قسطنطنیه کجاست و امروزه چه نامیده می‌شود؟

قسطنطنیه نام امروزی کدام شهر است؟

همه ما با نام قسطنطنیه آشنا هستیم و بیش از هرچیز این اسم به خاطر تلفظ و ظاهر سختی که دارد در یادها می ماند. اما آیا تا به حال برایتان این سوال پیش آمده که قسطنطنیه کجاست و به چه شهر یا کشوری قسطنطنیه می گویند؟ آیا این شهر یکی از شهرهای باستانی بوده که دیگر از بین رفته یا آن که هنوز هم می توان به این شهر سفر کرد؟ اگر به شما بگوییم که قسطنطنیه یکی از محبوب ترین و پربازدیدترین مقاصد گردشگری است و شاید تا به حال بارها به آن سفر کرده باشید باور می کنید؟ در ادامه با الی گشت همراه باشید تا در مورد شهر قسطنطنیه و نام امروزی آن بیشتر صحبت کنیم.

امپراتوری رم باستان

مطالب مرتبط:
۷ بنای تاریخی شگفت انگیز در استانبول
قلعه روملی حصار استانبول، یادگاری از شکوه امپراتوری عثمانی
روزی روزگاری موزه ی ایاصوفیه!

امپراتوری رم باستان که در فاصله سال های ۲۷ قبل از میلاد تا ۱۴۵۳ پس از میلاد وجود داشته یکی از بزرگ ترین امپراتوری های تاریخ است که قلمرو گسترده اش از اروپا تا آفریقا و بخش هایی از آسیا گسترده بود. این امپراتوری از جنبه های نظامی، سیاسی، فرهنگی و مالی از جایگاه بسیار قدرتمندی برخوردار بود. البته قدرت این امپراتوری تنها به دلیل اقتصادی و مالی نبود و برخی از بزرگ ترین و آبادترین شهرهای آن زمان هم متعلق به این امپراتوری بودند. شهرهای رم و قسطنطنیه در دوره هایی از تاریخ، بزرگ ترین شهرهای جهان باستان به حساب می آمدند. شهر رم از سال ۲۷ قبل از میلاد تا ۳۳۰ پس از میلاد پایتخت امپراتوری رم باستان بود، در حالیکه قسطنطنیه یا کنستانتینوپل از سال ۳۳۰ پس از میلاد تا زمان سقوط امپراتوری رم یعنی سال ۱۴۵۳ به عنوان پایتخت شناخته می شد. بنابراین می بینید که با شهری بسیار مهم و تاریخی سر و کار داریم که نقش و جایگاهی ویژه در امپراتوری رم باستان ایفا می کرده است.

تاریخچه قسطنطنیه

قسطنطنیه یا آن طور که در زبان یونانی خوانده می شود کنستانتینوپل (Constantinople)، یکی از شهرهای مهم باستان است. این شهر در طول تاریخ پایتخت و مرکز امپراتوری رم باستان، امپراتوری بیزانس روم و پایتخت امپراتوری عثمانی بود و تا سال ۱۹۲۳ این جایگاه را حفظ کرده بود. این شهر به افتخار کنستانتین یکم، قیصر روم که به کنستانتین بزرگ مشهور بود، به نام کنستانتینوپل نامیده شد که به معنای شهر کنستانتین است. در این جا لازم است کمی در مورد کنستانتین یکم صحبت کنیم: این قیصر رومی نخستین امپراتور روم است که دین مسیحیت را به عنوان دین رسمی پذیرفت و نقش به سزایی در گسترش و نشر این دین در جهان داشت. او باعث پیوند کلیسا و حکومت شد و از این طریق توانست هم پیمانانش را با هم متحد کند و دشمنانش را شکست بدهد. او پس از پیروزی بر مخالفانش در سال ۳۳۰ میلادی شهر قسطنطنیه را به عنوان پایتخت اصلی خود انتخاب کرد و بناها و ساختمان های زیادی در آن ساخت. قسطنطنیه تا سال ۱۴۵۳ همچنان پایتخت امپراتوری رومی شرقی بود تا این که امپراتوری عثمانی به سرکردگی سلطان محمد فاتح در نبردی آن ها را شکست دادند و قسطنطنیه را به تصرف خود در آوردند. از آن پس بود که سلطان محمد فاتح نام شهر قسطنطنیه را به اسلامبول یعنی شهر اسلام تغییر داد که بعدها تلفظ استانبول بیشتر مصطلح و متداول شد. بله، در مورد استانبول، شهر جادویی و پر از جاذبه ترکیه صحبت می کنیم!

اسامی مختلف شهر استانبول در گذر تاریخ

امروزه همه این شهر ترکی را با نام استانبول می شناسند و همین موضوع باعث سردرگمی ما در مورد نام قسطنطنیه می شود. چون دیگر جایی به نام قسطنطنیه روی نقشه وجود ندارد! در بالا هم اشاره کردیم که شهر کنستانتینوپل یا در زبان عربی قسطنطنیه پایتخت و یکی از شهرهای مهم امپراتوری رم بود که بعد از تصرف توسط عثمانی به اسلامبول و استانبول تغییر نام پیدا کرد. جالب است بدانید که استانبولین (Stanbulin) (واژه یونانی برای «شهر») مدت ها در تابلوهای راهنما و نقشه ها وجود داشت و مسافران را به سمت این شهر هدایت می کرد. اما توسط ترک های عثمانی که بسیار مذهبی و معتقد به اسلام بودند به اسلامبول تغییر نام پیدا کرد که به معنای مرزها و سرحدات اسلام است. در اسناد و نوشتجات عثمانی و تا زمان از بین رفتن امپراتوری عثمانی در سال ۱۹۲۳ دو نام اسلامبول و قسطنطنیه بارها به جای یکدیگر استفاده می شدند. غربی ها همچنان و تا قرن ۲۰ به شیوه رمی ها این شهر را کنستانتین می نامیدند. با این حال، در قرن ۱۹ اجتماع بزرگ مهاجرهای خارجی که در این شهر زندگی می کردند آن را استامبول می نامیدند. در اسناد تاریخی غربی بارها از این شهر به استامبول یاد شده است.

