یکی از بناهای یادبود سرکوب های سیاسی دوران استالین در شوروی سابق و قزاقستان امروزی، موزه الجیرز نام دارد که اردوگاه کار اجباری برای زندانیان سیاسی بوده است. گولاک نام اختصاری نهادی مربوط به اداره اردوگاه های کار اجباری زندانیان در آن برهه تاریخی در تاریخ شوروی سابق است، که به بدترین شکل ممکن افراد مخالف رژیم را مجازات می کردند. این موزه شامل مجموعه ایی از بناها، مجسمه ها و از همه شاخص تر موزه یادبود مدرن است که برای افرادی که به این نوع گردشگری علاقمند هستند، می تواند جذابیت داشته باشد. در ادامه با الی گشت همراه شوید:
مطالب دیگر: آنچه باید از تاریخ قزاقستان و گذشته این سرزمین بدانید! ۶ جاذبه قزاقستان که قبل از مرگ باید ببینید
واژه الجیرز که درست مثل پایتخت کشور الجزایر در انگلیسی تلفظ می شود، مخفف عبارتی در زبان روسی است که به معنای »اردوگاه بازداشت آکمولینسکی برای زنان خائن به وطن« است. این جا زندانی مخوف بوده است که زنان و حتی فرزندان زندانیانی را که خائن به کشور شناخته می شدند، دستگیر و زندانی می کردند و مهم نبود که آیا آنان نیز دخالتی در جرم مربوطه داشته اند و یا خیر. در زبان آلمانی نیز واژه ایی دقیق و معادل برای چنین زندان هایی وجود دارد که در آلمانی به آن »زیبنهافت« می گویند، که ترجمه آن تقریبا می شود »مجازت دسته جمعی« می شود.
چنین رفتاری با افراد به ظاهر خائن، تنها به استالین مربوط نمی شود و هیتلر هم چنین رویکردی را نسبت به آلمانی هایی که به زعم او خیانتکار به کشور خود شناخته می شدند، بکار گرفته می شد, ولی گفته می شود که استالین بسیار وحشیانه تر از هر کس دیگری در دهه ۱۹۳۰ میلادی و در طول جنگ جهانی دوم از این مجازات غیر انسانی برای تسویه حساب سیاسی استفاده کرده است.
کمپ اردوگاه های کار اجباری از دهه ۱۹۳۰ تا اوایل دهه ۱۹۵۰ دایر بوده است. این مرکز یکی از بدنام ترین کمپ ها در مرکز کشور قزاقزستان به شمار می آمده است. این موضوع تنها به این دلیل نبوده است که در این اردوگاه زنان بیگناه نیز زندانی بوده اند، بلکه زندانی بودن هنرمندان و بازیگران زن سرشناس از دلایل دیگر شهرت بد این اردوگاه کار اجباری محسوب می گردیده است.
محل نگهداری این زندانیان سرباز خانه هایی بوده که شرایط زندگی برای افراد زندانی را بسیار اسف بار و سخت می کرده است. در هر یک از این سربازخانه ها کلا حدود ۴۰۰ تخت دو نفره تعبیه شده بود. جیره غذایی بسیار اندک و تنوع خاصی نداشت و شامل سوپ، کاهو و سیب زمینی می شد. کار اجباری که زنها مجبور به انجام آن می شدند شامل دوختن یونیفورم نظامی، پرورش دام، کارهای کشاورزی و حتی کار کردن بعنوان عمله ساختمانی بود. کار کردن در فصل های سرد زمستان از همه وحشناک تر بود, با توجه به این موضوع که در برابر سرمای طاقت فرسای زمستان, زنان از پوشش کافی برخوردار نبودند و مجبور بودند که با سرمای این منطقه کنار بیایند.
