نوروز در کشورهای دیگر چگونه جشن گرفته می‌شود؟ اصلاً چه کشورهایی به جز کشور خودمان این جشن ایرانی باستانی را جشن می‌گیرند؟ نوروز در کشورهای دیگر با چه مناسکی همراه است؟ این مهم‌ترین جشن کهن ما ایرانی‌ها که ریشه در دین زرتشتی دارد به عنوان جشنی بر پایان زمستان و آغاز بهار شناخته می‌شود. این عید ایرانی به واسطه گستردگی فرهنگ ایرانی در بسیاری کشورهای دیگر هم جشن گرفته می‌شود.
با الی گشت همراه باشید تا با هم نوروز در کشورهای دیگر و رسوم و آیین‌های آنها را مرور کنیم.
برای این که بدانیم نوروز در کشورهای دیگر چطور می‌گذرد بهتر است اول سری به افغانستان بزنیم. افغان‌ها درست مانند ما ایرانی‌ها این جشن را «نوروز» می‌نامند و آن را در روز اول فروردین یا همان ۲۱ مارس جشن می‌گیرند. همچنین افغان‌ها هم مانند ما ایرانی‌ها به مدت دو هفته عید را جشن می‌گیرند و پیش از رسیدن نوروز دست به خانه تکانی می‌زنند. آنها هم درست مثل ما رخت و لباس نو می‌خرند، تا با ظاهری پاک و آراسته به پیشواز سال جدید بروند. اما افغان‌ها رسومی کمی متفاوت با رسوم ما ایرانی‌ها هم دارند که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.
نوروز در کشورهای دیگر مثل افغانستان با رسوم جالبی همراه است. یکی از رسوم جالبی که افغان‌ها در نوروز انجام می‌دهند درست کردن هفت میوه است. این خوراکی خوشمزه برای پذیرایی در روز عید تهیه می‌شود. در این دسر از میوه‌های خشک مثل بادام، سنجد، قیسی، کشمش، گردو، پسته و برگه زردآلو استفاده می‌شود. آنها گردو، پسته و بادام را در آب داغ گذاشته و پوستشان را جدا می‌کنند. بعد همه مواد را به همراه آب داغ در ظرف می‌ریزند تا به مدت یک شب بماند. این دسر خوشمزه به همراه شربت در ایام عید سرو می‌شود.
یکی از اجزای اصلی سفره هفت سین افغان‌ها درست مثل ما ایرانی‌ها سمنو است. آنها معمولاً سمنو را به طور دسته جمعی درست می‌کنند به این صورت که زنان و دختران دور هم جمع می‌شوند و در حال رقص و آواز و شادی به پخت سمنو مشغول می‌شوند.
از رسوم هیجان انگیز دیگر افغان‌ها در نوروز، جشنواره گل سرخ، مسابقات بزکشی که ورزش ملی و سنتی آنهاست و مراسم «جهنده بالا» است که در آن پرچم حضرت علی را در بارگاه منسوب به آن حضرت برمی‌افرازند. این مراسم‌ها در مزارشریف برگزار می‌شود و دیدن و شرکت در آن بسیار نشاط‌بخش است. گرچه با روی کار آمدن طالبان در افغانستان برگزاری چنین مراسم‌هایی ممنوع شده اما مردم همچنان سعی در زنده نگه‌داشتن این آیین‌ها دارند.
