این رودخانه می توان در راهداری و مصارف دیگر استفاده کرد. این نمک، مصارف خوراکی، سنتی و صنعتی ندارد اما زیبایی هایی را به این منطقه هدیه کرده است که می تواند جاذبه ای برای گردشگران به شمار رود.
با توجه به کویری بودن منطقه کال نمک در طبس قطعا فصل تابستان به هیچ وجه توصیه نمی شود، کسانی که می خواهند به این منطقه سفر کنند پیشنهادی می شود در فصل های پاییز و زمستان برنامه سفری خودشان را تنظیم نمایند به این دلیل که در زمستان گاهی ممکن است به دلیل برف و بارانی که می باشد امکان مشاهده ی رودخانه نمکی کال نمک در طبس وجود نداشته باشد.
با توجه به بالا بودن غلظت نمکی که در رودهای فصلی و همینطور تبخیر بسیار زیادی که در این منطقه بیابانی وجود دارد، مسیری که آب این رودخانه باید طی کند مقدار زیادی املاح دارد که تمامی آن ها را در طی حرکت با خود حمل می کند. این املاح در ترکیب با نمک، نمک طعام یا با فرمول کلرید سدیم که در اصطلاحات کانی شناسی، هالید نام دارد را تولید می کنند. این نمک در واقع همان نمکی است که در آشپزخانه ها از آن استفاده می شود. مقداری از این املاح نیز نمک های پتاسیم را ایجاد می کنند.
با توجه به بیابانی بودن اقلیم این منطقه تبخیر زیادی در آن صورت می گیرد و غلظت نمک هر لحظه بیشتر از لحظه ی دیگر می شود تا در نهایت نمک های موجود در آن متبلور شوند و یا به اصطلاح به آن کریستالیزه می گویند، این بلورهای نمکی در قلب بیابان آن چمنان جلوه گری می کنند که سبب شده اند دراین منطقه جاذبه ای طبیعی به وجود بیاید. این بلورهای بزرگ و کوچک گاه تماما از نمک طعام هستند و گاهی به دور هسته ای از ذرات گرد و خاک تشکیل شده اند. هر کدامشان بلورهای بسیار ریزی را در خود جای داده اند که ممکن است به راحتی دیده نشوند تا اوج ظرافت را به نمایش بگذارند.
درشت و ریز بودن این بلورها بستگی به سرعت تبخیر آب دارد، اگر سرعت تبخیر آب بالا باشد این بلورهای نمکی کوچک هستند اما اگر عمل تبخیر کم باشد بلورهای نمک بزرگتر می شوند. آن چه که در این منطقه مشاهده می کنید مربوط به دوره ی چهارم زمین شناسی است و قدمتی یک ساله دارد. این بدان معنی است که اگر سیلاب، کل این منظره را نابود کند باز هم در دوره ی آرامش فصل تابستان که تبخیر زیاد است این زیبایی ها دوباره به تصویر کشیده می شود.
اگر قصد تماشای کال نمک را دارید به سوی شهرستان طبس بروید و از آنجا راه روستای محمد آباد را در پیش بگیرید. از محلی ها بخواهید تا شما را برای رسیدن به کال نمک راهنمایی کنند چرا که احتمال گم شدن در مسیر وجود دارد.
اگر هم خواستید بمانید در این منطقه پیشنهاد می کنیم که در شهرستان طبس اقدام به اقامت نمایید.
زمانی که به این شهر طبس رفتید و بازدیدتان از کال نمک در طبس تمام شد، پیشنهاد می کنیم که به بازدید از کال جنی که در ۳۵ کیلومتری طبس قرار گرفته بروید. در این منطقه می توانید شاهکاری از طبیعت را مشاهده کنید. جالبه بدانید که این منطقه آنقدر ترسناک و رمزآلود است که نام جن از همین رو برای آن انتخاب شده است. طبق آن چیزی که تاریخ شناسان می گویند احتمال می رود این تونل ها و حفره ها محل سکنی و چله نشینی زرتشتیان و یکتا پرستان بوده که به گبر معروف هستند و با معماری دست کند ساخته شده اند. بررسی ها نیز زمان ساخت آنها را به زمان ساسانیان و پس از حمله ی اعراب به ایران نسبت می دهد. جالب ترین قسمت این حفره ها و تونل ها شباهت بسیار و مرتبط بودن آنها به یکدیگر می باشد