هرچند با وجود این همه سختی و مشقت, زجر آورترین بخش زندگی این افراد دوری از افرادی بود که دوستشان داشتند. نه تنها مجبور بودند که از شوهرانشان که بخاطر خیانت به کشور به مناطق بسیار دور دستی چون شرق سیبری تبعید می شدند که امیدی به برگشت آنها نبود، بلکه حتی از فرزندان خود نیز دور نگاه داشته می شدند. کودکان خردسال به اصطلاح (خیاتکاران به وطن) از مادران خود برای همیشه جدا می شدند و به فرزند خواندگی دیگران درمی امدند.برخلاف شبکه خشن که بر اداره اردوگاه های کار اجباری حاکم بود، فرماندهان و نگهبانان این مراکز آن چنان که ممکن است تصور شود خیلی بیرحم و سنگدل نبودند. ولی بهرحال این نکته را نیز نباید از ذهن دور کنیم که هیچ یک از این زنان بینوا و در بند جرمی واقعی مرتکب نشده بودند، که شایسته رفتار بیرحمانه کارکنان اردوگاهها قرار بگیرند. این گفته ها را افرادی که قبلا در این بازداشتگاه ها گرفتار شده بودند، بعدها گزارش دادند.
موزه یادبود الجیرز در منطقه آکمل خیلی دیر هنگام و در سال ۲۰۰۷ بوسیله رئیس جمهور قزاقستان نظربایف، افتتاح شد. فضای بیرونی این موزه گسترش یافته است و در حال حاضر این موزه را به موزه قربانیان سرکوب سیاسی که اخیرا از شهر آستانه به این مکان انتقال داده شده است، متصل می کند. تصویر سازی های بکارگرفته شده برای ساخت این موزه یادبود و نشان دادن تاریخچه اردوگاه کار اجباری در الجیرز بدون نقص نیست و اشکالاتی بر آن وارد است. خیلی واضح است که نمایش درد و رنج قزاق ها بعنوان قربانیان وحشتی که استالین بر شوروی آن زمان وارد کرد بیشتر از واقعیت آن است و تاکید مضاعفی روی آن شده است و با حقایق تاریخی سنخیت ندارد.
برای مثال, فیلمی که در شروع بازدید برای معرفی این مکان به گردشگران نشان داده می شود, ادعا می کند که اتحاد جماهیر شوروی تنها کشوری تا به امروز بوده است که چنین اردوگاه هایی را برای مردمان خود راه اندازی می کند و چنین چیزی سابقه تاریخی ندارد. این امر به هیچ عنوان از اعتبار تاریخی برخوردار نیست, چون همانطور که می دانیم آلمان تحت سیطره صدر اعظم این کشور, نه تنها به دشمنان خود رحم نکرد, حتی نسبت به هموطنان خود با شقاوت تمام برخور می کرد که مجازات یهودیان آلمانی بعنوان مشت نمونه خروار در این مورد است. بنابراین, استالین و هیتلر در برخورد وحشیانه با ملت خود فرق چندانی با هم ندارند. غیر از این, موارد زیادی از این مثالها را می توان در چین, شیلی, آرژانتین و اخیرا موارد نسل کشی نسبت به مسلمانان روهینگا در میانمار اشاره کرد که ادعای قزاق ها را به شدت زیر سوال می برد.
برای رفتن به این موزه، شما می توانید سوار بسیار اتوبوس هایی شوید که روزانه از آستانه به سمت کرگالژین حرکت می کنند. در طول مسیر در منطقه آکمل پیاده شوید. از کنار جاده اصلی تا محل موزه, با پای پیاده چندان راهی نیست. یا با یک تاکسی با قیمت مناسب هماهنگ کنید و وقتی به مقصد رسیدید بگویید تا در محل بماند, چون در آکمل برای برگشت تاکسی پیدا نخواهید کرد. ولی بهترین کار, کمک گرفتن از یک راهنمای گردشگری برای بازدید از این موزه است. در ضمن ساعات بازدید از موزه از سه شنبه تا یک شنبه بین ساعات ۹ صبح تا ۷ عصر است. قیمت بلیط موزه ۲۰۰ تنگه قزاقستان برای بزرگسالان, ۱۰۰ تنگه برای دانشجویان است. در مجموع برای بازدید از هتل و دیدن فضای بیرونی و اطلاعات عرضه شده در موزه حدود یک ساعت و نیم زمان لازم است.