کشور عزیزمان ایران از جمله زیستگاه‌های اولیه بشر بوده است و به همین خاطر امروزه جز کشورهای تاریخی دنیا با فرهنگ غنی به شمار می‌رود. هرساله گردشگران بسیاری از سراسر دنیا برای بازدید از جاذبه‌های تاریخی کشورمان به ایران سفر می‌کنند. یکی از مناطق تاریخی کشور شهرکرد است و در این مقاله از الی گشت قصد داریم شما را با یکی از جاذبه‌های تاریخی آن یعنی موزه باستان شناسی شهرکرد آشنا کنیم.
فهرست مطالب
حمام پرهیزکار یا موزه باستان شناسی شهرکرد یکی از جاذبه های تاریخی شهرکرد است که در آن آثاری متعلق به ۹۰۰۰ سال قبل نگهداری می‌شود و در معرض نمایش گذاشته شده است. جالب است بدانید حمام پرهیزکار از جمله آخرین حمام‌های سنتی ساخته شده در ایران به شمار می‌رود.
قدمت این بنا به دوران پهلوی اول باز می‌گردد. این موزه با وسعت ۱۶۰۰ متر مربع در یک طبقه و به دست هنرمندان ماهر اصفهانی ساخته شده است. در موزه باستان شناسی از اولین تولیدات تکنیکی انسان‌های نوسنگی تا هنرهای دست‌ساخت دوره‌های اسلامی به نمایش گذاشته شده است.
این مجموعه که اولین موزه باستان‌شناسی استان چهار محال و بختیاری به حساب می‌رود در تاریخ ۱۸ شهریور ۱۳۷۷ با شماره ۲۱۱۲ به در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
حالا که از موزه باستان شناسی شهرکرد حرف می‌زنیم خوب است قدری هم با تاریخچه‌ی منطقه شهرکرد و آثار تاریخی و باستانی یافت شده در آن آشنا شویم. شهرکرد مرکز استان چهار محال و مرتفع‌ترین مرکز استان در ایران است. به دلیل همین موقعیت جغرافیایی این منطقه از دیرباز محل سکونت انسان‌ها بوده است.
به دلیل این که این منطقه بین اصفهان و بختیاری قرار داشته و آنها از قوم پارس بوده‌اند پس می‌توان گفت سکنه شهرکرد هم پارس و پارسی‌زبان بوده‌اند. رفته‌رفته اقوام دیگری با زبان‌های مختلف به این منطقه مهاجرت کردند.
در ادامه‌ی بررسی تاریخی شهرکرد و آثاری که در موزه باستان شناسی شهرکرد نگهداری می‌شود باید گفت بر اساس یافته‌های باستان شناسی و با توجه به تپه‌های باستانی که قدمت زندگی در آنها به هزاره‌های پیش از میلاد مسیح می‌رسد می‌توان گفت که از همان زمان انسان در این دشت ساکن بوده و تمدن در آن جا یا دشت لار وجود داشته.
با این حال نام قدیم شهرکرد (دهکرد) از دوران زندیه به بعد در منابع تاریخی دیده می‌شود. لازم به ذکر است که در نوشته‌های تاریخی موجود از مکانی به نام چالشتر در ناحیه شهرکرد به عنوان مرکز حکومتی نام‌برده‌شده که امروز خرابه‌های دیوار قلعه آن قابل مشاهده است.
باستان شناسان در تپه باستانی گورگای در ۷ کیلومتری شهرکرد و در شمال شرقی شهر کیان موفق به کشف آثاری شدند که نشان می‌دهد قدمت زندگی در آن به حداقل ۷ هزار سال پیش می‌رسد و به همین علت آثار شهر کیان هم از اهمیت بالایی برخوردارند.
در شهر هفشجان که ۱۴ کیلومتر با شهرکرد فاصله دارد، سفال‌ها و ابزارهای سنگی یافته شده که متعلق به ۹۰۰۰ سال پیش هستند. طبق حدسیات تپه اسکندری شهر هفشجان سازه‌ای شبیه زیگورات داشته است. تپه اسکندری اولین و بزرگ‌ترین اثر ملی استان چهارمحال و بختیاری محسوب می‌شود و دولت شهری کهن در غرب هفشجان قرار دارد.
بر اساس اسناد و مدارک فرهنگی موجود، مسجد امام صادق معروف به مسجد اتابکان، در دوره حکمرانی اتابکان فارس ساخته شده که به دلیل قرارگیری آن در بافت قدیم محله، همراه بقعه امامزادگان دو معصوم حلیمه و حکیمه خاتون محل قدیم آتشکده شهرکرد، آسیاب، کارخانه روغن کشی و بازارچه سنتی برجسته‌تر شدن این محل آن هنگام به بعد دانسته شده.