ریشه اسم استانبول

بر اساس روایت مشهوری که بسیاری آن را معتبر می دانند بیزانس ها این شهر را به نام امروزی اش نمی نامیدند. اما به خاطر ابعاد و اندازه شهر به آن پولیس (Polis) به معنای شهر می گفتند و وقتی می خواستند عبارتِ «به سمت شهر» را بگویند می گفتند eist enpolin (is-tin-polin) که به اعتقاد برخی ریشه اسم استانبول هم از همین جا نشات گرفته است. سردرگمی و اختلاف نظر بر سر اسم این شهر تا دهه ۱۹۲۰ و زمانی که آتاتورک این شهر را رسما استانبول نامید هم ادامه داشت. در واقع، دهه ها طول کشید تا غربی ها بالاخره این اسم را به رسمیت بشناسند. حتی در نقشه های دهه ۱۹۶۰ هم هنوز در کنار اسم استانبول داخل پرانتز نام کنستانتینوپل نوشته می شد. با این حال، یونانیان هنوز هم  در نقشه ها و علائم راهنما این شهر را کنستانتینوپولیس می نامند.

استانبول امروزی

شهر کنستانتین باستانی امروزه به عنوان شهر استانبول شناخته می شود. استانبول بزرگ ترین شهر در ترکیه و شهری بین قاره ای در اوراسیا به شمار می رود. تنگه بسفر این شهر را به دو بخش اروپایی و آسیایی تقسیم کرده است که قسطنطنیه در واقع بخش اروپایی استانبول امروزی را تشکیل می داده است. در حال حاضر، مرکز تجاری و اداری استانبول در بخش اروپایی قرار دارد، با این حال ۳۰% از جمعیت شهر در بخش آسیایی زندگی می کنند. بناهای تاریخی و جاذبه های گردشگری فراوانی که از دوره های مختلف تاریخ به جا مانده اند این شهر را به یکی از پربازدیدترین مقاصد گردشگری در جهان تبدیل کرده اند.

ایاصوفیه | Hagia Sophia

ایاصوفیه امروزه یک موزه و مسجد است، اما باید بدانید که این بنا در اصل یک کلیسای باشکوه ارتدوکس بوده و در زمان امپراتوری رم شرقی ساخته شده است. این بنا بیش از هرچیز به خاطر گنبد عظیم و باشکوهش معروف است و یکی از شاهکارهای معماری تاریخ به حساب می آید. ایاصوفیه از زمان ساختش در سال ۵۳۷ تا ۱۴۵۳ به عنوان کلیسای ارتدوکس شرقی مورد استفاده قرار می گرفت و محل تاجگذاری امپراتورهای رم شرقی به حساب می آمد.  این بنا بعدها و پس از تصرف شهر توسط امپراتوری عثمانی به یک مسجد عثمانی تبدیل شد و از ۱۴۵۳ تا ۱۹۳۱ به عنوان مسجد مسلمانان مورد استفاده قرار می گرفت. پس از آن، این بنا مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت و به عنوان موزه به روی عموم مردم بازگشایی شد. ایاصوفیه در زمانی که کلیسا بود به مدت هزار سال بزرگ ترین کلیسای جامع در جهان به حساب می آمد، تا زمانی که کلیسای سویل در سال ۱۵۲۰ ساخته شد و این عنوان را از آن خود کرد.

آب انبار باسیلیکا سیسترن | Basilica Cistern

باسیلیکا سیسترن بزرگ ترین آب انبار در بین صدها آب انبار زیرزمینی است که زیر شهر استانبول قرار گرفته است. این آب انبار، در ۱۵۰ متری جنوب غربی ایاصوفیه قرار گرفته است. این سازه در قرن ۶ و در طول حکومت ژوستینین یکم در بیزانس ساخته شده است.

هیپودرم قسطنطنیه | Hippodrome of Constantinople

یکی دیگر از بناهای تاریخی که از زمان امپراتوری رم باستان به جا مانده است هیپودرم است. این میدان در اصل مرکز برگزاری مسابقات اسب دوانی و همین طور نمایش ها و فعالیت های اجتماعی شهر قسطنطنیه بوده است. جالب است بدانید که هیپوس به معنای اسب و دروموس به معنای میدان است، به همین دلیل در زبان ترکی گاهی این میدان را آت میدانی می نامند که به معنای میدان اسب است. اُبلیسک تئودوسوس (Obelisk of Theodosius) که در گوشه ای از این میدان قرار دارد در واقع سازه ای باستانی مربوط به فرعون توتمس سوم است که توسط امپراتور تئودوسوس در قرن ۴ بعد از میلاد به اینجا منتقل شده است.

بسیاری از بناهای تاریخی در تور استانبول پر از جمعیت گردشگران می شوند.

منبع: britannica.com