برای بررسی نوروز در کشورهای دیگر نمی‌توان از کشور پاکستان غافل شد. پاکستانی‌ها به نوروز، «نائوروز» می‌گویند و آن را در ۲۱ مارس یا همان اول فروردین جشن می‌گیرند. همچنین آنها به این جشن باستانی «عالم افروز» به معنی روز تازه رسیده هم می‌گویند که با آمدنش دنیا را روشن و درخشان می‌کند. گرچه تمام پاکستانی‌ها نوروز را جشن نمی‌گیرند اما مردم بلوچ، گروه‌های شیعه، گروه‌های هزاره و اسماعیلیان از جمله اقوامی هستند که نوروز را به رسمیت می‌شناسند. پاکستانی‌ها هم مثل ما ایرانی‌ها سفره هفت‌سین می‌چینند. اما بعضی رسوم متفاوتی هم دارند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
وقتی به بررسی نوروز در کشورهای دیگر می‌پردازیم نمی‌توانیم رسوم خاص آنها را نادیده بگیریم. در پاکستان به هنگام تعطیلات نوروزی مسابقات دیرینه‌ای مانند کشتی، اسب دوانی و چوگان برگزار می‌شود. همچنین عمدتاً در شهر لاهور پاکستانی‌ها به هنگام عید بادبادک هوا می‌کنند! آنها سفره‌ای به نام سفره امیرالمؤمنین پهن می‌کنند و در آن هفت نوع میوه خشک شده به همراه شیرینی و غذا قرار می‌دهند. در واقع پاکستانی‌ها نوروز را با عید غدیر خم با هم جشن می‌گیرند!
از رسوم جالب دیگر آنها این است که به هنگام عید به گلی در کاسه‌ای آب خیره می‌شوند تا دعایشان مستجاب شود. همچنین در برخی مناطق غربی این کشور زنان در نوروز تفنگ دست می‌گیرند و به شکار می‌روند. پاکستانی‌ها همچنین مراسمی معروف به نام «بسنت» دارند که در آن به روی پشت بام‌ها می‌روند و به رقص و شادی و خوردن شیرینی مشغول می‌شوند.
مگر می‌شود از نوروز در کشورهای دیگر حرف زد و اسم تاجیکستان را نبرد؟ کشوری زیبا که جشن نوروز را به زیباترین شکل ممکن جشن می‌گیرد. تاجیک‌ها نوروز را «ناوروز» می‌نامند و آن را در ۲۱ مارس یا همان اول فروردین جشن می‌گیرند. آنها به مدت ۶ روز در تعطیلات نوروزی به سر می‌برند و در این مدت رسوم و مراسم مختلفی همچون مسابقات سوارکاری، بادبادک بازی، بزکشی و جنگ خروس‌ها را انجام می‌دهند. آنها در انجام سنت‌هایی مثل چیدن سفره هفت‌سین و خانه تکانی و سبزه سبز کردن درست مثل ما ایرانی‌ها هستند. اما تاجیک‌ها رسومی خاص خود هم دارند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
نوروز در کشورهای دیگر مثل تاجیکستان به دلیل مناسک خاص آنهاست که جذاب است. یکی از این رسوم در تاجیکستان گل گردانی است. تاجیک‌ها در این مراسم از طبیعت زیبای اطرافشان گل می‌چینند و به یکدیگر می‌دهند تا به این طریق آمدن بهار را تبریک گفته و جشن بگیرند. افراد مسن و پیر در زمان‌های قدیم مسئول انجام این کار بودند؛ اما امروزه کودکان و نوجوانان هم این کار را می‌کنند. گفته می‌شود در استان مازندران کشور خودمان هم این رسم انجام می‌شود.
این مراسم که پس از مراسم گل‌گردانی انجام می‌شود به این صورت است که افراد گل‌هایی که از مراسم گل گردانی جمع کرده‌اند را در جاهایی خاص جمع می‌کنند. آنها گاهی این گل‌ها را به پایه‌هایی چوبی می‌بندند تا زیباتر شوند و سپس در کنار آنها شروع به آوازخوانی با موضوع بهار می‌کنند.
آخرین ماه سال بهترین موقع برای کاشت محصول برای کشاورزان است. با آمدن نوروز کشاورزان دور آتش جمع می‌شوند تا هم آمدن بهار را جشن بگیرند و هم یاد کشاورزان گذشته را زنده کنند.