همچنین باید اضافه کرد که اتابکان فارس و لرستان از شهرکرد به دلیل موقعیت راهبردی آن به عنوان پاسگاه استفاده می‌کرده‌اند.
همان‌طور که گفتیم ساختمان موزه باستان شناسی شهر کرد زمانی گرمابه پرهیزگار بوده است. این گرمابه در سال ۱۳۲۶ بر زمینی که متعلق به حاج حسین پرهیزگار بود ساخته شد. لازم به ذکر است که در ساخت آن خانم سلطان آزاده و حاج ابولقاسم آزاده چالشتری کمک‌های مالی زیادی انجام دادند و در سال ۱۳۳۴ آن را وقف عام کردند.
زیربنای حمام ۶۲۰ متر مربع است و دارای دو حمام کوچک و بزرگ است. در سال ۱۳۷۶ طرح تبدیل حمام پرهیزکار به موزه باستان شناسی شهرکرد شروع شد و در این عملیات الحاقاتی به سبک و سیاق معماری سنتی به آن اضافه شد و زیربنای آن به ۱۴۰۰ متر افزایش پیدا کرد.
در اردیبهشت سال ۱۳۸۲ موزه باستان شناسی شهرکرد به دست مهندس سید محمد بهشتی رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور افتتاح شد و برای عموم مردم به بهره‌برداری رسید.
درباره معماری موزه باستان شناسی شهرکرد باید گفت این موزه دارای حمام بزرگ در جبهه جنوبی و حمام کوچک متصل به آن در ضلع شمالی است. حمام بزرگ از هشتی، راهرو، سربینه، میان در، گرمخانه، خزینه و شاه نشین تشکیل شده و حمام کوچک شامل سربینه، راهرو، گرمخانه و خزینه می‌شود.
ستون‌های سنگی گرد با شیارهای قاشقی عمیق، کف پوشیده شده با کاشی سفید و فیروزه‌ای، حوض سنگی چند ضلعی در وسط و حوض‌های عمیقی در سه طرف آن با طاق نماهای سکوهای سنگی که کاربردشان رختکن بوده از ویژگی‌های معماری این بنا به حساب می‌رود.
لازم به ذکر است که این مجموعه دارای بخش زنانه و مردانه است که بخش زنانه آن در سربینه و بخش مردانه که از بخش زنانه بزرگ‌تر است در میانه راه قرار دارد.
برای بازدید از موزه باستان شناسی شهرکرد باید به حمام بزرگ بروید و به بخش‌های سربینه، میان در، خزینه، گرمخانه و شاه نشین آن سر بزنید. اشیای تاریخی این موزه از نظر تقسیم‌بندی زمانی شامل اشیا و ابزارهای پیش از تاریخ، دوران تاریخی و همچنین دوره اسلامی می‌شوند.
با الی گشت همراه باشید تا به معرفی هرکدام از این بخش‌ها بپردازیم.
در غرفه‌های بخش پیش از تاریخ موزه باستان شناسی شهرکرد ابزارآلات سنگی و استخوانی، پیکرک‌های گلی و ظروف سفالی به نمایش گذاشته شده‌اند که قدیمی‌ترین آنها متعلق به دوران نوسنگی می‌شود و از هزاره هفتم و هشتم قبل از میلاد باقی مانده است.
کهن‌ترین ابزار سنگی که در منطقه لردگان و گندمان کشف شده مربوط به دوران نوسنگی، هزاره هفتم یا هشتم پیش از میلاد است. تیغه‌های کوچک سنگی با لبه صاف، تیغه‌های بزرگ دندانه‌دار اره‌ای، تیغه‌هایی از جنس سنگ شیشه (آبسیدین) به رنگ‌های سیاه و سبز تیره و قطعات سنگی دیگر از جمله دسته هاون از آثار این بخش هستند.
جالب‌ترین قسمت این بخش مربوط به پیکرک گلی حیوانی شبیه به گراز است که قدمت آن را به ۹۰۰۰ سال پیش نسبت می‌دهند.
تجربه ای متفاوت از سفر را با تورهای الی گشت تجربه کنید
در شاه‌نشین موزه باستان شناسی شهرکرد آثار و اشیا سفالی و فلزی بسیاری به نمایش گذاشته شده‌اند که از نظر شکل، جنس، نقش‌ها و تزیینات بسیار متنوع هستند و قدیمی‌ترین آنها کاسه مفرغی مربوط به هزاره دوم قبل از میلاد است و در خان میرزای لردگان کشف شده است.
ظروف سفالی به اشکال قدح، صراحی، پیه‌سوز، پیاله و کاسه‌های کوچک به تزیینات کتیبه‌ای، نقوش گیاهی، نقش کنده زیر لعابی و لعاب ساده از دیگر آثار بخش تاریخی به حساب می‌روند.
اشیایی با قدمت کم‌تر و مربوط به دوران اسلامی در گرمخانه و میاندر حمام موزه باستان شناسی شهرکرد نگهداری می‌شوند که شامل مهر و سکه‌ها، تزیینات کتیبه‌ای، قالیچه‌ها و ظروف سفالی می‌شوند.
اما شاید بخواهید بدانید برجسته‌ترین آثار موزه باستان شناسی شهرکرد شامل چه مواردی می‌شود. ظروف سفالی منقوش به اشکال هندسی متعلق به هزاره‌های چهارم و پنجم قبل از میلاد، آجر نوشته به خط میخی دوران ایلام میانه متعلق به هوته لوتوش اینشوشیناک پادشاه این دوره، ظروف مفرغی ساده و نقش‌دار در فرم‌های مختلف شامل کاسه، لیوان، ظروف لوله‌دار و بشقاب‌های مفرغی از دوران مادها برخی از آثار جالب این مجموعه هستند.
همچنین جالب است بدانید که یک کتیبه گلی متعلق به دوران هخامنشیان هم در این موزه نگهداری می‌شود و می‌توانید از آن بازدید کنید.
اگر بخواهید از نظر آب و هوایی بدانید که چه موقعی برای بازدید از موزه باستان شناسی شهرکرد مناسب‌تر است، به دلیل موقعیت جغرافیایی منطقه، قطعاً توصیه ما به شما این است که در بهار و تابستان به این ناحیه سفر کنید. چرا که در این فصول هوا مطبوع‌تر است و در زمستان و پاییز هوای منطقه سرد می‌شود.
اما از آن جایی که بازدید از موزه‌ها و اماکن تاریخی را نباید به فصل و زمان خاصی محدود کرد می‌توان گفت که در هر زمانی می‌توانید از این موزه بازدید کنید. لازم به ذکر است که حداقل یک ساعت زمان می‌برد تا کل موزه را بگردید و برای ورود به موزه باید برای هر نفر بلیط تهیه کنید.
اما شاید بخواهید بدانید چه جاذبه‌های گردشگری نزدیک به موزه باستان شناسی شهرکرد وجود دارد تا بتوانید با یکی تیر چند نشان زده و از آنها هم دیدن کنید. از جمله این جاذبه‌ها می‌توان به پارک شهرکرد، شهر بازی شهر شادی، پارک جنگلی تهلیجان، خانه ستوده چالشتری، مسجد اتابکان و امامزادگان حلیمه و حکیمه خاتون اشاره کرد.
برای رفتن به موزه باستان شناسی شهرکرد باید به خیابان ولیعصر شمالی شهرکرد و مابین خیابان سعدی و مولوی بروید. لازم به ذکر است که نزدیک‌ترین ایستگاه‌های اتوبوس به این موزه، ایستگاه منظریه در ۶۰۰ متری و ایستگاه سرچشمه‌ها در ۸۰۰ متری ساختمان موزه هستند.
در این مقاله از الی گشت به معرفی یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی شهرکرد در استان چهار محال و بختیاری یعنی موزه باستان شناسی شهرکرد یا همان حمام پرهیزکار پرداختیم. ساختمان این موزه از جمله آخرین حمام‌های سنتی ساخته شده در ایران به شمار می‌رود و آثاری متعلق به دوران پیشاتاریخی تا دوران اسلامی در آن به نمایش گذاشته می‌شود.
این موزه در خیابان ولیعصر شمالی شهرکرد مرکز استان چهار محال و بختیاری و مابین خیابان سعدی و مولوی واقع شده است.
از نظر آب و هوایی بهترین زمان بازدید از این منطقه بهار و تابستان است.
آثار و اشیای مختلفی از دوران پیشاتاریخی، تاریخی و اسلامی در موزه باستان شناسی شهرکرد به نمایش گذاشته شده است.
بله برای ورود به این موزه هر نفر باید هزینه‌ای بپردازد و بلیت تهیه کند.
مطالب مرتبط : باغ موزه های تهران؛ بهترین گزینه برای گشت و گذار در پایتخت معرفی کامل موزه دفینه تهران موزه عبرت تهران | در این موزه ترسناک از گذشته عبرت بگیرید