نوروز در کشورهای دیگر مثل ترکیه هم حال و هوای خاص خود را دارد. این جشن باستانی در ترکیه علاوه بر نوروز به نام‌های «نوروز سلطانی» و «سلطان نوروز» هم شناخته می‌شود. این روز به خصوص در ترکیه تعطیل رسمی است و ترکیه‌ای‌ها رسومی بسیار مشابه رسوم ایرانی‌ها انجام می‌دهند. سنت‌هایی مثل چیدن هفت سین، پریدن از روی آتش، خانه تکانی، خرید رخت و لباس نو و سبزه سبز کردن میان آنها هم رواج دارد. همچنین ترک‌ها در ایام عید مثل خیلی از ما ایرانی‌ها به دیدار آرامستان‌ها می‌روند تا یادی از ارواح گذشتگان خود کرده باشند.
همچنین تخم مرغ زنی از سرگرمی‌های مورد علاقه ترکیه‌ای‌ها در ایام نوروز است. آنها تخم مرغ‌های رنگی خود را به هم می‌زنند و آن کس که تخم مرغش نشکند برنده می‌شود.
وقتی صحبت از نوروز در کشورهای دیگر باشد، نام کشور آذربایجان بیش از همه دلربایی می‌کند. کشوری که روزگاری نه چندان دور بخشی از ایران بوده و همچنان سنت‌های ایرانی‌اش را حفظ کرده است. آذربایجانی‌ها این جشن باستانی را «نوروز بایرامی» می‌نامند و از ۲۰ تا ۲۴ مارس یعنی ۲۹ اسفند تا ۴ فروردین آن را جشن می‌گیرند و در تعطیلی به سر می‌برند. آذربایجان به معنی سرزمین آتش است و آذری‌ها آتش را همچون زرتشتیان مقدس می‌دانند و مراسم چهارشنبه سوری را با هفت بار از روی آتش پریدن درست مثل ما ایرانی‌ها برگزار می‌کنند. اما رسوم دیگری هم دارند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.
نوروز در کشورهای دیگر با ایران تفاوت‌هایی دارد. از جمله رسوم آذری‌ها در ایام نوروز پریدن از روی آب روان است که آذری‌ها برای پاک کردن خود از آلودگی‌ها و گناهان سال گذشته آن را انجام می‌دهند. آذربایجانی‌ها رسم عجیب دیگری هم دارند و آن پاشیدن آب بر روی خود پیش از خواب در شب عید است. همچنین آنها معتقدند که در اولین روز عید همه اهل خانواده باید در خانه بمانند وگرنه هفت سال بی‌خانمانی به سراغشان خواهد آمد! شمع روشن و آینه هم به عنوان نماد روشنایی جز لاینفک سفره هفت سین آنهاست. رقص و پایکوبی، پختن سمنو، بازی چوگان و زیارت قبور درگذشتگان از دیگر رسوم آذربایجانی‌ها به هنگام سال نو است.
کشور ترکمنستان یکی از همسایه‌های شمالی ایران است و وقتی از نوروز در کشورهای دیگر حرف می‌زنیم نام ترکمنستان حتماً باید در لیست باشد. ترکمن‌ها این جشن باستانی را «نوروز» می‌نامند و آن را در ۲۱ تا ۲۲ مارس، مصادف با روز اول و دوم فروردین جشن می‌گیرند. این عید کهن در ترکمنستان بیشتر مربوط به کشاورزان است که برای آمدن بهار به رقص و پایکوبی دست می‌زنند.
نوروز در کشورهای دیگر با عقاید مختلفی همراه است. ترکمن‌ها بر اساس باورهای خود به اساطیر، نوروز را مربوط به جمشید پادشاه ایرانی می‌دانند که روز تاج‌گذاری‌اش را نوروز یعنی «روز جدید» خواند. مردم ساکن در عشق آباد پایتخت ترکمنستان به نزدیکی رودخانه «قره قوم» می‌روند و در آنجا نمایشگاه و کارگاه‌های صنایع دستی برپا می‌کنند که نماد فرهنگ عشایری ترکمن‌هاست. رقص‌های سنتی، مسابقات سوارکاری و کشتی و پختن شیرینی‌ها و غذاهای سنتی از دیگر آیین‌های نوروزی ترکمن‌هاست.
کردستان عراق هم از جاهایی است که وقتی از نوروز در کشورهای دیگر حرف می‌زنیم، خودنمایی می‌کند. مردم کرد هم این جشن باستانی را به نام نوروز می‌شناسند و آن را در ۲۱ مارس و پس از آن به مدت سه تا هفت روز جشن می‌گیرند. برای این مردم این عید کهن با اسطوره کاوه آهنگر و شکست دادن ضحاک معنی پیدا می‌کند. کردهای عراق در سال نو لباس‌های رنگارنگ به تن می‌کنند و به رقص و آواز محلی می‌پردازند. همچنین آنها در شهر «آکره» با روشن کردن مشعل‌های آتش به قله کوه می‌روند و آن جا پرچم‌های بزرگ کردی می‌افرازند. این مراسم بسیار باشکوه و مشهور است و هر سال عده زیادی برای تماشا به آنجا می‌روند.
همچنین بسیاری از کردهای شیعه و مردم غیر کرد عراق در این مناسبت تاریخی به زیارت بارگاه حضرت علی در نجف و همچنین قبرستان دارالسلام می‌روند.
شاید برایتان عجیب باشد اما نوروز در کشورهای دیگر تنها به مناطقی که به آنها اشاره کردیم ختم نمی‌شود و حتی هندی‌ها هم آن را جشن می‌گیرند! گرچه نه همه هندی‌ها و تنها قسمت‌هایی از هند که به پارسی‌های هند معروفند و اغلب کیش زرتشتی دارند و یا مسلمانان هند. ایالت‌های ماهاراشترا، گجرات و کشمیر از جمله مناطقی هستند که این عید باستانی ایرانی را در ۲۱ مارس تحت عنوان «نائوروز» جشن می‌گیرند.
آنها هم دقیقاً مثل ما در ایام عید لباس نو می‌خرند و به دیدوبازدید می‌روند و خانه‌های خود را تمیز و تزیین می‌کنند. هندی‌ها در روز عید به مساجد و یا آتشکده‌ها می‌روند و علاوه بر عبادتی خاص، سال نو را با آدابی ویژه به هم تبریک می‌گویند. آنها همچنین غذاها و شیرینی‌های خاصی مثل «نادور» و فالوده برای عید درست می‌کنند.
ازبکستان یکی از کشورهای آسیای مرکزی و همسایه‌ی افغانستان از جمله مناطقی است که باید در مبحث نوروز در کشورهای دیگر از آن یاد کرد. آنها هم این جشن باستانی را تحت عنوان «ناوروز» در اول فروردین جشن می‌گیرند و این روز در تقویم آنها تعطیل رسمی است. نمایش‌های شاد و خنده‌دار و جشن‌های رنگارنگ خیابانی در این کشور به هنگام سال نو برگزار می‌شود و فستیوال‌های رقص و آواز چهره‌ی شهرها و کوچه‌ها را تغییر می‌دهد.
همچنین جالب است بدانید که ازبک‌ها در سال نو نهال می‌کارند و گاهی در سمنو به عنوان نماد مشکلات زندگی سنگ ریزه می‌ریزند! ازبک‌ها هفت سین نمی‌چینند اما سبزه سبز می‌کنند. همچنین آنها هفت غذای ویژه مانند حلیم، پلوی ازبکی و سومسای سبز در سال نو می‌پزند و می‌خورند.
جشن نوروز به پیشنهاد ایران و کشورهای مختلف دیگر در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو ثبت شده. در این مقاله از الی گشت با هم نوروز در کشورهای دیگر همچون افغانستان، پاکستان، تاجیکستان، ترکیه، هند، ازبکستان، آذربایجان، ترکمنستان و کردستان عراق را مرور کردیم. به جز کشورهایی که ذکر شد نوروز در کشورهای دیگر هم مانند قزاقستان، قرقیزستان، کوزوکو و ارمنستان جشن گرفته می‌شود. امیدواریم شما هم با تمام رسم و رسومی که ما ایرانیان داریم، بهار زیبایی را کنار عزیزانتان شروع بکنید.
مطالب مرتبط:
ثبت رسمی «نوروز» در تقویم ونکوور کانادا
شباهت جالب بهار چینی ها با جشن نوروز!